Maandans

Eén keer in mijn leven ben ik in Verviers
geweest. Het is een vage herinnering: het moet ergens halfweg de jaren tachtig
geweest zijn en ik maakte voor een obscuur blad een reportage over lokale
omroepen in Wallonië. Naam van de zender: vergeten. Wat ik me wel nog haarfijn
herinner, dank zij dat selectieve verstoorde geheugen van me: na het interview
haastte ik me naar het treinstation, maar twee straten verder realiseerde ik me
dat ik mijn draagtas vergeten was. Vloekend spurtte ik terug, ondertussen vergeefs
zoekend naar het Franse woord voor ‘vergeten’. Ja, ik was
‘oublié’ vergeten, ik geef het alsnog toe. Dus zei ik ‘perdu’ en ‘merci’ en
miste ik mijn trein. Deprimerend stadje, Verviers.

***

‘De oorlog is bij ons’, kopte Het Laatste Nieuws vorige donderdag na
de moordzuchtige terreurraid op de redactie van Charlie Hebdo. Daar was toen heel wat commotie over. Vandaag nemen
alle Vlaamse kranten die retoriek over. Waarom? Voor zover we dat nu kunnen
inschatten hebben de federale politie en het parket knap werk verricht, door een aantal would be-terroristen te vatten of, in
het geval van die ongure types in de Rue de la Colline in Verviers,
onschadelijk te maken tijdens een vuurgevecht.

Na de gebeurtenissen in Parijs kreeg deze
actie extra aandacht. Zonder Charlie
Hebdo zou dit hooguit een hoekje van de voorpagina hebben bestreken. Zonder
die doden zouden parket en politie de informatie over die invallen misschien
wel hebben achtergehouden. Part of the
job, niet meer dan dat. Burgers beschermen tegen onverlaten, zonder al te
veel tamtam, zonder media-aandacht op te eisen, zonder onnodige angstgevoelens
te voeden. Dat lukte nu niet meer. De oorlog is bij ons, weet u wel.

Het terreurniveau is opgevoerd van 2 naar 3,
op een maximum van 4, voor politie- en gerechtsgebouwen. Ook dat zou interne
informatie gebleven zijn, mochten er vorige week niet die aanslag en die
gijzelingsacties geweest zijn. Nu is het voorpaginanieuws. De oorlog is bij
ons? Neen, natuurlijk niet, we moeten even waakzaam en voorzichtig blijven
als tevoren. Onze samenleving is nooit echt veilig geweest. In de jaren tachtig
kon je niet veilig gaan winkelen in de Colruyt of de Delhaize, omdat er een gewelddadige
bende actief was. (Nooit geklist, trouwens, wie weet lopen de daders nog ergens
rond. Help!) Ook de lieden van de CCC zaaiden toen dood en verderf. Ayatollahs
spraken meer dan vijfentwintig jaar geleden al fatwa’s uit tegen schrijvers en
andersdenkenden. Sinds 9/11 en de daaropvolgende oorlog onder valse
voorwendselen in Irak zijn we meer dan ooit een doelwit van terroristen en
fundamentalisten geworden. Dat is intussen al meer dan dertien jaar geleden,
geen negen dagen, zoals sommigen misschien zouden denken.

Dus: ofwel moeten we al 4.874 dagen met de
daver op ons lijf rondlopen, ofwel moeten we dat vooral niet doen. Angst is
zinloos. Waakzaamheid heeft wel heel veel zin. Vertrouwen in de mensen die ons
moeten beschermen ook. Onder een steen kruipen, de kop in het zand steken, een
schuilkelder bouwen, de panic room
hermetisch vergrendelen van binnenuit: het heeft geen zin, want dan hebben wij geen leven meer. Zo winnen de
terroristen altijd. Maar naïef zijn heeft evenmin zin. Er lopen nu eenmaal
zwaarbewapende idiote barbaren rond die het op onze behoorlijke vrije
samenleving gemunt hebben. Laten we die gezamenlijk geen kans geven om hun
ziekelijke doelstellingen te halen.

***

Ik geef Bart De Wever op één punt gelijk. Je
mag en je kan die terugkerende Syriëstrijders niet zomaar terug in de
samenleving opnemen. Zij hebben de meest vreselijke dingen gezien, meegemaakt
of zelf gedaan, in erbarmelijke omstandigheden geleefd, werden door religieuze
fanatici gebrainwasht, zijn mogelijk tot alles in staat. Het zijn hersenloze
machines geworden, die je met één bevel aan of af kan zetten. Dus moet je ze
wederopvoeden waar het kan of op een afstand van de samenleving houden waar het
moet. De toegang tot het land ontzeggen is quasi onmogelijk als ze een
Belgische identiteitskaart hebben. Het is ons
probleem, wij moeten het oplossen. Maar het is wel een probleem, dat zeer
zeker.

En ja, we hebben dat probleem onderschat en
voor een stuk ook zelf gecreëerd (of het op zijn minst onderschat en zo ver
laten komen). Door een deel van de samenleving af te stoten en te verwaarlozen.
Toen collega-journaliste Saskia Van Nieuwenhove dat vorige zondag zei op een
bijeenkomst in Gent, werd ze achteraf bijna gevierendeeld door N-VA’ers
Siegfried Bracke en Peter Dedecker. Omdat ze de terroristische daden
vergoelijkt zou hebben (wat absoluut niet het geval was). Omdat ze afweek van
de teneur van de andere toespraken: afschuw uitspreken over de gevolgen, de
oorzaken vergetend (dat hebben we namelijk zo geleerd). Omdat ze de schuld voor
een deel ook bij ons legde (dat hadden we niet zien aankomen). Natuurlijk zijn
het de terroristen die hun kalasjnikovs hebben leeggeschoten en alleen zij,
maar over die voedingsbodem mogen we het toch ook eens hebben, zo heel af en
toe.

De reactie van heel wat politici – zowel binnen als buiten de regeringen – op het
moderne terrorisme doet een beetje denken aan de houding van de farmaceutische
industrie op het vlak van de volksgezondheid: wat heeft het voor zin om te
voorkomen wanneer je er financieel (of ideologisch, in het geval van de
politiek) meer baat bij hebt om te genezen? Laat de boel dus maar verzieken, it’s money time.

***

Ondertussen in Saoedi-Arabië, bondgenoot van
het westen. Vrouwen mogen niet autorijden (Filip Dewinter is het daarmee eens,
blijkbaar). Een blogger wordt veroordeeld tot tien jaar celstraf en duizend
stokslagen (al werden die laatste vandaag om ‘medische redenen’ uitgesteld, ze hebben een vreemde zin voor humor, die Saoedi’s). Een ‘gevaarlijke’ vrouw wordt op straat onthoofd. In de geopolitiek
is het toch een beetje zoals in het echte leven: we moeten onze vrienden weten
kiezen. Soms is het beter dat je afscheid van iemand neemt. Saoedi-Arabië is
een door en door slechte vriend.

***

Ik zit opeens met Nico Haak en de
Paniekzaaiers in mijn hoofd, een Nederlandse groep die tussen 1972 en 1976
genadeloos de goede smaak terroriseerde met carnavaleske hits als Joekelille, Honkie-tonkie pianissie, Foxie
Foxtrot en Doedelzakke-pakkie.

Nico Haak is al meer dan vierentwintig jaar
dood, de paniekzaaiers zijn springlevend. Als u straks naar de journaals kijkt,
kunt u er ongetwijfeld een paar horen kwelen.

Neen, natuurlijk ben ik Charlie niet, ik ben
Frank.

De reden waarom ik wel mee op de ‘Je suis
Charlie’-kar sprong, was niet omdat ik Charlie
Hebdo zo geweldig vind (ik heb het weekblad in al die jaren misschien drie
keer in handen genomen, zag wel her en der eens een cartoon verschijnen en vond die al
bij al vaak niet eens grappig of zelfs nodeloos provocerend, maar hé, dat hoort bij
de vrijheid van meningsuiting), maar omdat ik wilde benadrukken dat de
persvrijheid voor mij veel heiliger is dan welke heilige schrift ook. Het is
afschuwelijk dat twaalf mensen het leven lieten bij die raid van de broers
Kouachi, het zou nog afschuwelijker zijn mocht die terreurdaad tot zelfcensuur
en het inperken van de vrije meningsuiting leiden. Je suis Charlie.

In alle
tumult werden er de voorbije dagen nog andere dingen geroepen, zoals ‘Je suis Kouachi’ (door zij
die sympathiseerden met de daders) of ‘Je suis Ahmed’ (door zij die wilden
benadrukken dat een van de gedode agenten een moslim was). Dat eerste is
uitermate verwerpelijk. Dat tweede begrijp ik wel, maar is tegelijk ook bijzonder
vreemd. Ahmed Merabet was daar om zijn beroep uit te oefenen. Voor mij was hij
in de eerste plaats mens, in de tweede politieagent, pas in de derde moslim.
Zou het een verschil gemaakt hebben mocht daar een andere agent gefusilleerd
zijn geweest? Waarom leggen de mensen die met een vurig betoog willen beklemtonen dat het niet
de schuld van de islam is er net de nadruk op dat Ahmed moslim was? Als de
religieuze achtergrond er niet toe doet, geldt dat a fortiori toch ook voor
iemand die daar gewoon zijn beroep uitoefende en de afschuwelijke pech had op
het verkeerde moment op de verkeerde plek te staan? Je
ne comprends pas.

Toen ik gisteren die beelden zag van de
regeringsleiders, netjes gescheiden van het gepeupel (je weet maar nooit dat
iemand in een bui van vrije mening een woordje van kritiek zou roepen naar een
van de schurken vooraan), voelde ik me nog minder Charlie. Dat zo’n hartverwarmende
betoging van bijna twee miljoen mensen werd misbruikt door enkele handenvol misdadige
opportunisten – een Britse journalist somde gisteren in zeer accurate tweets op
wat achttien aanwezigen op de eerste rijen op hun kerfstok hadden qua beperking
van de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting – zet wat mij betreft een
serieuze domper op de ingetogen manifestatie. Ils ne sont pas Charlie. (Behalve dan onze premier, die is als
Charlie geboren.)

Recuperatie en opportunisme zijn van alle
tijden. Dat mag niet dat goede gevoel wegnemen van het aanschouwen van miljoenen mensen die kordaat en toch ingetogen ‘Tot hier en niet verder!’ uitstraalden, als was het een echo van een toespraak op een of andere nieuwjaarsreceptie van een politieke partij.

‘In welke
wereld leven wij?’ ‘Zet maar eens kinderen op deze wereld, wat hebben we hen te
bieden?’ ‘Dit is oorlog’. Kreten van wanhoop, frustratie en woede wisselden
elkaar de voorbije dagen af. Goed dat de sociale media nog niet bestonden op
9/11. De paniek zou voelbaar geweest zijn. Ga met deze mensen naar de oorlog!
Kijk eens even achterom naar, pakweg, de voorbije honderdvijftig jaar en je
vindt geen enkel decennium waarin er geen oorlogen of oorlogsdreiging,
terroristisch geweld of criminaliteit waren. Als de voorouders van die
angsthazen consequent zouden geweest zijn, zou er van een overbevolkte aarde
geen sprake zijn.

Het is de schuld van de islam. Het is niet de schuld van de islam, maar de
daders beroepen zich wel op Allah, de profeet en de heilige schrift om hun
ziekelijke expressie te verantwoorden, dus is er onvermijdelijk een link met
religie.

Het is de schuld van de maatschappij. Het is niet de schuld van de maatschappij,
maar onze moderne maatschappij zou wel wat meer een samen-leving mogen worden.

Het is de schuld van al diegenen die
minderheden achteruitstellen. Het is niet
de schuld van kortzichtige politici en racisten, maar achteruitstelling,
racisme en verwaarlozing zijn wel degelijk manifest en latent aanwezig en dus wordt
het nu dringend tijd dat daar iets aan gedaan wordt, niet alleen om
broeihaarden van fanatisme in de kiem te smoren, maar omdat het onze verdomde
plicht is. Niets, NIETS!, verantwoordt echter het gebruik van excessief geweld.

Het is de schuld van de wapenhandelaars. Het is niet de schuld van de
wapenhandelaars, hoe cynisch hun business ook is. Vooralsnog zijn het nog
altijd mensen die op de knop duwen of de trekker overhalen. Dat mag overheden
niet beletten om de wapenhandel nog veel strenger aan te pakken.

Het is de schuld van de vrije meningsuiting. Het is niet de schuld van de vrije
meningsuiting, die overigens niet onbeperkt is. Er is de grondwet, die
beperkingen oplegt. Er zijn andere wetten (bijvoorbeeld de racismewet), die
grenzen stellen aan het recht om anderen te beledigen. Dat is goed, je mag niet
eender wat tegen eender wie roepen. Niet elke scheldtirade of persoonlijke
belediging is een mening. Vaak gaat het om platte leugens, beledigingen aan het adres van de échte vrije meningsuiting.

Het is de schuld van ons allemaal. Nous sommes Charlie.

“In elke ideologie is er een kern van
overtuigden die mensen recruteert. Er is nooit een meerderheid van de Sovjets
overtuigd communist geweest. Er is nooit een meerderheid van de Duitsers
overtuigd nationaal-socialist geweest. Maar die kleine minderheid die wel
degelijk vanuit een geloof of een bepaalde ideologie recruteert en mensen
meesleept, kan dus wel meerderheden in beweging brengen.”

De tussenkomst van studiogast Bart De Wever
ging bijna verloren in een levendig gesprek tijdens Reyers Laat, maar ik had het gisteravond wel degelijk goed gehoord,
want ik heb het bewuste fragment vanochtend twee keer na elkaar herbekeken.
Nauwelijks tweeënhalf uur nadat zijn luitenant Jan Jambon in Terzake voor het eerst sinds zijn
aantreden als minister van Binnenlandse Zaken enige vorm van staatsmanschap vertoonde
door rustig en sereen te blijven, zelfs duidelijk het onderscheid te maken
tussen ‘dé moslims’ en ‘moslimextremisten’, gooide de voorzitter van zijn
partij, tevens schaduwpremier, Vlaams parlementslid en burgemeester van de
grootste stad van Vlaanderen, olie op het vuur van het onvermijdelijke
angstgevoel dat na dramatische gebeurtenissen zoals dat van woensdagmiddag in
Parijs steeds weer de kop opsteekt.

Als je de woorden van De Wever goed
analyseert, gooit hij in die halve minuut laatavondtelevisie religies en
ideologieën door elkaar en plaatst hij groupuscules
van barbaren, die zelfs binnen hun eigen geloofsgemeenschap volledig geïsoleerd
staan, en de nazileiding op dezelfde hoogte. Ik probeer het te begrijpen. Het
lukt me niet.

Hitler, Goebbels, Göring, Himmler en
consoorten vertrokken vanuit een duidelijk plan: Mein Kampf, het perfecte Arische ras, racisme, volksnationalisme,
revanchisme. Ze deden het goed bij verkiezingen, kregen door de weifelende en
flaterende andere partijen de macht over het land toegeworpen en behaalden
vervolgens een absolute meerderheid. De gevolgen daarvan leest u in dikke geschiedenisboeken.

Waar is dat duidelijke plan van de islam? Los
van de verderfelijke absolutistische ideeën die in elke geloofsgemeenschap
terug te vinden zijn en die de voedingsbodem vormen voor haat en
onverdraagzaamheid – en in het geval van een kleine minderheid: verschrikkelijke
misdaden – lijkt het me onzinnig om een stel idiote barbaren te vergelijken met
een stel georganiseerde maar wel democratisch verkozen criminelen. Ze zijn
beide georganiseerd, oké, maar het nazisme vertrok vanuit de actie (‘Zo moet het
gaan gebeuren, volk!’) en het islamextremisme voorlopig nog vooral vanuit de reactie (‘Laat onze
profeet met rust of…!’). In het eerste geval ging de bevolking stilzwijgend of
juist heel actief mee in die ziekelijke gedachtengang. In het tweede geval is
er geen sprake van één centraal gezag en kan je de moslimmassa eventueel wel verwijten dat ze iets te stilzwijgend is, maar niet dat de doorsnee moslim mee het zwaard of de
kalasjnikov ter hand neemt.

Ik probeer het anders te zeggen: de woorden van de nazi’s
moesten niet geïnterpreteerd worden. Die waren klaar en duidelijk, terwijl het
probleem met geloof net is dat je de woorden die in de Bijbel, de Koran of de
Talmud staan op verschillende manier kúnt interpreteren. De gevolgen daarvan
leest u dan weer in andere dikke geschiedenisboeken. En uiteraard moeten we
zeer waakzaam zijn, want ons land is niet immuun voor extremisme of waanzin.
Maar moeten we dan al onze kinderen opsluiten, omdat er een Dutroux heeft rondgelopen? Mogen de kleintjes dan niet meer naar de crèche, omdat ooit het licht
in het hoofd van De Gelder uitging? Zullen de gekleurde medemensen dan maar
beter onderduiken, omdat er altijd een Van Themsche of een Breivik om de hoek kan staan wachten met een machinegeweer?

Alertheid is goed en nodig, wil de samenleving
overleven. Angst en paniek zijn daarentegen de grootste vijanden van de
overlevingskansen van diezelfde samenleving. ‘The only thing we have to fear is
fear itself’, zei de verlichte Amerikaanse president Roosevelt in de jaren
dertig, als we het dan toch over dat tijdperk moeten hebben dat het
N-VA-kopstuk gisteren zelf ten berde heeft gebracht. We mogen niet leven met oogkleppen, maar
zeker ook niet met een blinddoek. Angst is een blinddoek, die ons doet ophouden
rondom ons te kijken naar de werkelijkheid zoals ze is, niet zoals ze ons wordt
voorgeschoteld. Joden, blijf vooral naar het joods museum in Brussel gaan. Moslims, blijf vooral naar jullie moskeeën gaan. Allen, blijf vooral normaal doen.

Dat zou een historicus toch moeten weten? Of
was BDW uren na de vreselijke aanslag vooral een hystericus, die dat voor hem al bij al
ook wel nuttige gevoel van angst nog wat wilde versterken? Wilde hij zijn
bevolking al wat masseren met het oog op de komst van nieuwe bottinnekes naar ’t stad, dit keer aan
de voeten van marcherende militairen, die op elke straathoek vijanden proberen
te spotten. Als dat het antwoord is op terrorisme, hebben de terroristen
gewonnen. Proficiat!

Onbegrijpelijk, vind ik het. Ik had hem hoger
ingeschat, echt waar. Toen hij er ook nog eens de Verlichting bijhaalde vreesde
ik heel even dat die maanden geleden aangekondigde black-out er alsnog heel snel zou komen.

Staat u mij toe dat ik dit stukje aanvang met
het parafraseren van de beroemdste uitspraak van wijlen Leo Tindemans: “De
euthanasiewet is geen vodje papier”. Neen, het feestje van Frank Van den
Bleeken gaat zondag niet door. Ja, dit is een cynische opmerking. Van
den Bleeken is een seksueel delinquent en moordenaar die zichzelf ongeneeslijk
heeft verklaard en die bij gebrek aan gespecialiseerde opvang zijn heil zoekt in de
euthanasiewet: ondraaglijk psychisch lijden luidt zijn motief.

De zaak beroert de gemoederen van rechts naar
links en van onder naar boven. Het verzoek van de gedetineerde om uit zijn
uitzichtloze situatie te mogen ontsnappen dateert al van meer dan vier jaar
geleden en werd meerdere malen ondersteund door een team van psychiaters. Een betere
begeleiding, die we in dit tricolore tranendal blijkbaar niet kunnen voorzien,
zou enkel mogelijk zijn in Nederland, maar dat wou eerst niet, kon daarna niet,
of welk excuus daar de voorbije maanden ook aan verbonden werd. Maar nu het
zover is (of beter: ging zijn) schoot Justitie (alleen maar met een hoofdletter
geschreven omdat het om het ministerie gaat, niet omdat er zulke hoogstaande
beslissingen worden genomen) wakker en is er opeens toch een oplossing in
zicht. Vreemd. Is het omdat ons land internationaal weer een slechte beurt dreigde te maken? Was het de Engelstalige Wikipediapagina over Van den Bleeken
die de bevoegde instanties overstag deed gaan? Of toch de inertie van het
systeem? Justitie is in dit land jaren geleden ontspoord. Het is niet de enige analogie met de NMBS die opgaat: vertragingen alom, afgeschafte treinen zijn in die
wereld steeds maar uitgestelde dringende veranderingen, iedereen praat maar niemand doet iets om de
toestand te verbeteren.

Ik ben een groot voorstander van de
euthanasiewet, die door de Leuvense rector Rik Torfs vandaag nog werd
omschreven als ‘liberaal’. Tja, Torfs schuift met elk nieuw standpunt iets
verder naar rechts op, weldra valt ie nog van de aarde af. Zijn ooit zo
bevlogen wisecracks zijn nu alleen
maar cracks: ze kraken in al hun voegen.
Ook kerkvorst Léonard bemoeide zich in de discussie. Ach ja, de laatste
stuiptrekkingen voor de immanente gerechtigheid hem van zijn Mechelse troon
stoot.

Euthanasie is een waardig alternatief om een
mensonwaardig bestaan te kunnen ontvluchten. Gisteren ondertekende ik nog een
petitie om euthanasie bij dementerenden bespreekbaar te maken. Ik bedoel maar:
ja, ik ben voor. Ja, ik geloof erin, maar dan ver van elke religieuze
connotatie. Ja, ik vind dat een mens het recht heeft om over zijn eigen leven te
beschikken. Maar in het geval van Van den Bleeken twijfel ik: mag een falend
systeem en trage besluitvorming een excuus zijn om de stap naar actieve
levensbeëindiging te zetten, ook al wordt dit ondersteund door een stel
deskundigen en lijkt het puur wettelijk wel mogelijk? Ik twijfel er niet aan dat Van den Bleeken psychisch lijdt – vandaag allicht nog een pak meer dan
toen hij gisterochtend opstond met de bevrijdende gedachte dat het over vijf
dagen allemaal voorbij zou zijn -en dat dit in zijn ogen ondraaglijk en zonder vooruitzicht op beterschap is.

Die euthanasiewet is écht geen vodje papier,
hoor.

***

Twijfelen deed ik gisteravond ook, toen ik
naar de geluksaflevering van Het voordeel
van de twijfel zat te kijken. Niet omdat geluksgoeroe Leo Bormans weer kwam
opdraven: voor één keer werd de commerçant van het maakbare geluk niet
opgevoerd, gelukkig maar. Wel in de uitzending: wijlen Luc De Vos. Ik weet niet of dat wel
kies is. Mocht ik eindverantwoordelijke van dat programma zijn, dan zou ik de
passages wellicht geschrapt hebben, ook al was er blijkbaar toestemming van de
familie om de fragmenten te gebruiken en was de maker van Het voordeel… een goede vriend van de Gorki-zanger. Zelf werd ik
er in elk geval niet gelukkiger van.

***

Omdat ik naar Canvas zat te kijken, heb ik Hallo Televisie op één gemist. Al kon ik
het wel enigszins volgen via een tsunami sarcastische opmerkingen op Twitter en
het scherpe opiniestuk van Joost Vandecasteele vandaag in De Morgen. Televisie over mensen die naar televisie kijken. Wat is
de volgende stap? ‘Hallo Radio’, een tv-programma over radioluisteraars die
naar de radiozenders op tv kijken om hun favoriete radioprogramma’s te
beluisteren? Je mag meta slechts met mate toelaten, vind ik, net zoals anagrammen.

***

Maandagavond, nieuwjaarsreceptie Voka. De
verzamelde Vlaamse ondernemers houden een feestje. Iemand roept: ‘België is het
Bokrijk van de verworven rechten geworden’. Die uitspraak wordt de titel op enkele nieuwssites. In vakbondskringen roepen niet op
de receptie uitgenodigde vertegenwoordigers iets over ‘sociale afbraak’ en
‘neoliberalisme’. Als dat maar goed komt, met die nieuwe start van het sociale
overleg. ‘We hebben een diep compromis nodig’, zei de wijze professor Frank
Vandenbroucke een tijdje geleden, wars van taboes, dada’s en preken voor eigen
parochie.

Onder dit gesternte zal dat sociale overleg
onder het vriespunt starten, met allerlei vertragingsmaneuvers, onderling wantrouwen
en nul komma nul bereidheid om de eigen stellingen te verlaten. Sociaal
hohohoverleg.

***

Ach, er loopt helemaal niets mis in de beste
aller wereld als de hoofdpunten van het nieuws draaien rond een Antwerpse
jongeling die met zijn lief met vakantie wil vertrekken maar dat niet mag van
de flikken waarop zijn boze vader de oorlog verklaart aan de helft van de
wereld, een verlegen acteur die de populaire pispaal wordt van een portie
zondagavondvertier en de dood van een giraf in de Antwerpse Zoo. Toch?

Bejaarde ministers van Staat overlijden,
vliegtuigen maken noodlandingen, verdwijnen of storten neer, een beetje sneeuw
zorgt voor vele beetjes ellende, Syriërs en Irakezen vluchten naar ons land in
een poging om te ontkomen aan de onmensen in hun eigen vaderland, een zeeonwaardige
ferry dobbert in vuur en vlam doelloos rond op de Middellandse Zee: terwijl de
jaaroverzichten al op antenne zijn geweest, komt er alsnog een tsunami van
onheil op ons af, alsof denkbeeldige goden in hun streven naar immanente
gerechtigheid de makers van vroegtijdige samenvattingen van hoogtepunten van
het voorbije jaar een stevige hak willen zetten. Dat moet opnieuw, jongen!

Die brandende ferry, de Norman Atlantic,
krijgt veel aandacht. Altijd mooie beelden, zo’n toekomstig wrak dat in brand
staat en waarop je mits goed inzoomen bange wezens om hulp ziet schreeuwen. En
wat meer is: er zijn Belgen aan boord. Belgen, dames en heren, dan is het Groot
Nieuws! Drie, zo rapporteerden de media op zondag. Eén, zo schrijven diezelfde
media vandaag. Al is het wat onduidelijk. De ene schrijft dat er een Belg aan
boord is en twee Turken die in ons land wonen. (Onderscheid moet er natuurlijk
zijn, want wie geen Belgische identiteitskaart heeft, is minderwaardig, kunnen
we het daarover eens zijn?) De andere heeft het over een Vlaming. Een krant die
vooral belangrijk is in Limburg heeft het over een Limburger uit Hasselt.

Laten we even veronderstellen dat die
Belg/Vlaming/Limburger/Hasselaar een en dezelfde persoon is. Waarom worden die
Turken dan plots uitgesloten van ons medeleven? Omdat ze Turken zijn? Omdat ze
in de allereerste plaats géén Belgen zijn? En hoe zit dat dan met die twee
Turken, die in het ene medium drie Turken worden – compleet met foto: één
snorremans en twee baardmensen, echte Turken, dat zie je zo – en in een
Antwerpse gazet ‘Drie Antwerpenaars’?

***

Eigen volk eerst. We hebben er ons nog zo
tegen verzet, maar het zit verankerd in onze hoofden. Proficiat, Vlaams Blok,
het is u gelukt. Journalisten (of laten we ’t voor de duidelijkheid hebben over
‘mensen met een perskaart’, want ik vind dat we dat onderscheid best maken in
deze tijden van krakkemikkige berichtgeving) denken zonder dat ze dat zelf
allicht beseffen (geen tijd om na te denken!) in termen van ‘eigen volk’ en ‘ander volk’,
wat dan al snel vertaald mag worden in wit en zwart (voor de kleurenblinden) of
goed en kwaad (voor de racisten) of belangrijk en verwaarloosbaar (voor de
nationalisten).

Waarschuwing: nu volgt een kleine vergelijking
met de verfoeilijke jaren dertig van de vorige eeuw! Waar ligt het verschil met
de rassentheorieën van de nazi’s? Hoe ver staan we af van het opnaaien van een
ster op de jas van de Untermenschen? Neen, ik heb het niet over racisten, fascisten of
neonazi’s, maar over ons allemaal: waarom willen we in de eerste plaats weten
hoe het op zo’n ferry met vele honderden mensen aan boord, van wie er volgens
de uiteenlopende berichten 10, 38 of 57 de ramp niet overleefd zouden hebben,
zit met de landgenoten?

Cynische randbemerking: zou Syrië meer of
minder aandacht genereren mochten er geen Belgische Syriëstrijders zijn? Ik
gok: minder, véél minder. (Kom op, roep even mee, Geert Wilders.) Het zou een
voetnoot in de jaaroverzichten zijn, ergens tussen de veertigste en de
tweeënveertigste minuut, of op pagina 8, rechts onderaan, in de rubriek ‘En dan
was er ook nog…’.

Boven voetbalverslagen uit grotere competities
dan de onze (en dat zijn er nogal wat!) lees je al een hele poos niet meer ‘Chelsea
verslaat Manchester City’, maar ‘Hazard en Courtois winnen van Kompany’. Zo
wordt voetbal volgens nieuwsredacties gespeeld. Elf tegen elf en op het eind
winnen de Duitsers is zo passé. Twee tegen één en op het eind winnen de Belgen
van Chelsea is de nieuwe norm. Geen Belgen, geen nieuwswaarde. ‘Kompany tegen
Barcelona’, zal dat in februari worden, wanneer de Champions League hervat wordt.
Eén tegen elf. Wie zei er ook alweer dat wij de dappersten aller Galliërs
waren? (Nee serieus, was dat Asterix of Obelix?)

***

Mensen zijn niet gelijk, maar we moeten ze wel
gelijkwaardig behandelen. Mooi uitgangspunt dat ik de afgelopen dagen als bij
toeval een paar keer zag passeren op de sociale media en dat nog nauwelijks
wordt toegepast. Niet alleen door zij die voor ongelijkheid zijn en die een
grotere kloof tussen rijk en arm best een goed idee vinden, maar ook door de hevigste
voorstanders van een multiculturele samenleving.

Dat viel me ontzettend op toen Adil El Arbi
anderhalve week geleden De Slimste Mens
Ter Wereld won. Een tv-spelletje dat anderhalf miljoen kijkers lokt en
daardoor van leuke nevenzaak opschoof in de richting van Groot Nieuws voor alle
media die zichzelf denken te respecteren. Zeker nu er volgens sommigen voor het eerst een
allochtoon (oeps, het verboden woord) heeft gewonnen.

Zelfverklaarde aanhangers van het
multiculturalisme juichten omdat er iemand met andere wortels en een lichtjes
andere huidskleur dan de doorsnee bleekscheet had bewezen dat de integratie
geslaagd is. Nieuwe Belgen juichten omdat er iemand van hen die échte Belgen
een poepje had laten ruiken: ‘Zie je nu wat de meerwaarde is, Theo Francken?’
was de teneur. Vreemd genoeg benadrukten lieden die zich graag links en
progressief noemen dat er een Marokkaan had gewonnen, net zoals de
tegenstanders van het multiculturele Vlaanderen dat zouden roepen. Bien étonnés de se trouver ensemble. Zij
het dat de eersten ‘Het is er ook een
van ons!’ bedoelden en de anderen ‘Het is er zeker geen van ons!’. Het middelpunt van de belangstelling, regisseur El
Arbi, bleef rustig onder alle heisa en omschreef zichzelf in kwaliteitskranten als
een ‘Belgokaan’.

***

Onze toekomstige samenleving zal
multicultureel zijn of ze zal niet zijn, om even de socialistische gezelligheidsuitspraak van
Steve Stevaert te parafraseren. Of je dat nu wil of niet. Multiculturalisme is
van alle tijden en alle continenten. Er voor zijn is in feite overbodig, want het is
een natuurlijk gegeven. Er tegen zijn is dom, kortzichtig, racistisch en vul
zelf maar verder aan met passende adjectieven.

Als ik naar De Slimste Mens… zou hebben gekeken – wat ik niet gedaan heb,
tenzij dan hier en daar een minuutje tijdens het zappen – zou ik in Adil El
Arbi allicht een fijne deelnemer hebben gezien, een gevatte kerel, een
uitstekende tacticus, een slimme mens, en nog wat van die hokjes die we zo
graag creëren. Maar in de allereerste plaats: een mens. Geen Belg, Vlaming, Marokkaan, Marokkaanse Belg of Belgische Marokkaan, Belgokaan of Marobelg, Edegemnaar, autochtoon of persoon met een migratieachtergrond, maar:
een mens. Dat is geen reductie, maar de allermooiste kwalificatie: een mens.
Iemand zoals u en ik.

Putain!

Zolang we worstelen met onze identiteit en
die paar lettertjes op een paspoort belangrijker achten dan het mens-zijn op
zich, kan er geen sprake zijn van volwaardige integratie en een geslaagde
multiculturele omgeving. Zolang we blijven denken in wij en zij (wij, Belgen,
zij, Marokkanen of omgekeerd, maar ook: wij, xenofielen, zij, xenofoben), zal
de aanvaarding van multiculturalisme een processie van Echternach zijn. Zolang
een vodje papier – dank, Leo Tindemans, voor dit beeld – bepaalt of we iemand
mogen liken of disliken, strompelt de discussie over wie we werkelijk zijn voort
in haar veel te kleine kinderschoenen.

***

De Slimste
Mens… is maar een spelletje, in tegenstelling tot de
vaak belachelijke discussies en theorieën die er het gevolg van zijn. Als er
dan toch al over geschreven had moeten worden, zou de enige juiste kop na de
finale ‘Filmmaker wint populair tv-spelletje’ geweest zijn. Kort en krachtig.
Ingewikkelder moet dat meestal niet zijn. Het is des mensen om van eenvoudige
dingen complexe materies te maken. Omgekeerd lukt zelden.

We zijn er nog lang niet, o nee.

Het ging in Panorama donderdagavond over het basisinkomen, het principe waarbij
elke inwoner van het land elke maand een onvoorwaardelijke vaste som ontvangt van de overheid.
Wil je daarbovenop nog geld verdienen, dan moet je gaan werken. Eigenlijk is
dat: je mag gaan werken. Maar je kan
net zo goed het ‘recht op luiheid’ van Lafargue eindelijk in de praktijk
toepassen. Aan de vele uiteenlopende reacties te zien raakte de reportage
duidelijk een gevoelige snaar, wat het duidingsmagazine dat even oud is als de
Vlaamse televisie de jongste tijd steeds vaker doet. Hulde, daarvoor.

Het vreemde bij het nog niet echt van de grond
gekomen debat over het basisinkomen is dat de links/rechts-tegenstelling niet
bestaat. Eén van de eerste pleidooien voor de invoering van het systeem werd halfweg
de jaren negentig gehouden door bedrijfsleider Roland Duchâtelet, in zijn
boekje NV België. Het werd de aanzet
tot de oprichting van de politieke beweging Vivant, toch niet direct een linkse
club, maar eerder in de donkerblauwe hoek te situeren, al liet Duchâtelet zich
niet echt in een ideologische hoek drummen.

De schatrijke zakenman, voorzitter van
Standard en eigenaar van een resem andere voetbalclubs, vond en vindt het
basisinkomen een noodzaak omdat maximale, zinvolle, productieve tewerkstelling
onmogelijk is geworden in tijden van robotisering en overgang naar
dienstenindustrie. Een werkzaamheidsgraad van pakweg 90 of 95 procent gaan we
toch nooit meer bereiken: hier niet, elders niet, zeker niet na de opheffing
van kunstmatige gedrochten als de DDR. Volgens Duchâtelet is maar twintig
procent van de werkende bevolking nuttig bezig.

Duchâtelet had het destijds over een bedrag
van dertigduizend Belgische frank, zo’n 750 euro. Ik vond dat toen al te weinig
om van te leven. In Panorama werd als
basisbedrag 1.500 euro voor volwassenen, iedereen vanaf 18 jaar, genomen, 200
euro voor jongeren. Voor de financiering is 187,4 miljard euro nodig, zo
berekenden specialisten. Ter vergelijking: ons Bruto Binnenlandse Product
bedroeg in 2013 382,7 miljard euro. Het basisinkomen zou daar dus net niet de
helft van bedragen. Onhaalbaar, op het eerste gezicht.

Je kan echter een aantal uitgavenposten
schrappen in geval van basisinkomen, zo berekende een econoom in de uitzending:
pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, kinderbijslag, een resem andere
uitkeringen. Blijft over: 116,7 miljard euro. Omdat je minder administratie en
logistiek nodig hebt, kan je het overheidsapparaat afslanken. Weer 25,5 miljard
bespaard. Nog te vinden: 91,2 miljard euro, iets minder dan een kwart van het
BBP.

In zijn optimale berekening verhoogde de
econoom de gemiddelde BTW naar 25% en de registratierechten eveneens naar 25%,
voerde hij een vermogensbelasting en belasting op meerwaarde in van telkens
25%, paste hij de personenbelasting, de belastingen van rechtspersonen en de
roerende voorheffing aan en inde hij ook geld door de fiscale en sociale fraude
strenger aan te pakken. Plots verscheen er een zwart bedrag op het scherm: 4,2 miljard
overschot.

Ik vond de berekening interessant, maar
allicht iets te kort door de bocht. Te optimistisch, te voluntaristisch. Maar
het zet wel aan tot nadenken, tenminste: voor wie dat wil en wie verder durft
te denken dan de actuele vastgeroeste pijlers van onze samenleving.

***

Het invoeren van een basisinkomen behoort tot
het utopisch denken. Hoopvol, gedurfd en met goesting naar de toekomst kijken.
De kracht van verandering durven uitspelen. Echt denken aan uw sociale welvaart. En
toch ook realistisch zijn, want die verhoopte werkzaamheidsgraad van negentig
procent halen we nooit meer. Jamais.
Wie dat belooft is véél onrealistischer dan diegenen die roepen dat een
basisinkomen al onze problemen zal oplossen.

Wie zich echt wil verdiepen in de thematiek
leest best dit essay: http://jverhelst.wordpress.com/2014/11/19/het-utopische-basisinkomen/.
Zeer interessant, uitgediept, genuanceerd. Daar heb ik weinig of niets aan toe
te voegen. Misschien ben ik er wel te lui voor op dit ogenblik.

***

Ik geloof nooit dat het basisinkomen er komt.
Niet omdat het niet noodzakelijk zou zijn of omdat het geen interessante
alternatieve piste is, maar omdat het zo moeilijk ideologisch te vatten is. Het
wordt bepleit door zowel groenen als door de donkerblauwe Roland Duchâtelet.
Het overstijgt de traditionele links/rechts-paradigma’s. Extreem-linkse
denkers, zoals Francine Mestrum in Panorama,
zijn ertegen. Extreem-rechtse ‘denkers’, voor zover die er zijn, ook, want die
orakelen dan weer dat we een paradijs voor illegalen zouden worden.

Extreem-linkse professoren vrezen dat het
basisinkomen de solidariteit onder de burgers zal opheffen. Het klopt dat
mensen individualistischer zouden kunnen bezig zijn met hun leven, maar wie
vandaag solidair is, zal dat ook blijven, en wie dat niet is, blijft toch een
egoïst. Eigenlijk verandert er niets. Bovendien moet de overheid
solidariteitsmechanismen blijven inbouwen, zodat zieken en gehandicapten de
nodige zorg blijven krijgen, mede dank zij de financiële inbreng van wie het
goed heeft. Zo hoort dat in een volwassen maatschappij met aandacht voor
iedereen.

Wat het donkerrode gedeelte van links en de
traditionele zuilen vooral vrezen is de ontvoogding van de individuele burger,
al zullen ze dat uiteraard niet in zoveel bewoordingen toegeven. Een
basisinkomen zal ervoor zorgen dat iemand geen lid meer hoeft te worden van een
vakbond, bijvoorbeeld, en dat politiek dienstbetoon nagenoeg zinloos wordt. De
huidige paternalistische visie op de samenleving – waarbij zelfs linkse denkers
ervan uitgaan dat je de burger moet bevoogden, alsof hij te dom of te arm is om
zichzelf te beredderen zodra hij maandelijks een gegarandeerd inkomen zou
ontvangen dat los staat van arbeid – belemmert een open en fundamenteel debat.
In de reportage van Panorama vond je
van politieke zijde alleen een vertegenwoordigster van de Piratenpartij terug,
makkelijk zat om die gauw in de hoek van de naïeve jongens en meisjes te duwen.
En Duchâtelet is inmiddels een politieke hasbeen,
ook zo iemand kan je vlotjes negeren.

***

Een samenleving die geen utopieën verdraagt,
is dor en grijs. Ze vergrijst, letterlijk in ons geval. Maar net die
vergrijzing, die er tegen 2040 voor zal zorgen dat een kwart van de Belgische
bevolking gepensioneerd zal zijn, met daarbovenop nog de jongeren en studenten,
dwingt ons tot nadenken. Waarom gebeurt dit dan niet? Waarom blijven we hangen
in denkstramienen die al decennia verouderd en achterhaald zijn?

Basisinkomen vind ik een geweldig idee. Ik
hoef niet meer te werken, maar persoonlijk zou ik dat wel graag blijven doen,
maar ik zou het gerust accepteren dat mijn buurman dat niet wil doen. Ik hoef
geen beroep te doen op allerlei uitkeringen als het mij even slechter gaat,
want ik heb een vast inkomen waarmee ik verder mijn plan kan trekken.
Werkgevers kunnen zelfs lagere lonen uitkeren, omdat hun werknemers toch al een
netto-inkomen van 1500 euro op de bankrekening krijgen op het einde van de
maand, en daardoor kunnen ze dan weer meer mensen aanwerven of makkelijker deeltijdse statuten aanvaarden. Activeren van werklozen, verplichte gemeenschapsdienst, de idee van
sommige partijen om mensen na twee jaar werkloosheid bij het OCMW te dumpen:
allemaal overbodig.

Toch iets om over na te denken, neen?

Voor de vlotheid van het verhaal accepteren we
met plezier dat terroristenjager Jack Bauer in 24 verdachten hardhandig aanpakt en foltert. Spanningsbogen, weet u
wel. Bovendien beseffen we: het is maar fictie. En ach, dat er een loopje wordt
genomen met heel wat werkelijkheden en dat het onderscheid tussen Goed en Kwaad
wel zeer zwart/wit wordt afgeschilderd, nemen we er dan maar bij.

De realiteit is sterker dan fictie, zo blijkt.
Jack Bauer bestaat in het echt, alleen heet hij dan John Williams of Peter Adams
of whatever. De Amerikaanse senator
Dianne Feinstein, een kranige tante van 81 winters, las met lijzige maar
kordate stem flarden voor uit een rapport dat haarfijn aantoont welke
martelpraktijken de CIA toepaste na 9/11. Waterboarding,
dat kenden we al. Rectal feeding is
nieuw, toch voor iemand die zich probeert afzijdig te houden van de spielereien
van inlichtingendiensten.

Systematisch werden moslimverdachten opgepakt
en aan de gruwelijkste ondervragingstechnieken onderworpen. Velen zaten
onschuldig vast op Guantánamo Bay of op andere geheime locaties. Bijna niemand
klapte uit de biecht. Het rapport over de ‘CIA Torture’ bevestigt dat deze
aanpak ongeveer niets heeft uitgeklaard of opgelost. Er werden geen misdaden
opgehelderd, er werden geen aanslagen verijdeld, er werden geen terroristische
groeperingen ontmanteld. Toch ging het folteren jarenlang door, alsof het just for fun was. Een hardnekkige gewoonte, zoals de gokverslaving van Luc Nilis.

President Bush wist aanvankelijk van niets en
toen hij uiteindelijk toch op de hoogte werd gebracht pruttelde hij pro forma
eventjes tegen. Een beetje zoals de fictieve Amerikaanse president in 24, wanneer Jack Bauer weer met een of
ander waanzinnig verzoek afkomt. ‘Neen, Jack, het is geen goed idee, maar als
je geen andere mogelijkheid ziet, laten we ’t dan toch maar proberen’. Moet het
zoiets geweest zijn, die besprekingen tussen het Witte Huis en de top van de
CIA?

In het licht van dit alles moeten we de
beslissing van onze paars-groene regering om in 2003 niet mee ten strijde te
trekken tegen Irak opnieuw luid toejuichen: goed gedaan Guy Verhofstadt &
co. Onder valse voorwendsels werd een wrede dictator aangevallen en van de
troon gestoten, terwijl op hetzelfde moment wrede CIA-agenten hun ding deden,
zonder dat hun gedrag in vraag werd gesteld.

Een federale regering waarvan de voorzitter
van de grootste coalitiepartij de moslims een paar maanden geleden opriep om
zich te distantiëren van het geweld van IS, zou best zo snel mogelijk met
terugwerkende kracht protest aantekenen tegen die praktijken. Niet dat het iets
oplost – de huidige president, Obama, heeft de CIA al bij het begin van zijn
ambtstermijn de duimschroeven aangevezen – maar het zou een niet meer dan
correct signaal zijn tegenover een zogeheten bondgenoot. Als we dat zelfrespect
niet meer kunnen opbrengen, zouden we ons beter zo snel mogelijk terugtrekken uit internationale
organisaties. Hallo, Didier Reynders?

Jack Bauer lééft. Barbaarse folterpraktijken
zijn niet het alleenrecht van verre vijanden. Uiteindelijk is er maar één
lettertje verschil tussen VS en IS. Het andere verschil is dat de ene groep
barbaren wil dat zoveel mogelijk mensen zien tot wat ze in staat is, terwijl de
andere alles wil toedekken. Wie foltert, neemt afstand van het mens-zijn. Geen
enkele gebeurtenis verantwoordt dit soort wandaden. Tenzij dan voor het
ondervragen van de economische terroristen die hun geld systematisch doorsluizen naar
belastingparadijzen, dat spreekt voor zich. Doe maar, Jack!

I can’t
breathe. De zwarte man die in een stevige houdgreep
van een blanke politieagent op de grond lag, zei het wel tien keer in het nogal
knullig gefilmd beeldfragment. Toevallige voorbijgangers met een smartphone
zijn nu eenmaal geen geoefende cameralui. Maar ze zijn wel belangrijk genoeg om
een stukje hedendaagse, pijnlijke geschiedenis vast te leggen.

I can’t
breathe. Eric Garner, zo heette de corpulente zwarte
man die beschuldigd werd van illegale straatverkoop en die zich verbaal
verzette tegen zijn aanhouding. De wurggreep die de agent gebruikte om hem in
bedwang te houden is al een tijdje onwettelijk, vernamen we. Te riskant. Toch oordeelde een
‘grand jury’ op Staten Island, New York, dat de agressieve politieman vrijuit
mocht gaan. Hij had geen moord gepleegd, zeiden de professionele rechters, wat
mij trouwens een redelijke conclusie lijkt. Dat hij niet eens vervolgd wordt
wegens onopzettelijke doodslag, begrijp ik dan weer niet. Totaal niet.

I can’t
breathe. Je maakt mij niet wijs dat het toeval is dat het slachtoffer zwart was en de agent blank, ook al behoort die laatste tot een zeer gekleurd korps in een cosmopolitische grootstad.
Het is wel toeval dat er ondubbelzinnige opnamen bestaan van de kermende
Garner, die uiteindelijk overleed aan een hartstilstand na minutenlang naar
adem te hebben gehapt. Over de dood van Michael Brown in Ferguson, een voorstad
van St. Louis, kan je met wat slechte wil nog een boom opzetten over een
agressieve zwarte jongen en een zich bedreigd voelende politieagent die dan
voor alle zekerheid maar tien kogels afvuurde. Twijfel, voor de halfblinden dan.
Die twijfel is er niet op Staten Island. En toch moet die agent zich niet eens
verantwoorden voor een rechtbank.

***

‘Dictatuur van de minderheid’, zo riep premier
Michel gisterennamiddag nadat de oppositie de tumultueuze zitting in de Kamer van
Volksvertegenwoordigers met het nodige gedruis had verlaten.

‘Deze regering is een dictatuur’, overstemde madame Onkelinx – die van de partij van
de vorige eerste minister van wie we eveneens gisteren te weten waren gekomen
dat zijn uitstapje naar de Rode Duivels in Brazilië de gemeenschap een half
miljoen euro gekost had – al de anderen. Dictatuur is een woord dat tegenwoordig zo vaak
wordt gebruikt, dat het stilaan geen inhoud meer heeft.

’s Avonds werd Charles Michel met de nodige
egards en een staande ovatie onthaald op een bijeenkomst van VOKA in Antwerpen,
een thuiswedstrijd voor Bart De Wever, de man die door vele waarnemers
schaduwpremier wordt genoemd. Kwinkslag hier, grapje daar, uithaal naar de
ongenuanceerde oppositie ginds, inhakken op de media alhier, bijval gegarandeerd als
de zaal vol supporters van deze regering zit.

De polarisatie houdt maar niet op. De linkse
oppositie kan maar niet wennen aan het idee van een rechtse regering met een
neo-liberale agenda. De rechtse meerderheid kan maar niet wennen aan haar nieuwe
status van coalitie en de bijhorende verantwoordelijkheid om het land te leiden. Het arme
volk wordt gewurgd. We can’t breathe.
Wie gelooft die mensen nog, allemáál, bijna zonder uitzondering?

Intussen knipte de uitbater van de oudste Antwerpse
nachtwinkel, een man van buitenlandse origine, voor het oog van de draaiende
camera zijn lidkaart van de N-VA in twee. Te veel verandering ineens? Ik zou
nog begrijpen dat die man zich kwaad maakt omdat het Antwerpse stadsbestuur
álle nachtwinkels stigmatiseert en hen als ‘imagoverlagend’ omschrijft. Ik zou
ook nog goed kunnen verstaan dat hij liever geen 6.000 euro ophoest om een
nachtwinkel te beginnen en daarna telkens 1.500 euro per jaar (ook al vragen
andere steden al een tijdje zo’n jaarlijkse bijdrage). Ik begrijp al veel
minder dat deze meneer ooit N-VA gestemd heeft én een lidkaart van die partij
heeft gekocht. Lees dan toch statuten en partijprogramma, zou ik durven
suggereren. Veel van wat er dezer dagen beslist wordt, staat er al onverdekt in. Je mag
de N-VA veel verwijten, maar niet dat ze zoveel mogelijk van haar programma
probeert te realiseren.

Zouden er wel meer kiezers zijn die nu
twijfelen aan hun keuze voor verandering op 25 mei? Tja, eigen schuld dikke
bult dat ze nu “I can’t breathe”
zeggen. Geen compassie met domheid en kortzichtigheid, ook al zitten we nog
viereneenhalf jaar met dit beleid. De kiezer heeft beslist, dan moet hij
achteraf niet terugkrabbelen.

***

We can’t
breathe. Kijk naar de Verenigde Staten en zie wat
polarisatie met een samenleving doet. Daar kan zelfs een zwarte president niets
tegen verhelpen. Integendeel, de brave Obama poogt nu de hele discussie uit de
raciale context te rukkeen, uit vrees dat het écht uit de hand zal lopen, maar
dat is o zo doorzichtig. Amerika heeft nood aan een nieuwe Martin Luther King,
die met de kracht van het woord het racisme aanklaagt, overleg met de overheid
afdwingt en vreedzaam maar kordaat blijft ijveren voor grote veranderingen.
Iemand die het werk van King afmaakt, met andere woorden, in de hoop dat dat lukt voor hij zelf door een blanke psychopaat wordt afgemaakt.

Wij hebben nu kalmte nodig. En aanvaarding. De
Amerikaanse psychologe Elisabeth Kübler-Ross herkende vijfenveertig jaar
geleden – een jaar na de moord op dokter King – in haar standaardwerk On Death and Dying vijf fasen van rouw:
ontkenning, onderhandelen, woede, depressie en aanvaarding. Als we die
toepassen op de verkiezingsuitslag en de daaropvolgende regeringsvormingen
zagen we bij de verzamelde oppositie ter linkerzijde al de fase van ontkenning
(“Het is niet waar!”), onderhandelen (de snelle vorming door PS en
CdH van een Waalse regering, het proberen isoleren van de CD&V tijdens de formatiegesprekken,
het dreigen met acties) en woede (betoging, stakingen, geruzie in het
parlement). Na de grote staking van 15 december zullen we aan verdriet en
depressie toe zijn (“Moet dit echt nog tot in 2019 duren?”), de
aanvaarding zal – schat ik – pas over een jaar of zo volgen.

Het is wat het is. De regeringen-Michel en
-Bourgeois zijn legitieme regeringen, die ik weliswaar persoonlijk tot aan de
volgende parlementsverkiezingen zal vervloeken en waar ik, puur op basis van de
inhoud van hun beslissingen (en, ja, ik geef toe, geregeld ook op de manier
waarop ze stuntelig of arrogant communiceren), zal over blijven schrijven, maar
ik heb wel al aanvaard dat dit mijn
regeringen zijn. Ook al beneemt hun visie, of het gebrek daaraan, mij soms de
adem. Vertaald naar de oppositie houdt dit in: blijf argumenteren en stevige
kritiek voeren, maar doe dat in het halfrond, niet in de wandelgangen of in de
koffiekamer. Dat is theater. The duty of the opposition is to oppose, not to run away.

***

I can’t
breathe.

We can’t
breathe.

Laten we ermee ophouden elkaar in een
wurggreep te houden. Misschien moeten we de Serenity
Prayer van de Anonieme Alcoholisten uit het hoofd leren: “Geef ons de
moed om te aanvaarden wat we niet kunnen veranderen, de kracht om te veranderen
wat kan veranderd worden en de wijsheid om het ene van het andere te
onderscheiden”. Dat zou pas de kracht van verandering zijn.