Maandans

Al Qaeda, dat was toch de overtreffende trap
van terreur, niet? Zo dacht de wereld er althans over na 9/11. Het clubje van
Osama Bin Laden viel qua moslimfanatisme niet te kloppen. Primus inter paria’s,
omzeggens. Tot de barbaren van ISIS, intussen afgekort tot het ambitieuzere IS, ten tonele verschenen. Hoe
moet je hun visie in woorden uitdrukken: rechts van Al Qaeda? Fundamentalistischer
dan Bin Laden & co? Ziekelijker? Laten we de links-rechts-tegenstelling in
deze vooral niet hanteren en het houden op die laatste omschrijving.

IS, wat voor mensen die de jongste weken op
een andere planeet hebben geleefd zoveel betekent als ‘Islamitische Staat’, is momenteel bezig een
kalifaat te vestigen in delen van Syrië en Irak. Het gebied waar hun strijdkrachten het voor het zeggen hebben, breidt zich als
een olievlek uit. IS staat voor alles waar een
verdraagzame, gezond nieuwsgierige, rechtvaardige mens niet voor staat.
Kinderen opvoeren als jihadisten, poseren met afgehakte hoofden van
andersdenkenden, dreigen met toekomstige terreur waarbij de wandaden van Al
Qaeda verbleken als waren dat slechts onschuldige spelletjes op een scoutskamp:
het is angstaanjagend, maar voorlopig nog ver van ons bed. We mogen ons niet vergissen: IS is echt
gevaarlijk. Om het met een flauwe woordspeling te zeggen: ’t is crisis waar IS
is! Niets onmenselijks is hen vreemd.

Ik ben een pacifist, gewetensbezwaarde zelfs,
die alleen gelooft in wettige zelfverdediging (neen, Israël, ik denk niet aan
jullie militaire ingrijpen in Gaza!), maar ik was heel blij toen Obama
aankondigde dat de Verenigde Staten IS-kampen gingen bombarderen. Ik ben niet
naïef, die Amerikanen doen dat in de eerste plaats uit eigenbelang, maar er
werd tenminste iets gedaan tegen de oprukkende moordzuchtigheid van de
IS-barbaren. Een lichtpunt in een regio waar de duisternis is ingetreden.

Al hebben we de opmars van IS in de eerste
plaats te danken aan diezelfde Amerikanen en meer bepaald aan vader en zoon
Bush. In de jaren tachtig, met Reagan als president en George H. Bush als
vice-president, koos het Witte Huis voor Saddam Hoessein als bondgenoot in
diens strijd tegen het Iran van de ayatollahs. De ayatollahs waren de échte
gevaarlijke gekken, dachten ze in Washington, en dus zou die Saddam nog van pas
kunnen komen. Een soortgelijke redenering werd gebruikt om het verzet van holbewoner Osama Bin Laden
tegen de Russische bezetters in Afghanistan te steunen. Buitenlandse politiek
lijkt ingewikkeld, maar wordt vaak ingegeven door primitieve argumenten, zeker
in de US of A, waar ook de wapenlobby geregeld in de buurt is om ten oorlog te
schreeuwen. De vijanden van mijn vijanden zijn mijn vrienden: het is wel vaker
de leidraad geweest in de Amerikaanse foreign
policy.

Tot Saddam Koeweit binnenviel en Bush,
inmiddels zelf president, wel moest ingrijpen. Gevolg was de Eerste Golfoorlog,
al snel gewonnen door de Amerikanen, die toen verzuimden om het werk af te
maken: Saddam van de macht verdrijven. In het voorjaar van 1991 had dat nog
gekund: de wereld zag dat wel zitten en ook binnen Irak was de dictator niet
onaantastbaar.

Twaalf jaar later was dat anders. Zoon George
W. Bush maakte van valse voorwendsels gebruik om Irak aan te vallen, het regime uit Bagdad te verjagen en Saddam
definitief uit te schakelen. Er kwam een soort nepdemocratie onder Amerikaanse
auspiciën, een opdringerigheid die men in Irak maar matig kon appreciëren, al lieten de Amerikaanse nieuwsmedia dat anders verstaan.
Omdat vader Bush zijn job niet had volbracht en zoon Bush vals speelde, begon
de oppositie weer op te borrelen in Irak. Talloze terreuraanslagen waren daarvan
het gevolg. ISIS was er een ander.

De leiders van IS moet je vooral niet naar de
onderhandelingstafel slepen. Met barbaren valt niet te praten. Verspil er ook
geen tijd aan in Den Haag, mocht je ze al kunnen arresteren, want dan voelen weer
andere ‘vrijheidsstrijders’ zich geroepen om zich te manifesteren. Ik vrees dat
platbombarderen, de barbaren terugschieten naar de vroege middeleeuwen, waar ze
zich thuis voelen, de enige oplossing is. Klinkt hard, een tikkeltje
onmenselijk zelfs, maar je kan niet in alle omstandigheden proberen een
onderhandelde oplossing te zoeken. Die bestaat daar en nu niet.

Vader Bush deed te weinig, zoon Bush deed te
veel en Obama weet niet goed wat te doen. Gelukkig doet hij íets. En hopelijk
reageert de rest van de wereld (inclusief de gematigde moslims, wat toch de ruime
meerderheid is) eveneens krachtig. IS moet weg vóór de olievlek een flink deel
van het continent inpalmt en oncontroleerbaar wordt. Dat is geen optie. Als je IS laat begaan, krijg je de Kruistochten, maar dan met modernere wapens.

Neen, dankuwel, ik hoef geen beelden meer te
zien van afgerukte ledematen, wenende vaders die hun gestorven kind wegdragen
uit een platgebombardeerd schooltje of moeders die uit pure onmacht luidop biddend
op hun knieën zakken, in alle immens verdriet nog niet goed beseffend wat hen
precies is overkomen. Ik word stilaan immuun voor deze schaamteloze uitstalling
van menselijk leed. Mijn cynische schild behoedt me voor depressieve gevoelens
bij het zien van al die afgrijselijke taferelen. Dat schuldgevoel zal ten
vroegste voor morgen zijn, eerst nog een paar afleveringen van House of Cards meepikken.

Beelden zeggen in dit geval niet meer dan
duizend woorden. Geef mij maar die duizend woorden. Of honderd woorden. Of tien
woorden. Of één woord. Eén woord, om te protesteren tegen de waanzin die
ongenadig toeslaat op diverse plekken op deze met de dag doller draaiende
planeet. Geen woordenbrij van een afstandelijke waarnemer, zoals ik. Maar één
woord, iets in de trant van ‘Genoeg!’ of ‘Stop!’, van de intelligentsia uit die
landen of die groeperingen die momenteel alle principes van menselijke
waardigheid aan hun laars lappen.

Waar blijft de interne oppositie? Waarom heeft
niet ieder land, ieder geloof, iedere bevolkingsgroep zijn eigen Noam Chomsky?
Of zijn eigen Einstein, een bolleboos die niet alleen met slimme formules bezig
was, maar ook standpunten durfde in te nemen over wereldse zaken. Waar zit,
exact honderd jaar na zijn dood, de nieuwe Jean Jaurès, die desnoods tegen
beter weten in vurig de vrede verdedigt, de solidariteit propageert en dit
alles luid en duidelijk durft verkondigen?

Waarom zijn er, een uitzondering als David
Grossman niet te na gesproken, geen Israëlische intellectuele zwaargewichten
die de bijna genocidaire militaire aanpak van Netanyahu aan de kaak durven stellen?
Je hoeft daarom Hamas nog niet te verdedigen, maar je kan wel de overdreven
reactie van het eigen vaderland aanklagen. Dit is allang geen zelfverdediging
meer, dit is een bewuste strategie om de vijand definitief uit te schakelen, vrouwen
en kinderen eerst. Waarom blijven joden over de hele wereld Israël verdedigen
of, wat eigenlijk nog erger is, waarom zwijgen ze in alle talen? Wat heb je aan Joods Actueel, als het toch alleen maar
de officiële regeringsvisie van Israël blijft verdedigen?

Zijn er eigenlijk nog Palestijnen die, in hun
terechte kritiek op de oorlogszucht van Israël, tegelijkertijd vragen durven stellen bij de door Hamas gevoerde politiek van destructie? Of moet het echt de hele tijd een film in zwart/wit zijn: wij, de goeden, tegen zij, de slechteriken?

Wie durft er in Syrië nog het regime van Assad
aanklagen, zonder daarom meteen de wapens op te nemen en met allerlei
groupuscules te gaan vechten tegen deze massamoordenaar? Loert er achter elke
hoek werkelijk een doodseskader van de overheid om wanklanken in de kiem te
smoren?

Zijn er nog Egyptische schrijvers en filosofen
die een coup een coup durven noemen, want hoe anders moet je wat het leger vorig
jaar onder leiding van Al Sisi tegen een democratisch verkozen kwezelregime
deed omschrijven? En waarom laten ze dit gebeuren?

Kan een volk zichzelf nog respectabel noemen,
als het niet massaal op straat komt tegen een vice-premier, de op één na
machtigste man van Turkije, die verklaart dat vrouwen niet meer in het openbaar
zouden mogen lachen?

Waar blijven de dissidente stemmen in Rusland,
nu tsaar Poetin met zijn autocratisch gedrag de wereld op de rand van een
militaire catastrofe heeft gebracht? Bang voor nieuwe goelags? Misschien
proberen een Snowdontje te doen:
vluchten naar een betrouwbaar buitenland en van daaruit de landgenoten oproepen
om dit niet langer te pikken? Niets doen is in deze tijden schuldig verzuim
geworden. Wat is de Russiche vertaling van “Wir haben es nicht
gewußt”?

Kunnen gematigde moslims – waarvan ik nog
altijd veronderstel dat het om een overgrote meerderheid gaat – hun stem niet
verheffen tegen wat de Koranmalloten van ISIS momenteel uitrichten in Irak, een
onmenselijke tactiek die zich dreigt over te zetten naar andere landen in de
regio? Ik begrijp dat ze daarmee hun leven riskeren, zo naïef ben ik heus niet,
maar moet je daarom zwijgen? Uit zelfbehoud? Terwijl de wereld in brand staat?
Zelfs als het gerucht dat ISIS vrouwen tot de leeftijd van 49 jaar wil laten
besnijden onwaar blijkt, is deze gewelddadige islamitische groepering meer dan
het bestrijden waard. Bijna anderhalf miljard moslims in de wereld: als de
gematigden vandaag opstaan, worden de fundamentalisten morgen versmacht of op
zijn minst gemarginaliseerd.

Waar zijn de intellectuelen, die zich graag
‘elite’ laten noemen, maar nu niet thuis geven als het erop aankomt om hun
eigen wrede leiders terug te fluiten? En waar zijn wij, westerlingen, die het
altijd en overal beter weten (ja, ik besef de dubbele bodem!)? Blijven we met
zijn allen de andere kant opkijken, omdat we murw zijn geslagen door de
repetitieve berichtgeving over bloederige aanslagen en dito represailles? Waar
zijn de wereldleiders? Of had ik exact twee weken geleden dan toch gelijk toen
ik hen ‘ruggengraatloze eunuchen’ noemde? Soms, heel soms, wou ik dat wat vaker
ongelijk had…

Waar zijn de wereldverbeterende artiesten?
Wordt er niet meer op de barricaden gesprongen misschien? Waar zit Bono nu, nu
we hem echt nodig hebben: is hij zijn goed afgeschermde geld op een Nederlandse
bankrekening aan het tellen? Waar is Springsteen? En Dylan? Waar is de
solidariteit anno 2014? Pourquoi ont-ils tués Jaurès? En waarom vervolgt Griet
Cnudde de monsters van deze samenleving niet?

Ik word er een beetje moe en moedeloos van. De
dégoutés houden zich gedeisd op hun eilandjes
van hoogstaand intellect, waar het veilig en goed vertoeven is met een glas dure
wijn in de ene en een moeilijk boek in de andere hand, terwijl de dégoutants intussen hun gang mogen gaan.

“I see a clinic full of cynics / Who want
to twist the peoples’ wrist / They’re watching every move we make / We’re all
included on the list” begon in 1981 een song van Fun Boy Three met de
toepasselijke titel The Lunatics Have
Taken Over The Asylum. “The lunatics have taken over the asylum / Take
away my right to choose / Take away my point of view / Take away my dignity /
Take away my family / Take away the right to speak”. De tekst had gisteren
geschreven kunnen zijn.

Gaan we dit echt laten gebeuren, wereld?

“We moeten van de idee af dat hogere
studies vanzelfsprekend zijn. Studeren in het hoger onderwijs is geen
verplichting en mag dat ook niet worden.” (…) “Terwijl veel
technische richtingen in het middelbaar er veelal op gericht zijn meteen na het
behalen van het diploma naar de arbeidsmarkt te trekken. Verschillende sectoren
op de arbeidsmarkt wachten ook ongeduldig op deze technisch geschoolde
werkkrachten.” (…) “1500 euro is een stuk meer dan de huidige 600
euro en ouders zullen gemiddeld genomen dan ook een stuk strenger toezien op de
studieprestaties van hun kind.” (…) “Een verhoging van het
inschrijvingsgeld lijkt een eerste goede stap om een dergelijke
diploma-inflatie een halt toe te roepen”. (…) “Wat heeft uw of mijn
universitair diploma nog aan relatieve waarde op de arbeidsmarkt, als Jan en
alleman het heeft?” (…) “Het hoger onderwijs is inderdaad niet voor
iedereen weggelegd.”

Het zal u verbazen, maar deze citaten komen
niet uit een ironische bijdrage op De
Rechtzetting of De Raaskalderij.
Het is een ernstig bedoeld perscommuniqué vanwege het KVHV, het Katholiek Vlaams
Hoogstudentenverbond, afdeling Antwerpen, waar praeses Wouter Jambon mondeling ondervraagd ook nog
het woordje ‘elite’ aan toevoegde. De universiteit is er om aan elitevorming te
doen, aldus de zoon van de fractievoorzitter van de N-VA in de Kamer van
Volksvertegenwoordigers.

Ach, je mag het Jan Jambon niet kwalijk nemen
dat zijn zoon, die ook een min of meer publiek statuut heeft als organisator
van alcoholische uitspattingen en andere cantussen, iets controversieels of
doms zegt. Hij hoeft zich daar heus niet van te distantiëren, zoals
sp.a-fractievoorzitter Bart Van Malderen eist. Dan zou Louis Tobback elke dag
wel ergens mogen gaan aanbellen om zich te verontschuldigen voor het gedrag van
zijn zoon. (“Ja, madammeke, hij is al eens impulsief, onzen Bruno. Zoon van
zijn vader, zeker, hahaha? Allee, nog eens sorry hé en vergeet niet: de
CD&V is een kwal en Kris Peeters is Caligula!”)

Al zijn niet alle opmerkingen van het KVHV
even katholiek, zo blijkt uit een blogpost van 11 juni, waarin de vereniging
klakkeloos… Jan Jambon nakakelde met diens veelbesproken stelling “Het
is niet onze schuld dat anderen in de wereld het slechter hebben dan wij”. In
die tekst worden woorden gebruikt als ‘linkse goegemeente’ en ‘linkse
utopisten’, en wordt de N-VA-retoriek wel heel gretig overgenomen. Dan toch zo
vader, zo zoon?

Onderwijs zou zo toegankelijk mogelijk moeten
zijn. Op alle echelons, in alle leeftijdscategorieën. Dat moet het uitgangspunt
van de overheid en van het onderwijs zelf zijn. De elite waarover Wouter Jambon
het heeft en de stelling van KVHV dat onderwijs niet voor iedereen weggelegd is
en dat technische scholieren maar best op hun achttiende aan het werk gaan in
plaats van voort te studeren, komen uit de koker van mensen die zichzelf door
hun afkomst tot de elite rekenen. Zet die technische luitjes van arme komaf
maar aan de lopende band, dat is zo’n beetje de redenering (als we in dit geval
van ‘redenering’ mogen spreken).

Alle begrip ervoor dat de Vlaamse regering
dank zij de zelf afgedwongen zesde staatshervorming nu haar eigen boontjes moet
doppen, wat voor het eerst betekent dat er geen zakken vol geld op overschot
zijn. Er moet bespaard worden, een unicum in Vlaanderen. En één van de gebieden
waar geld gezocht en gevonden wordt is het onderwijs. Dat begrijp ik dan weer
veel minder, want dat zou een basisrecht moeten blijven, mét minstens
gedeeltelijke overheidsfinanciering en studiebeurzen indien nodig.

Wat mij betreft mag het inschrijvingsgeld op
de universiteiten variëren tussen de nul euro (voor wie geen spreekwoordelijke
nagel heeft om u-weet-wel-wat te doen) en de 2.000 euro (voor wie wel voldoende
kapitaalkrachtig is). Dat vereist wel een strenge controle van de reële
inkomsten van een gezin, liefst zelfs een vermogensregister. En laat dan de
solidariteit, die een beschaafd land onderscheidt van een dictatuur, spelen,
waarbij wie het goed heeft meer bijdraagt dan wie het minder goed heeft, maar
waarbij het uitgangspunt is dat iedereen gelijke kansen moet kunnen krijgen.

Onze universiteiten en hogescholen moeten geen
elite kweken. Wat is dat voor nonsens? Gaan we straks opnieuw het
cijnskiesrecht invoeren, waarbij alleen rijke burgers en ondernemers mogen gaan
stemmen? Het onderwijs moet jonge mensen begeleiden, coachen, stimuleren,
slimmer maken dan ze al zijn, hen de middelen aanreiken om het later te kunnen
maken, hen disciplineren. Maar het moet geen elitaire intellectuele
stoottroepen genereren. Of, zoals blogger Bram Smits gistermiddag al stelde:
“Het moment dat de toegang tot ons onderwijs gebaseerd wordt op financiële
capaciteit in plaats van intellectuele capaciteit dan zijn we een radicaal
foute richting ingeslagen.”

Misschien moeten we het woord ‘elite’ maar
eens schrappen? Wil de universiteit van Gent daarmee beginnen?

“Dames en heren, ter nagedachtenis van
het overlijden van onze geliefde vorst houden wij nu een minuut lawaai”.
Deze uitspraak dateert van eind september 1983, maar ik herinner me het nog als
gebeurde het gisteren. Koning Leopold III was enkele dagen voordien overleden en in
het anarchistisch-satirisch magazine Wat
is het klote om de klos te zijn? hadden we het ludieke idee opgevat om de
koning te eren middels een zestig seconden durende opname van een lawaaierige stofzuiger, een versleten
apparaat dat normaal werkeloos in een hoek van het stoffige kantoor van de
Antwerpse vrije radio FM 2000 stond te niksen.

De makers van dat programma, een verre
voorloper van Het Leugenpaleis, maar
uiteraard véél grappiger, dat begrijpt u wel, vonden dat destijds een geslaagde
grap, ikzelf in de eerste plaats. Het was dan ook in mijn koker ontstaan. Lachen met de monarchie was toen bijna revolutionair, in die duistere jaren tachtig waarin Boudewijn met de seconde populairder werd. En dus vonden we het onze plicht om
van jetje te geven tegen de monarch die de hoofdrol had gespeeld in de
Koningskwestie.

Ik moest aan deze radiosketch denken toen ik
vanochtend las dat de burgemeester van Landen, ene Gino Debroux, na intens
overleg met zichzelf, zijn hond en de goudvis van de buren, had besloten om een
stel Romazigeuners die zich hadden genesteld op een industrieterrein in zijn
stad, met luide muziek te verdrijven. Hij huurde daarvoor geen stofzuiger in,
maar DJ Jos, een lokale neringdoener die gespecialiseerd is in het produceren
van decibels.

Choquerend, vond ik dat nieuws. Landen? Een
stad? Met net geen 16.000 inwoners zou je haast vergeten dat deze door sp.a,
Open VLD en N-VA bestuurde Vlaams-Brabantse plaats bestaat. Gelukkig waren daar
Gino en Jos om een hele meute journalisten te lokken naar wat op de sociale
media algauw #Tomorrowlanden ging heten, ook al was er geen spoor te bekennen
van Dimitri Vegas en Like Mike. Who needs
them when you have DJ Jos?

Stel – stél! – dat het om een
N-VA-burgemeester zou gegaan zijn, pakweg in Aalst of zo, dan zou de
verontwaardiging nog veel groter geweest zijn. Maar hier gaat het dus om een
sociaal-democraat, u weet wel, die partij van wie de leden opkomen voor de
zwakkeren in de samenleving, vierkant tegen racisme zijn en solidariteit
vooropstellen. Dat wil zeggen: alle leden min minstens één, de genaamde
Debroux, Gino.

Wat deze man heeft gepresteerd tart elke
verbeelding. Stel – opnieuw stél! – dat de burgemeester van Tel Aviv op het
ludieke gedacht zou komen om de winnende Israëlische inzendingen op het
Eurovisiesongfestival eindeloos op repeat
te spelen richting Gaza (A-ba-ni-bi
van Izhar Cohen & The Alphabeta, Hallelujah
van Gali Atari & Milk and Honey en Diva
van Dana International, O Groot Muzikaal Trauma!!!), er zou veel sneller een VN-vredesmacht ter plekke
zijn dan vandaag met die systematische raketaanvallen op de op een veel te kleine plek samengedreven Palestijnse bevolking.

Een paar individuele sp.a-ers tweetten hun
verontwaardiging. Freya Van den Bossche, John Crombez: partijtoppers, maar niet
dé partijtop. Die liet bij monde van Bruno Tobback, in normale doen de
vleesgeworden verontwaardiging, weten dat hij “begrip” had “voor
de moeilijke situatie waarmee hij (de
burgemeester van Landen) geconfronteerd wordt.” De man die een aantal Aalsterse
schepenen voor veel minder zonder pardon uit de partij zette, hield het nu bij
een vage uitleg. Terwijl er maar één oplossing is voor de heer Debroux en
trawanten: uitsluiten, ook al is Landen dan één van de weinige resterende rode
vlekken in het Vlaamse politieke landschap. Zo weten we meteen ook dat
consequentie niet in Tobbacks woordenboek staat. Opportunisme dan weer wel,
helemaal vooraan zelfs.

Ik las ook dat de zigeuners van de eigenaar
van het bedrijventerrein enkele dagen op die plek mochten verblijven, tegen
betaling uiteraard, 400 euro voor 30 caravans, want u weet hoe dat gaat met
‘kleine percentjes’ en ‘rijke ventjes’ (zoals stripfiguur Theofiel Boemerang
dat gezegde introduceerde in een aantal vroege Suske en
Wiskes). Voor een handvol zilverlingen worden principes overboord gegooid
en telt het politiereglement niet meer.

Als die Roma effectief onwettig in Landen
verbleven en als er ook nog eens bewijs was van overlast, waar ik me zelfs iets
kan bij voorstellen, dan had Debroux eerst moeten onderhandelen, daarna dreigen
met een politioneel optreden en tenslotte – als uiterste middel – de ongenode
gasten manu militari verwijderen. Dat recht heeft hij als burgervader en hoofd
van de politie: de veiligheid van zijn burgers gaat voor alles. Ofwel had hij
ze moeten laten staan of een andere plek in de gemeente, pardon: stad, voor hen zoeken. Luide muziek op de groep afvuren was een waanzinnig slecht en
wansmakelijk idee. Ver van ludiek. Misplaatst. Mensonterend. Een
volgende stap in de ontmenselijking van een opgejaagde groep mensen die nergens
thuis is.

Zo lang Bruno Tobback zich niet honderd
procent distantieert van die ene burgemeester en hem bij voorkeur
ondubbelzinnig duidelijk maakt dat die niet in zijn partij thuishoort, zit hij
op hetzelfde niveau van de N-VA, die drieëneenhalve week na de beruchte
“Er bestaan geen minderwaardige jobs, alleen minderwaardige
mensen”-uitspraak van een Gents gemeenteraadslid nog altijd geen afstand
nam van diens ziekelijke woorden. Wat Debroux deed, komt neer op “Er bestaan geen minderwaardige mensen, alleen minderwaardige zigeuners”.

O ja, Absurdistan zou Absurdistan niet zijn zonder kersen op de surrealistische taart. Na twee uur platenruiter spelen werd
DJ Jos na een klacht van een buurtbewoner door de politie aangemaand om het
geluid te dempen. Het is onduidelijk of daar ook een GAS-boete bij hoort en, zo
ja, wie die dan moet betalen. En Sabam heeft al aangekondigd dat het een boete
zal opleggen omdat het evenement niet bij haar was aangevraagd. Kleine percentjes,
rijke ventjes!

Minstens één derde van de Vlamingen is een racist. De
samenleving is wél maakbaar. Brussel is de stad waar de allochtone gemeenschap
het best tot haar recht komt omdat er géén beleid is. Ja, Dyab Abou Jahjah is
terug en we zullen het geweten hebben. De man die op Wikipedia wordt
gecatalogeerd als ‘Belgische activist van Libanese afkomst’ heeft zijn
maatschappijvisie nu neergepend in het boek De
stad is van ons, een titel die al kan tellen qua provocatie.

Vooral zijn uitspraak over de vele racistische Vlamingen
deed stof opwaaien. Hij deed die in De
Zondag, een blad dat anders anoniem bij de bakker ligt te wachten op een
klant die wel eens gratis de actualiteit wil volgen en nu plots in het
middelpunt van de belangstelling kwam te staan. In diezelfde week schreef Hans
Vandeweghe zijn vervloekte column over de Afrikaanse voetballers, die zich onvoldoende
kunnen concentreren en worden beïnvloed door makelaars, groupies en tovenaars. Gisteren
verspreidde de KVS een lange tekst waarin het uitlegt waarom het de
samenwerking met De Morgen opzegt omwille van de publicatie van de column en de manier waarop het gezelschap achteraf naar eigen zeggen werd wandelen gestuurd door de redactie. Bij
de Antwerpse politie worden allochtone agenten onheus bejegend (een bericht dat
door één krant breed werd uitgesmeerd en door de anderen nauwelijks opgepikt,
er bestaat dus ook zoiets als nieuwsracisme).
En, we zouden het in alle commotie haast vergeten, de voorgevel van het huis
van VRT-journalist Peter Verlinden werd beklad met het in krijt geschreven
‘Negers’, waarmee zijn zwarte vrouw en bruine kinderen werden geviseerd.

Diezelfde avond, maandag 2 juni, deden Verlinden en zijn
Rwandese eega hun verhaal in Terzake.
Verlinden riep de N-VA op om afstand te nemen van racisme en citeerde Filip Dewinter, met name diens ziekelijke uitlating dat niet de vergrijzing
maar de verbruining het grootste probleem is van deze samenleving. Siegfried
Bracke reageerde toen met één van de meest onthutsende tweets uit de
geschiedenis van Twitter: “Geen reactie op racistische praat van @FDW_VB,
zegt Peter Verlinden.. Lees hem misschien eens de uitslag van de verkiezing
voor? #terzaketv”

Mijn broek zakte af van zoveel plat opportunistisch gezwets.
Gelukkig was ik met vakantie, was het een korte broek en stond er niemand in de
buurt. Volgens heer Bracke betekent het feit dat vele Vlaams Belangkiezers nu
N-VA hebben gestemd dat ze de facto geen racist meer zijn. Hoe kortzichtig kan
je zijn? Hoe diep kan intellectuele neergang zijn? Ach, ik ken Bracke en
Verlinden uit mijn periode bij de VRT. Als eindredacteur sport zat ik in het
gezegende jaar 2000 geregeld in vergaderingen waar de chef Binnenland (Bracke)
en de chef Buitenland (Verlinden) de confrontatie aangingen. Het was de tijd
dat buitenlandse verslaggeving in Het
Journaal fluks werd teruggeschroefd om de heilige kijkcijfers te dienen.
Bracke maakte er een sport van zijn collega in groep te minachten en zijn
voorstellen systematisch te kelderen. Kleinzielige machtsspelletjes vond ik
het. Er is duidelijk iets blijven hangen van die wederzijdse animositeit.

Bracke verwijst natuurlijk naar de neergang van VB: in 2004
nog 24,15% van de stemmen voor het Vlaams Parlement, tien jaar later
verschrompeld tot 5,92%. Ja, VB kreeg een flinke tik, maar zijn de overgelopen
kiezers plots niet meer racistisch dan? Die bijna één op vier van tien jaar
geleden staat nog altijd als een huis, een huis waar alleen het blanke ras
welkom is. Het is niet omdat die kiezers recent verhuisd zijn, dat ze hun
ideeën helemaal afgezworen hebben, dat zou een al te simplistische redenering zijn.

Van één op vier (24,15%) naar één op drie (33,33%) is daarna
niet zo’n grote stap, zeker als je racisme ruim definieert en er elke vorm van
xenofobie, raciaal superioriteitsgevoel en verdoken vreemdelingenhaat in
opneemt. Je hoeft niet eens elke onbedoelde racistische uitlating of ‘Ik ben
geen racist, maar…’-uitspraak mee op te tellen. Eerlijk, ik denk niet dat
Abou Jahjah er ver af zit met zijn stelling.

Dat percentage is trouwens een relatief gegeven, maar racisme is een absoluut probleem in deze samenleving, geen relatief. En ja, dat is voor een stuk
wederzijds (zoals dan zo vaak wordt tegengeworpen door de blanke goegemeente), maar, euh, wij zijn
begonnen hoor!

Laten we het over één ding eens zijn, weldenkende lezers:
elke vorm van raciaal of religieus superioriteitsgevoel is fout, achterlijk,
verwerpelijk. Zo!

***

In
de nazomer van vorig jaar keerde Abou Jahjah terug na zeven jaar in Libanon
geleefd te hebben. Ik schreef toen op 25 september onder de kop ‘Who’s afraid
of Dyab Abou Jahjah?’ onder meer het volgende.

“Waarom
moeten we angst hebben voor Dyab Abou Jahjah? De man is gelouterd, zegt ie
zelf. De man werkt veel minder confronterend dan we toen met z’n allen dachten,
zegt Luc Lamine (politiecommissaris ten
tijde van de rellen in Borgerhout in 2002, fvl). De man heeft natuurlijk
een niet eens zó verborgen agenda, maar is vrijheid van meningsuiting niet één
van de peilers van onze democratie? En voor dat lidmaatschap van Hezbollah
kunnen we voorlopig alleen maar het adjectief ‘vermeend’ zetten. Niets is
bewezen.

Dus is Abou Jahjah
welkom in zijn eigen land. Zo eenvoudig is het. Hij is geen held, hij hoeft al
die relativerende commentaren niet en hij moet zeker niet op een verhoogje
worden gezet. Maar in het beste geval kan hij er met zijn charisma en verbale
kracht voor zorgen dat moslimjongeren weer worden afgescheurd van het
religieuze fanatisme en fundamentalisme, en wordt het debat opnieuw bovengronds
gevoerd, in plaats van ondergronds waar die radicale jongeren per definitie
oncontroleerbaar zijn. En heel misschien kan Dyab Abou Jahjah er helpen voor
zorgen dat de dialoog tussen lokale politiek en moslimgemeenschap wordt
heropgestart. Dat alleen al zou zijn terugkeer de moeite waard maken.”

***

Ik sta nog altijd
achter bovenstaande woorden. Niet alles wat Abou Jahjah zegt, klinkt even
weldoordacht. Soms draaft hij zelfs een eindje richtingloos door, maar zijn
nieuwe rol is zoveel meer dan die van hofnar in het hermetisch afgesloten
paleis van de Bange Blanke Man. Het is al te makkelijk om hem telkens weer in
de hoek van de extremisten te duwen, hem een gevaarlijke gek te vinden, zijn
woorden verdacht te maken, hem – komt-ie! – de zwartepiet toe te schuiven.

Abou Jahjah houdt ons
een spiegel voor. Dat de tronie die we daarin zien af en toe verdacht veel op
die van Filip Dewinter lijkt is óns probleem, niet het zijne. Rarara, wie zien we: een racist? Of iemand die de multiculturele samenleving koestert? Of, meer dan waarschijnlijk, iets tussen de twee in?

Columnist Guillaume
Van der Stighelen tweette gisteren dat we moeten ophouden met altijd ‘Brand!’
te roepen, want als het ooit echt begint te branden, zal er niemand nog
aandacht aan besteden. Hij heeft een punt. Anderzijds: ook die kleine
vuurhaarden moeten bestreden worden, anders komt er toch af en toe een grote
brand van. Het moet alleen beheerst gebeuren, vanuit een vaste overtuiging en
met oog voor wat écht relevant is. Dat is de evenwichtsoefening: voldoende
relativeren, nooit negeren.

Relativeren begint met
rel.

Negeren begint met…,
ja, dat zoekt u zelf maar uit.

“Het probleem is niet de vergrijzing, maar de
verbruining.” Een week voor de verkiezingen was die akelige man daar weer,
die van de bokshandschoen, het 70-puntenplan en de stok achter de deur. Hij
deed zijn uitspraak op een ultieme verkiezingsmeeting van zijn partij, Vlaams
Blok, pardon, Belang.

Die verwarring ligt voor de hand, want dit klonk opnieuw als
de sloganeske taal van een partij die tien jaar geleden werd veroordeeld wegens
racisme en aanzetten tot haat en zichzelf dan maar een andere naam toebedeelde.
Ranzige retoriek van een recidiverende racist.

Laten we ’t eerst over die vergrijzing hebben, een fenomeen
waarvan het haar van die meneer Dewinter al een tijdje kan getuigen. In 2012
was 17,44% van de Belgische bevolking 65 of ouder. Iets minder dan één op zes,
dus. Ter vergelijking: in 1991 was dat nog 15,03%, iets minder dan één op
zeven. We worden ouder, hoera!, maar kunnen we dat nog wel betalen in de
toekomst, help? Volgens de demografische indicatoren zal tegen 2020 bijna één
op vijf inwoners van België gepensioneerd en nauwelijks nog productief zijn
(19,19%), in 2045 is dat al één op vier (25,16%). Dat is schrikbarend, vooral
omdat de actieve bevolking tegen dan minder dan zes op tien zal bedragen. Onze activiteitsgraad bij 55-plussers bedraagt amper 42%, de laagste van Europa. Het
Zilverfonds is een lege doos, er zal dus iets moeten gebeuren. Vergrijzing is
een ernstig probleem, belangrijke prioriteit voor wie de volgende regeringsploeg mag bemannen.

Is ‘verbruining’ dat ook? Sta me toe om de term even los te
bekijken van zijn ongetwijfeld racistische connotatie. Telt ons land meer
‘vreemdelingen’ dan de ons omringende landen, zoals Dewinter & co
voortdurend beweren? Het antwoord is een beetje ja en vooral neen. Begin 2010
telde België 1.057.666 buitenlanders op een totale bevolking van 10.839.905.
Het aantal niet-Belgen in dit land is dus 9,8%. In Duitsland bedraagt dat
percentage 8,9 (wat lager is), in Frankrijk 14,5 en in Nederland zelfs 19,9
(een pak hoger dan bij ons). Bewering 1 van Dewinter klopt dus al niet of
hooguit gedeeltelijk. Trouwens: in 1980 leefden er al meer dan 900.000 buitenlanders op ons grondgebied, toen al iets meer dan 9% van de totale bevolking.

Bewering 2, de letterlijke ‘verbruining’, dus: mensen met
een andere huidskleur, slaat al helemaal nergens op. Op 1 januari 2010 waren
715.121 buitenlanders afkomstig van landen uit de Europese Unie. Daar kwamen er
nog eens 83.269 uit andere Europese landen bij. Kortom, meer dan 75% van de
buitenlanders zijn Europeanen, meestal dan nog werknemers die tijdelijk in ons
land verblijven om hun job uit te oefenen. ‘Expats’, zoals dat heet. Het aantal
Afrikaanse migranten – laten we wel wezen: daar draait het om in de VB-retoriek!
– bedroeg op dat ogenblik 156.461 eenheden, onder wie 81.943 Marokkanen. Voor
alle duidelijkheid: dit zijn mensen die de Marokkaanse nationaliteit hadden,
geen tot Belg genaturaliseerde Marokkanen, want die mag je uiteraard niet in de
optelsom meenemen, ook al blijven die
hard-VB’ers hen hardnekkig als ‘vreemdelingen’ beschouwen. Racisten kijken niet naar
de identiteitskaart maar naar de huidskleur, dat is bekend.

Bewering 2, weg ermee! Komen we bij het aantal
asielaanvragen. Als je VB mag geloven, werkt onze overheid met “zandzakjes
om de dijkbreuk tegen te houden”. Hier kan ik ultrakort zijn. 2000: 42.000
asielaanvragen. 2011: 20.000. Sinds de doortocht van Maggie De Block op het
federale departement Asiel en Migratie worden asielaanvragen ook veel sneller
behandeld dan in het verleden. Case
closed!

***

Er werd zondag in democratische kringen gejuicht om het
gigantische verlies van Vlaams Belang bij deze ‘moeder aller verkiezingen’.
N-VA vond het prettig omdat al die vroegere VB-stemmen zomaar in haar schoot werden geworpen, andere partijen zagen er het einde van een
extreem-rechts tijdperk(je) in. De uitslagen van de Europese verkiezingen in
andere EU-landen stemmen echter tot nadenken. Frankrijk, Denemarken en
Oostenrijk hebben een enorme ruk naar rechts gemaakt. Te vroeg juichen is dus
niet aan de orde. Open je ogen voor Marine Le Pen ze sluit!

***

Quo vadis Vlaams Belang? Er zijn twee realistische
mogelijkheden op korte termijn. De partij opdoeken en de resterende 6% cadeau
doen aan N-VA of opnieuw die extremistische partij van weleer te worden, iets
waar die uitspraken van Dewinter al op duiden. Vlaams Belang moet dan weer op
de onderbuik mikken, op de stroom ónder de grondstroom. Anders gezegd: haar
standpunten moeten opnieuw ‘verbruinen’, het bruin van de rassenhaat. In dat geval moet de gematigde Annemans wel snel plaats ruimen voor een hardliner.

Mogelijkheid drie ligt minder voor de hand: zelf in alle
stilte vier jaar herbronnen, hopen dat N-VA intussen aan de macht komt en
compleet mislukt in haar opdracht (waarbij het verder dan ooit van een
onafhankelijk Vlaanderen komt te staan) en vervolgens de verloren stemmen weer
proberen binnen te halen. Ziet u Dewinter al zwijgen tot aan de
gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018?

Slotnoot: ik neem aan dat het Centrum voor Gelijkheid van
Kansen en Racismebestrijding inmiddels zelf initiatief heeft genomen tegen de
‘verbruinings’uitspraak van Dewinter? Want veel racistischer uitspraken hoor je
dezer dagen niet meer in het openbaar. Vrijheid van meningsuiting heeft zijn
grenzen.

‘Doorbraak’. Dat is het meest gebruikte woord in de Vlaamse
krantenkoppen vandaag. Er zou een doorbraak zijn in het onderzoek naar de Bende
van Nijvel. Quoi?, zult u zich
misschien afvragen. Of qui? Voor wie
geboren is na 9 november 1985: de Bende van Nijvel was een georganiseerde groep
professionele gangsters die tussen 13 maart 1982, een winkeldiefstal in Dinant
waarbij alleen een geweer met lange loop werd gestolen, en 9 november 1985, een
overval op de Delhaize in Aalst waarbij acht doden vielen, het hele land in rep
en roer zette. Tenminste: het hele land min de gerechtelijke instanties.

De bende werd aan de Waals-Brabantse plaats Nijvel gelinkt
omdat ze daar hun eerste overval met meerdere dodelijke slachtoffers pleegden, drie om precies te zijn.
Voor de rest waren ze niet zo gehecht aan één plek: Waver, Beersel, Halle,
Temse, Anderlues, Eigenbrakel, Overijse, Aalst. De gps bestond nog niet, maar
de heren (en dames?) vonden perfect de weg. Echt driest ging het er pas aan toe
tussen eind september en begin november in 1985 (16 doden bij drie
warenhuisovervallen), alsof ze eventjes duidelijk wilden maken dat ze nog
altijd actief waren. Voor de petite
histoire: op 27 september 1985 pleegden ze op dezelfde dag overvallen op
Delhaizevestigingen in Eigenbrakel (Waals-Brabant) en Overijse (Vlaams-Brabant).
De rijkswacht vergat echter een landelijk alarm af te kondigen, zodat de
Franstalige interventiediensten wél op zoek waren naar de daders, maar hun
Vlaamse collega’s nog van niets wisten. Já, dat waren nog eens tijden in de snorrenclub!

Er zitten best wel capabele speurneuzen op onze parketten, u
gaat mij niet iedereen over dezelfde kam zien scheren, maar hun slechte
reputatie hebben ze te danken aan de belabberde onderzoeken die ze voerden naar
de meest geladen misdaden uit onze vaderlandse geschiedenis. Op 18 augustus
1950 werd de communistische partijleider Julien Lahaut vermoord in Seraing. Hij
werd een week voordien verkeerdelijk geïdentificeerd als de
volksvertegenwoordiger die ‘Vive la république!’ had geroepen tijdens de
eedaflegging van koning Boudewijn. Het onderzoek leidde nergens naar, in 1972
waren de feiten al verjaard. Enkele journalisten zochten de ware toedracht uit,
maar de daders waren intussen dood, begraven en vergeten.

Ook de moord op André Cools, op 18 juli 1991, gaf aanleiding
tot een potsierlijk onderzoek. Er kwam in de marge van de moordzaak wel één en
ander aan het licht (schandalen bij OMOB, Agusta-affaire, Dassault-affaire),
maar pas vijf jaar na datum werden de moordenaars geklist, twee jaar later
werden ze veroordeeld en het duurde meer dan tien jaar alvorens PS-politicus en
notoire zuipschuit Alain Van der Biest als mogelijke opdrachtgever werd
aangewezen. Hij pleegde zelfmoord en nam de geheimen mee in zijn graf, al
werden in 2004, bijna 13 jaar na de feiten, wel zes medewerkers uit zijn
entourage veroordeeld. Ook vandaag nog blijft er veel onduidelijk in deze
onverkwikkelijke zaak, iedereen is intussen bijna drieëntwintig jaar ouder.

Het onderzoek naar de Bende van Nijvel was helemaal een
farce. De parketten van Dendermonde, Charleroi en Bergen werkten elkaar meer
tegen dan dat ze gezamenlijk op zoek gingen naar de moordenaars van 28 mensen.
Een hele natie was in de ban van ‘le tueur’ (de moordenaar), ‘le géant’ (de
reus) en ‘le vieux’ (de oude), er werden namen genoemd in de pers (Patrick
Haemers, Philippe De Staercke, Madani Bouhouche, Robert Beijer, Jean Bultot,
baron De Bonvoisin), maar het leidde niet tot resultaten. Het woordje
‘doorbraak’ raakte de voorbije negenentwintig jaar enigszins in onbruik.

En nu is er dus een man van 68, ene Jean-Pierre T.,
gearresteerd, een zware jongen die al heel wat op zijn kerfstok had, en die in
Montpellier op café zijn mond voorbij gepraat zou hebben. Enkele
vragen daarbij. Was hij aan het opscheppen om zichzelf interessant te maken? Heeft de
man die zijn verhaal noteerde alles wel goed gehoord? Of is die uit op zijn
vijftien minuten faam? En de vraag-der-vragen: stel dat er wel degelijk
sprake is van een belangrijke doorbraak, haalt het gerecht dan nog de deadline
van 9 november 2015? Want als er binnen de dertig jaar na de feiten niemand
voor de rechter moet verschijnen is de zaak verjaard.

U leest het goed, achtentwintig doden en hun nabestaanden
mogen over anderhalf jaar naar gerechtigheid fluiten. Zij die de terreurdaden ternauwernood overleefden of die kort daarna een familielid moesten ten grave dragen, hebben het geknoei van dichtbij mogen bewonderen. Ze stonden op de
eerste rij tijdens la guerre des juges
en ze hebben ongetwijfeld gevloekt toen het onderzoek naar de moordenaars zelfs
even werd opgeschort om een ‘onderzoek naar het onderzoek’ te laten voeren,
want dat was uiteraard zoveel belangrijker dan het opsporen van de daders.

Ons gerecht zou een moordenaar nog niet herkennen als die
met een smoking gun en een t-shirt
met het opschrift ‘Ik heb het gedaan!’ voorovergebogen over het slachtoffer zou
staan. Nogmaals, ik wil niet veralgemenen, maar dat is het beeld dat je krijgt
van gerechtelijke onderzoeken in dit land en dat hardnekkige imago hebben de
speurneuzen louter en alleen aan zichzelf te danken. Dat werpen ze nooit meer
van zich af. Dat mogen we hen ook nooit vergeven.

Bende, de: een stelletje gewetenloze moordenaars (van 1982
tot en met 1985).

Bende, een: het onderzoek (1982 tot nu).

Waarschuwing: u zou deze bijdrage bijzonder pretentieus
kunnen vinden. Of de auteur rijp voor de psychiatrie, dat kan ook. Derde
mogelijkheid is dat u het met me eens bent. Laten we er dan samen werk van
maken.

Ja, het gaat weer over het verkeer, zoals ik u gisteren
beloofd had. Dat er iets moet veranderen, daarover zijn de meesten het eens,
zeker verkeersdeskundigen, zelfs een aantal politici die verder denken dan de
volgende verkiezingsdatum, die naar het schijnt redelijk dichtbij komt.

Het beleid blijft echter beperkt tot losse flodders, omdat
het aan de ene kant gestimuleerd wordt door de automobielindustrie en
anderzijds afgeremd door diezelfde industrie. Ons verkeersbeleid is er
bijgevolg louter op maat van Koning Auto, terwijl – dat weet u intussen van me
– ik niet geloof in de monarchie en al zeker niet als die wordt geregeerd door
een stalen ding dat ons milieu vervuilt. De auto biedt stof tot nadenken, maar
dat stof is allesbehalve fijn (of juist veel té fijn, zo u wil).

***

Een coherente verkeersvisie moet gericht zijn op de verdere
toekomst, pakweg de jaren dertig en veertig van deze eeuw. In plaats van
telkens ad hoc maatregelen te nemen voor de volgende maanden en, in het beste
geval, het volgende decennium, moeten politici en deskundigen leren hun ideeën
te projecteren naar een samenleving met nog meer mensen, nog meer auto’s, nog
meer verkeersinfarcten. En vooral: we moeten ophouden om die auto als centrum
van ons bestaan als reiziger te beschouwen.

Hoe zorgen we ervoor dat ons verkeer op alle vlakken
vlotter, veiliger en beter kan? Niet door nieuwe wegen aan te leggen: daarvoor
is er geen ruimte, noch door de kleine en volgebouwde oppervlakte van dit land,
noch budgettair. Niet door de bestaande wegen louter en alleen maar te
verbeteren. Dat is wellicht goed om het aantal ongevallen te reduceren, maar
het zal de files niet oplossen. Niet door altijd maar weer te focussen op de
auto, want die vormt slechts een deelaspect van de talloze mogelijkheden om ons
verkeer te verbeteren.

We moeten inzetten op openbaar vervoer, binnenscheepvaart en
autoverkeer, in die volgorde, maar wel snel en ongeveer tegelijkertijd. Als we
minder vervuiling willen en minder files, dan mag je niet blijven kurieren am Symptom (zoals de Duitsers
zo mooi zeggen, vertaal dat gerust als ‘rond de pot draaien’), maar moet je letterlijk
out-of-the-box van het geliefde stalen ros durven denken.

***

Het openbaar vervoer moet goedkoper en toegankelijker worden
en meer mogelijkheden bieden. Toen ik jong was (de dieren hadden net opgehouden
met praten) liep er een tramlijn door de straat waar ik samen met mijn ouders woonde.
Die rails werden eind jaren zestig afgebroken, om extra rijvakken te creëren voor het
autoverkeer. Sinds een paar jaar, en mede gestimuleerd door de komst van een
megabioscoopcomplex twee kilometer verderop, liggen de rails er opnieuw en
vervoert De Lijn passagiers van het centrum van de stad naar de randgemeente.
Hoe dom waren de politici en openbaar vervoerbonzen destijds om die tramlijn af
te breken? Hoe dom waren hun collega’s op zowat alle andere plekken in dit land
om diezelfde pijnlijke beslissing te nemen? Hoeveel kost het de samenleving om eerst iets volledig af te breken en dan weer opnieuw te installeren? Kortzichtigheid kost geld, véél geld.

Treinen, trams en bussen moeten vaker rijden, meer plekken
bedienen, een vlot en snel alternatief vormen voor het autoverkeer. Als je
vandaag de dag het openbaar vervoer neemt, word je als reiziger gestraft:
vertragingen, slechte en onrealistische verbindingen, gebrekkige communicatie,
passagiers die als sardienen op elkaar gedrukt worden, waarbij de slechte adem
van A en de onwelriekende wind die B net liet zich in je neus vermengen tot een
ziekmakend aroma. #pendelpret mag dan al een fijne hashtag zijn op Twitter, in de dagelijkse praktijk is er weinig pret verbonden aan dat pendelen.

De NMBS heeft in de afgelopen decennia, en zeker in de
periode met Etienne Schouppe als spoorbaas, maximaal ingezet op
goederentransport en veel minder op het verplaatsen van mensen van punt A naar
punt B, wat nochtans hun – opgelet: hier komt een vieze managementterm! – core business is. Er werden kleine
stations afgeschaft omdat er te weinig reizigers waren, maar nooit werd de
vraag gesteld of die reizigers misschien wel afhaakten omdat de verbindingen
niet goed genoeg waren en ze daarom noodgedwongen maar weer in de auto kropen?

Als ik in Tollembeek de trein wil nemen (ja, u kijkt verbaasd op, maar daar is een
halte) dan heb ik behoorlijk wat mogelijkheden. Minstens één trein per uur in
de richting van Geraardsbergen of Brussel, dat valt best mee. In het weekend is
dat een pak minder, alsof de NMBS alleen maar geïnteresseerd is in pendelaars
van en naar het werk. Ik klaag dus niet over de mogelijkheden tijdens de week.
Wel over vertragingen en slechte verbindingen, zoals al mijn lotgenoten. En als
ik na tien uur ’s avonds naar huis zou willen komen met de trein, dan kan dat gewoon
niet.

Er moet dus geïnvesteerd worden in méér trein-, tram- en
busverbindingen tot voorbij middernacht en die meerkost mag je niet verhalen op
de passagiers. Integendeel: de tarieven moeten naar omlaag. Niet gratis, maar
wel zodanig goedkoop dat trein, tram en bus een aantrekkelijk alternatief
worden. Het noodzakelijke geld om dit te bekostigen kun je halen uit de
introductie van een wegenvignet of een andere vorm van tol op onze snelwegen,
het véél duurder maken van vervuilende wagens, het verhogen van de accijnzen op
brandstof en andere begeleidende maatregelen die het autoverkeer moeten
ontmoedigen.

***

Onze kanalen en rivieren liggen er stilletjes en verlaten
bij. De binnenscheepvaart is bijna doodgebloed, terwijl daar toch een oplossing
ligt om een deel van het vrachtverkeer van de weg te plukken. Dan moeten we wel
durven afstappen van dat verderfelijke ‘Just-in-time’-principe en inzetten op
een alternatieve manier van transporteren.

Vorige donderdag was ik moderator op een evenement van VOKA
Oost-Vlaanderen, waarop een ambitieus toekomstplan werd voorgesteld voor de
twintig steden en gemeenten van de Denderstreek. ‘Tanara 2030’ heet dat plan,
waarbij ‘Tanara’ oud-Keltisch blijkt te zijn voor ‘Dender’, maar in alweer een
andere taal ook staat voor ‘bruisend’. Slimme logistiek is één van de
belangrijkste hefbomen van dat plan. ‘Slim’ betekent: vrachtwagentransport op
andere tijdstippen organiseren (niet tijdens de spitsuren) én door baggerwerken
de mogelijkheden van de scheepvaart vergroten zodat grotere schepen met een
zwaardere lading er intensief gebruik van kunnen maken.

Praat er vandaag nog één politicus of verkeersdeskundige
over het uitbreiden van de binnenscheepvaart? De havens van Antwerpen, Gent en
Zeebrugge, ja, die vinden ze belangrijk en voldoende prestigieus, maar eens de
goederen daar gearriveerd zijn, gaat het toch weer over vrachtwagens. Zelden
over het overladen van de vracht van het ene schip op het andere. Een gemiste kans.

***

En dan is er die auto. Ja, het mag allemaal nog veel meer
gaan kosten van mij, maar dat moet een gevolg zijn van de verbeterde
mogelijkheden via openbaar vervoer en binnenscheepvaart, niet de aanleiding
tot.

Ik zou zelfs nog een paar extra drastische maatregelen
durven voorstellen: autovrij maken van stads- en dorpskernen, aparte rijstroken
voor fietsers (wat vandaag in Antwerpen staat te gebeuren op de drukke
Turnhoutsebaan, waar het stadsbestuur fietsers wil verbieden, is te gek om los
te lopen, want: de omgekeerde wereld!), grote parkings aan de rand van de steden
met een vlotte, gratis shuttledienst naar het centrum, strengere normen hanteren bij
het rijexamen, meer uren rijles verplicht maken (maar dan zonder de
kandidaat-chauffeur nodeloos op kosten te jagen).

En ook: opnieuw een beperkt rijexamen afleggen vanaf een bepaalde
leeftijd. Ik heb recent zelf voor een artikel in Het Laatste Nieuws zogezegd mijn rijbewijs opnieuw behaald
(‘zogezegd’ omdat ik in realiteit niet kon falen), maar dat ging moeizamer dan
gedacht. Bovendien verminderen onze reflexen en ons gezichtsvermogen als we
ouder worden. Een aantal chauffeurs zou je voor de veiligheid van alle weggebruikers, die van henzelf in de eerste plaats, beter uit het verkeer kunnen
plukken, op voorwaarde dat er voor hen alternatieven worden voorzien (beter
openbaar vervoer), anders duw je hen in het isolement en dat mag uiteraard niet de bedoeling zijn.

Ik zou zelfs nog verder durven gaan: geen vrachtwagens op de
snelwegen tussen 6 en 9 uur ’s ochtends en 16 en 19 uur ’s avonds, geen
tractoren op belangrijke invalswegen op diezelfde tijdstippen, verkeerslichten
aan drukke rotondes zodat je die tijdens de spitsuren kunt gebruiken om een
vlotter verkeer te garanderen, verkeersboetes verhogen naargelang de inbreuk
(bijvoorbeeld: als je tijdens de spits 80 rijdt waar je 70 mag, moet dat
strenger beboet worden dan wanneer je diezelfde overtreding om 10 uur ’s avonds
maakt wanneer het verkeersluw is).

Zelfs bedrijven profiteren ervan dat hun personeel minder in
files staat. Als ze de trein of de bus nemen kunnen ze lezen (en komen ze
minder gestresseerd toe op het werk) of, waarom niet, werken op hun laptop. Tel
uit je winst, beste ondernemers. En door op het werk voldoende wagens ter beschikking te stellen,
blijft het dan toch mogelijk om tijdens de kantooruren snelle verplaatsingen af te
leggen over trajecten met een minder goed uitgebouwd openbaar vervoersnet.

***

Ik ben geen verkeersdeskundige. Ik ben wel, denk ik
tenminste, iemand met gezond verstand. Ik durf ook verder te denken dan morgen,
volgend jaar, de komende jaren. Ik hoop op een generatie bevlogen politici en
verkeersdeskundigen die drastische en structurele maatregelen durven nemen. Ik
ben een naïeve dommekloot, ik weet het.

Bij gebrek aan alternatief moet ik straks met de auto naar
een interview in Antwerpen, dat nieuwe koninkrijk voor de automobilist, en zal
ik nadien op de terugweg vloekend in de file staan omdat de deadline vervelend dichtbij komt.
Nog een jaar of tien en dan hoef ik niet eens meer te vloeken over die
deadline. Dan zal die per definitie onhaalbaar zijn geworden, omdat ik stilsta.
Zoals iedereen. Overal. Altijd.