Bejaarde ministers van Staat overlijden,
vliegtuigen maken noodlandingen, verdwijnen of storten neer, een beetje sneeuw
zorgt voor vele beetjes ellende, Syriërs en Irakezen vluchten naar ons land in
een poging om te ontkomen aan de onmensen in hun eigen vaderland, een zeeonwaardige
ferry dobbert in vuur en vlam doelloos rond op de Middellandse Zee: terwijl de
jaaroverzichten al op antenne zijn geweest, komt er alsnog een tsunami van
onheil op ons af, alsof denkbeeldige goden in hun streven naar immanente
gerechtigheid de makers van vroegtijdige samenvattingen van hoogtepunten van
het voorbije jaar een stevige hak willen zetten. Dat moet opnieuw, jongen!
Die brandende ferry, de Norman Atlantic,
krijgt veel aandacht. Altijd mooie beelden, zo’n toekomstig wrak dat in brand
staat en waarop je mits goed inzoomen bange wezens om hulp ziet schreeuwen. En
wat meer is: er zijn Belgen aan boord. Belgen, dames en heren, dan is het Groot
Nieuws! Drie, zo rapporteerden de media op zondag. Eén, zo schrijven diezelfde
media vandaag. Al is het wat onduidelijk. De ene schrijft dat er een Belg aan
boord is en twee Turken die in ons land wonen. (Onderscheid moet er natuurlijk
zijn, want wie geen Belgische identiteitskaart heeft, is minderwaardig, kunnen
we het daarover eens zijn?) De andere heeft het over een Vlaming. Een krant die
vooral belangrijk is in Limburg heeft het over een Limburger uit Hasselt.
Laten we even veronderstellen dat die
Belg/Vlaming/Limburger/Hasselaar een en dezelfde persoon is. Waarom worden die
Turken dan plots uitgesloten van ons medeleven? Omdat ze Turken zijn? Omdat ze
in de allereerste plaats géén Belgen zijn? En hoe zit dat dan met die twee
Turken, die in het ene medium drie Turken worden – compleet met foto: één
snorremans en twee baardmensen, echte Turken, dat zie je zo – en in een
Antwerpse gazet ‘Drie Antwerpenaars’?
***
Eigen volk eerst. We hebben er ons nog zo
tegen verzet, maar het zit verankerd in onze hoofden. Proficiat, Vlaams Blok,
het is u gelukt. Journalisten (of laten we ’t voor de duidelijkheid hebben over
‘mensen met een perskaart’, want ik vind dat we dat onderscheid best maken in
deze tijden van krakkemikkige berichtgeving) denken zonder dat ze dat zelf
allicht beseffen (geen tijd om na te denken!) in termen van ‘eigen volk’ en ‘ander volk’,
wat dan al snel vertaald mag worden in wit en zwart (voor de kleurenblinden) of
goed en kwaad (voor de racisten) of belangrijk en verwaarloosbaar (voor de
nationalisten).
Waarschuwing: nu volgt een kleine vergelijking
met de verfoeilijke jaren dertig van de vorige eeuw! Waar ligt het verschil met
de rassentheorieën van de nazi’s? Hoe ver staan we af van het opnaaien van een
ster op de jas van de Untermenschen? Neen, ik heb het niet over racisten, fascisten of
neonazi’s, maar over ons allemaal: waarom willen we in de eerste plaats weten
hoe het op zo’n ferry met vele honderden mensen aan boord, van wie er volgens
de uiteenlopende berichten 10, 38 of 57 de ramp niet overleefd zouden hebben,
zit met de landgenoten?
Cynische randbemerking: zou Syrië meer of
minder aandacht genereren mochten er geen Belgische Syriëstrijders zijn? Ik
gok: minder, véél minder. (Kom op, roep even mee, Geert Wilders.) Het zou een
voetnoot in de jaaroverzichten zijn, ergens tussen de veertigste en de
tweeënveertigste minuut, of op pagina 8, rechts onderaan, in de rubriek ‘En dan
was er ook nog…’.
Boven voetbalverslagen uit grotere competities
dan de onze (en dat zijn er nogal wat!) lees je al een hele poos niet meer ‘Chelsea
verslaat Manchester City’, maar ‘Hazard en Courtois winnen van Kompany’. Zo
wordt voetbal volgens nieuwsredacties gespeeld. Elf tegen elf en op het eind
winnen de Duitsers is zo passé. Twee tegen één en op het eind winnen de Belgen
van Chelsea is de nieuwe norm. Geen Belgen, geen nieuwswaarde. ‘Kompany tegen
Barcelona’, zal dat in februari worden, wanneer de Champions League hervat wordt.
Eén tegen elf. Wie zei er ook alweer dat wij de dappersten aller Galliërs
waren? (Nee serieus, was dat Asterix of Obelix?)
***
Mensen zijn niet gelijk, maar we moeten ze wel
gelijkwaardig behandelen. Mooi uitgangspunt dat ik de afgelopen dagen als bij
toeval een paar keer zag passeren op de sociale media en dat nog nauwelijks
wordt toegepast. Niet alleen door zij die voor ongelijkheid zijn en die een
grotere kloof tussen rijk en arm best een goed idee vinden, maar ook door de hevigste
voorstanders van een multiculturele samenleving.
Dat viel me ontzettend op toen Adil El Arbi
anderhalve week geleden De Slimste Mens
Ter Wereld won. Een tv-spelletje dat anderhalf miljoen kijkers lokt en
daardoor van leuke nevenzaak opschoof in de richting van Groot Nieuws voor alle
media die zichzelf denken te respecteren. Zeker nu er volgens sommigen voor het eerst een
allochtoon (oeps, het verboden woord) heeft gewonnen.
Zelfverklaarde aanhangers van het
multiculturalisme juichten omdat er iemand met andere wortels en een lichtjes
andere huidskleur dan de doorsnee bleekscheet had bewezen dat de integratie
geslaagd is. Nieuwe Belgen juichten omdat er iemand van hen die échte Belgen
een poepje had laten ruiken: ‘Zie je nu wat de meerwaarde is, Theo Francken?’
was de teneur. Vreemd genoeg benadrukten lieden die zich graag links en
progressief noemen dat er een Marokkaan had gewonnen, net zoals de
tegenstanders van het multiculturele Vlaanderen dat zouden roepen. Bien étonnés de se trouver ensemble. Zij
het dat de eersten ‘Het is er ook een
van ons!’ bedoelden en de anderen ‘Het is er zeker geen van ons!’. Het middelpunt van de belangstelling, regisseur El
Arbi, bleef rustig onder alle heisa en omschreef zichzelf in kwaliteitskranten als
een ‘Belgokaan’.
***
Onze toekomstige samenleving zal
multicultureel zijn of ze zal niet zijn, om even de socialistische gezelligheidsuitspraak van
Steve Stevaert te parafraseren. Of je dat nu wil of niet. Multiculturalisme is
van alle tijden en alle continenten. Er voor zijn is in feite overbodig, want het is
een natuurlijk gegeven. Er tegen zijn is dom, kortzichtig, racistisch en vul
zelf maar verder aan met passende adjectieven.
Als ik naar De Slimste Mens… zou hebben gekeken – wat ik niet gedaan heb,
tenzij dan hier en daar een minuutje tijdens het zappen – zou ik in Adil El
Arbi allicht een fijne deelnemer hebben gezien, een gevatte kerel, een
uitstekende tacticus, een slimme mens, en nog wat van die hokjes die we zo
graag creëren. Maar in de allereerste plaats: een mens. Geen Belg, Vlaming, Marokkaan, Marokkaanse Belg of Belgische Marokkaan, Belgokaan of Marobelg, Edegemnaar, autochtoon of persoon met een migratieachtergrond, maar:
een mens. Dat is geen reductie, maar de allermooiste kwalificatie: een mens.
Iemand zoals u en ik.
Putain!
Zolang we worstelen met onze identiteit en
die paar lettertjes op een paspoort belangrijker achten dan het mens-zijn op
zich, kan er geen sprake zijn van volwaardige integratie en een geslaagde
multiculturele omgeving. Zolang we blijven denken in wij en zij (wij, Belgen,
zij, Marokkanen of omgekeerd, maar ook: wij, xenofielen, zij, xenofoben), zal
de aanvaarding van multiculturalisme een processie van Echternach zijn. Zolang
een vodje papier – dank, Leo Tindemans, voor dit beeld – bepaalt of we iemand
mogen liken of disliken, strompelt de discussie over wie we werkelijk zijn voort
in haar veel te kleine kinderschoenen.
***
De Slimste
Mens… is maar een spelletje, in tegenstelling tot de
vaak belachelijke discussies en theorieën die er het gevolg van zijn. Als er
dan toch al over geschreven had moeten worden, zou de enige juiste kop na de
finale ‘Filmmaker wint populair tv-spelletje’ geweest zijn. Kort en krachtig.
Ingewikkelder moet dat meestal niet zijn. Het is des mensen om van eenvoudige
dingen complexe materies te maken. Omgekeerd lukt zelden.
We zijn er nog lang niet, o nee.
