De naam Aaron Sorkin doet ongetwijfeld een belletje
rinkelen. De 52-jarige New Yorker was de jongste twee decennia verantwoordelijk
voor een handvol opmerkelijke filmscenario’s: A Few Good Men, Malice, The American President, Charlie Wilson’s War, The Social Network. Maar het bekendst is
hij geworden van het bedenken en schrijven van tv-series.

Sports Night was
nog een vingeroefening, maar met The West
Wing (zeven seizoenen tussen 1999 en 2006) schoot hij de hoofdvogel af. De
reeks, die zich bijna integraal afspeelt in de entourage van de democratische
president Bartlet (de westelijke vleugel is het gedeelte van het Witte Huis
waar het werkelijke machtscentrum zich situeert), genoot bijval van het grote
publiek, maar werd ook de hemel in geprezen door tv-critici, politieke
analisten en politici, een uitzonderlijke combinatie van loftuitingen. De
realistische scenario’s, de spitante dialogen en de sarcastische humor maakten
van The West Wing het
televisie-equivalent van een page-turner.
Je moest en zou ook nog even die volgende aflevering van vijfenveertig minuten zien.
Verslavend, maar er zijn ergere dingen in het leven.

***

Minder bijval had Sorkin met Studio 60 on the Sunset Strip, dat in 2006 slechts één seizoen van
22 afleveringen beleefde en nooit bij ons te zien was. The Newsroom moest en zou voor hem een rehabilitatie in
Televisieland inluiden. Het centrale decorum is dit keer niet een vleugel van
het Witte Huis, maar de redactie van de fictieve nieuwszender Atlantis Cable
News, ACN, waar nieuwsanker Will McAvoy (gespeeld door Jeff Daniels), een
knorpot die zichzelf een gematigde republikein noemt, worstelt met de kwaliteit
van de nieuwsuitzendingen die hij en zijn redactie produceren. Op een debat met
studenten verliest hij onverwacht zijn zelfbeheersing en steekt een brutale
tirade af tegen de stuurloze natie die de Verenigde Staten zijn geworden. ‘Amerika
is niet het beste land ter wereld, maar het is dat ooit wel geweest,’
roept McAvoy.

De geur-, kleur- en smaakloze anker (we refereren even aan
de aardappel die een goede nieuwslezer volgens Jan Becaus moet zijn) krijgt een
nieuwe producer opgedrongen, MacKenzie McHale (Emily Mortimer), die ook nog
eens zijn vorig lief blijkt te zijn. In de allereerste News Night die ze samen maken, dik tegen zijn zin overigens,
brengen ze de primeur van de milieuramp die de brand op het boorplatform
Deepwater Horizon van BP op 20 april 2010 veroorzaakt. Daarmee heeft u de plot
van de pilootuitzending gehad, gisteravond nog te zien op Canvas. Meteen wordt duidelijk
hoe de protagonisten zich tot elkaar zullen verhouden, maar nog niet alle
puzzelstukken vallen in elkaar. Die worden netjes verdeeld over de tien
episodes, wees gerust. En vooral: wees geduldig.

Als ik toch al een deel van uw kijkplezier mag vergallen: in de
tweede aflevering verontschuldigt McAvoy zich rechtstreeks in de ether voor de
saaie, nieuwsarme en brave programma’s die ze tot dan toe hebben gemaakt. De alcoholistische
directeur van ACN (rol van Sam Waterston) moedigt hem aan om door te zetten en
spraakmakende televisie te gaan maken, terwijl de grote baas van het netwerk
(Jane Fonda) dat absoluut niet ziet zitten.
***

In The Newsroom
draait elke aflevering rond een waargebeurd feit (zoals de BP-olieramp, de
moord op Osama Bin Laden of één of andere controversiële uitspraak van een lid
van de Tea Party). Dat geeft de reeks een realistische draai, al weet je –
zeker als je zelf een hele tijd op redacties hebt rond gelopen – dat het fictie
blijft. Uiteraard zijn er ook veel herkenbare situaties, maar die worden
uitvergroot in functie van het grotere verhaal en dat is: kritiek op de werking
van de media en op de gecorrumpeerde Amerikaanse politiek (en dan vooral de
republikeinse zijde daarvan). Dat Sorkin een linkse democraat is, bleek al uit The West Wing; die overtuiging draagt
hij verder uit in The Newsroom.

Sorkin is een man met een missie: hij wil de verborgen republikeinse
agenda op tafel gooien, de ware machtscentra blootleggen, de aangetaste
fundamenten van de Amerikaanse vrijheidsprincipes tonen. Als Will McAvoy zwaar
uithaalt naar Amerika, dan is dat de acteur Jeff Daniels die de mening van
scenarist Aaron Sorkin vertolkt, laat daar geen misverstand over bestaan. Dat
maakt dat de reeks soms ietwat drammerig overkomt. Bovendien haalde Sorkin zijn
mosterd bij de film Network uit 1976,
waarin de labiele nieuwsanker compleet begint te flippen en eveneens
rechtstreeks op televisie oproept tot burgerlijke ongehoorzaamheid. ‘We’re as
mad as hell, and we’re not going to take this anymore’ behoort tot de meest
geciteerde quotes uit de filmgeschiedenis.

***

Ik kan me best voorstellen waarom de kritiek op de eerste
tien afleveringen in de States zelf genadeloos was: als je zelf geen sympathie
hebt voor de democratische kant van de samenleving of geen republikein met een
open geest bent, komt The Newsroom
ongetwijfeld over als een té links-liberale boodschap. Een boodschap die in de
Verenigde Staten wellicht alleen maar welkom was op de kwaliteitszender HBO,
waar nog plaats is voor gedurfde scenario’s en harde kritiek op de eigen
samenleving.

En toch heb ik intens genoten van de reeks. Dat heeft,
vanzelfsprekend, met mijn eigen politiek-ideologische overtuiging te maken en,
daarmee samenhangend, mijn afkeer voor dat deel van de republikeinse partij dat
we hier als extreem-rechts of neoliberaal zouden bestempelen, en dat over de
grote plas veel te veel invloed heeft. Dan is het heerlijk om de nieuwsanker te zien
fulmineren tegen zijn eigen partijgenoten. Echte nieuwsfragmenten waarin leden
van de Tea Party en andere reactionaire krachten controversiële, provocerende
of ronduit domme uitspraken doen, worden dan ook handig in het scenario
verwerkt. Natuurlijk is dat een beetje vals spelen (een beetje veel, zelfs!) en
wordt de oorspronkelijke context af en toe vergeten, maar het levert heerlijke
en niet zelden hilarische scènes op.

Net als in al zijn andere scenario’s levert Aaron Sorkin
opnieuw briljante dialogen af, met die bedenking dat er hier en daar sprake is
van herhalingen. Tik op YouTube de term ‘Sorkinisms’ in en je krijgt twee
montages met dialogen die veelvuldig terugkeren in al het verfilmde werk van
Sorkin. Stoort dat? Niet echt. Maar het geeft wel aan dat een getalenteerd scenarioschrijver vaak teruggrijpt naar zijn vroegere werk. Het lijkt wel alsof
de acteurs hém citeren terwijl ze de dialogen uit hun mond laten rollen.
Gelukkig blijven het sublieme teksten.
***

Criticasters zullen wijzen op de oppervlakkigheid van
sommige scenario’s, op het onrealistisch gehalte en op de zwakke vrouwenrollen.
Ik begrijp de kritiek, maar ben het er niet mee eens. Verwacht niet van een
aflevering van zestig minuten van een tv-serie dat die een uitgebreid exposé
zal bieden: het blijft altijd een vorm van cherry
picking, enkel de beste stukjes blijven over, diepgang is bijna onmogelijk. Tenzij je
de karakters aflevering na aflevering ziet groeien. Nogmaals: een beetje
geduld, graag!

Gebrek aan realisme? Wie ooit op een redactie heeft
meegedraaid, herkent toch heel wat zaken. Machisme, seksisme, een hoge
eigendunk, territoriumdrift, lummelen en aanmodderen die zomaar kunnen omslaan
in keihard werken in overdrive
wanneer er groot nieuws binnenrolt, vedetten die zich laten dienen door het
voetvolk, het vechten om heilige journalistieke principes, journalisten die
naar kwaliteit streven terwijl de directie eerder aan de kwantiteit denkt
(kijkcijfers, reclame-inkomsten): dat zijn jammer genoeg universele gegevens. In The
Newsroom wordt het allemaal nog wat aangedikt. Noem het fictie met een
realistische invalshoek.

Neen, het is geen realiteit. Dan zou het ook geen tv-serie
zijn. In werkelijkheid zou Will McAvoy al na zijn eerste boze uitlatingen in
het universitaire debat geschorst en misschien wel op staande voet ontslagen
zijn. Ook zijn verontschuldigende ’toespraak’ tot de kijker, waarin hij
zichzelf, zijn medewerkers en zijn werkgever met pek en veren bestrijkt, zou in
de dagelijkse realiteit niet getolereerd worden. En de harde manier waarop
McAvoy politici met hun eigen dwaze uitlatingen confronteert zou evenmin kunnen
in het Echte Leven, maar wat zou het fijn zijn mochten nieuwsankers bij ons
geregeld op die wijze stupide of liegende politici en economen over de hekel
durven halen! Geef toe, zou het niet heerlijk zijn mocht één van onze eigen
nieuwsankers zich verontschuldigen voor de overdaad aan royalty-berichtgeving
de jongste weken? Een beetje idealisme moet kunnen, af en toe, neen? Zolang we op
het eind van de aflevering maar beseffen dat het niet echt is…

Ook met die zwakke vrouwenrollen valt het allemaal nog wel
mee, trouwens. De vrouwen hebben dienende rollen (hé: da’s, helaas, de realiteit op de
meeste redacties!), worden vaak straal genegeerd (opnieuw: ga eens op een
redactievloer kijken!) en moeten zich harder bewijzen dan de mannen (herkennen
we dat ook niet?). Voor mij duidt dat eerder op een mix van protectionisme, conservatisme en onwetendheid bij de mannen dan op de ondergeschiktheid van vrouwen op een redactie (of, in dit geval, van de actrices die ze belichamen).

***

Tenslotte: The
Newsroom zit inderdaad niet op hetzelfde niveau als The West Wing. Maar die reeks speelde zich dan ook op zo’n eenzame
hoogte af, dat elke vergelijking uitvalt in het nadeel van de andere serie en
dus een beetje oneerlijk is. Bekijk The
Newsroom dus zoals het hoort: als een zeer kritische, maar ook
relativerende kijk op nieuwsgaring in een bijzonder schizofrene samenleving,
waar doorgaans in zwart en wit wordt gedacht. Veel plezier de komende
vrijdagavonden op Canvas!