Ha, die Facebook. Sociaal medium van
flauwiteiten, ontelbare in gradaties van scherpte variërende foto’s van kroost,
huisdieren en zalig gezinsgeluk, en pocherige
ik-weet-hoe-de-wereld-in-elkaar-zit-boodschapjes, jammer genoeg niet beperkt
door een maximum aantal lettertekens. Wat Facebook absoluut niet is, heb ik
afgelopen zaterdagochtend weer geleerd, is een discussieforum. Dan gaan de
stekeltjes rechtop staan, iedereen in defensieve modus en maar uithalen naar al
wie anders denkt. Nogmaals: helaas niet beperkt door pakweg 140 Twitteriaanse
tekentjes.
Wat ik dan bij het begin van dit regenachtige
weekend heb gedaan om zulke heftige reacties los te weken? Ik las in een
krant, De Morgen om ze maar te
noemen, een interessante opiniebijdrage van Paul Beloy, een collega-oud-strijder
van bij Beerschot AC, iemand die ik heel graag heb omwille van zijn
constructieve ideeën en kordate aanpak. O ja, Paul is een zwarte medemens, om verdere misverstanden uit te sluiten. Hij had voor zichzelf uitgemaakt dat Zwarte Piet
niet racistisch bedoeld is, maar dat de figuur met het kroezelhaar, de
oorbellen, de felrode lippen en het zwart geschminkte gelaat wel vooroordelen
bevestigt. Dus, schreef goede vriend Paul, zou het goed zijn om het
Sinterklaasfeest te actualiseren, zonder dubieuze, na al die jaren en vele
bijsturingen nog steeds wat dommige donkere knecht. Waarom niet door de pakjes,
o tempore o mores, per drone te laten afleveren. Lekker modern.
Ik schreef letterlijk: “Waardevolle en
beheerste bijdrage tot het Zwarte Pieten-debat door Paul Beloy: ‘Wat belet ons
om het feest voor de allerkleinsten helemaal aan te passen aan de 21ste eeuw en
dat hele gedoe met die knecht definitief in de zak te steken?'” Dat
laatste citaat leende ik uit het opiniestuk.
Een greep uit de reacties:
“Wat belet ons om het offerfeest te
veranderen?” (weinig ter zake, me
dunkt)
“Het wordt tijd dat ze Paul Beloy op
dezelfde boot zetten met de sint zijn pieten. Als hij na al die jaren nog
steeds niet aangepast is aan onze tradities. Van mij krijgt hij alvast het
knopje delete van op mijn facebook vrienden.” (ik heb deze man zelf onmiddellijk ‘ontvriend’)
“Dus alle zwarten direct CEO in een
firma? Geen werknemers (aka knecht) meer?” (een goede verstaander heeft een half woord nodig, een slechte een
halve encyclopedie)
“Zageventen! Pollen af van Sinterklaas én
Zwarte Piet! Alsjeblief zeg!” (oké…)
“Ik weet één ding: in de landen waar de
heren Jahjah en z’n kompanen vandaan komen, moeten ze er nog niet aan denken om
bepaalde onderwerpen bespreekbaar te maken, laat staan er een verbod op
trachten te bekomen!” (misschien
moeten wij ons dan in dat opzicht, dat van de verdraagzaamheid, superieur tonen
door wél het debat aan te gaan?)
Tja, van je Facebook-vrienden moet je ’t
hebben!
***
Ik ben er voor om Zwarte Piet af te schaffen
en het hele Sinterklaasgebeuren te moderniseren, maar ik sta niet mee op de
barricaden. Zo belangrijk vind ik het onderwerp nu ook weer niet en bovendien
durf ik twijfelen: roepen we niet te hard door de racisme-megafoon? Ik weet het
niet altijd, geef ik toe.
Anderzijds: alle meningen waren afkomstig van
blanke mannen, op twee neutralere vrouwelijke (ook al blanke) opmerkingen na.
Ook in de media zijn het vooral blanke mannen die hun zegje doen én de intussen
onvermijdelijke Dyab Abou Jahjah, maar da’s een terrorist, dus daar moeten we
niet naar luisteren, klinkt het dan gauw. Zo gaat dat als je argumenten wil
ontkrachten: je maakt de andere verdacht of laat uitschijnen dat die
wereldvreemd is, “want, ja, wie begint dáár nu over?”.
Mij gaat het erom dat je dingen permanent in
vraag moet durven te stellen: jezelf, de samenleving, normen, waarden,
tradities. Alleen open samenlevingen durven dat nog. Daarin verschillen we van dictatoriale, cultureel achterlijke of door een enge religieuze zienswijze
gedomineerde maatschappijen. Niet onze huidskleur maakt ons beter, maar wel
onze openheid.
Tenminste, dat dácht ik. Blijkbaar mag je nu
niet meer kritisch zijn en je eigen functioneren, als individu en als groep, in
vraag stellen. In het gepolariseerde Vlaanderen, waarin wij-tegen-zij
tegenwoordig flink gecultiveerd wordt (van ‘Het is de schuld van de sossen’ over
een resem andere ongenuanceerde idiotieën tot ‘Alle N-VA’ers zijn racisten’),
moet je a) een onwrikbaar standpunt innemen en b) dat met verbaal
wapengekletter verdedigen. We zijn absolutisten geworden: ja, luister maar naar
ons, we weten het echt wel beter!
Wel, ik doe daar niet aan mee. Ik wil geen
oorlogjes van dit slag winnen en ik wil al zeker geen veldslagen uitvechten die
ons geen meter vooruit brengen. Wat een lafheid, wat een haast
godsdienstig fanatisme en fundamentalisme, wat een kortzichtigheid, wat een
alleen op je eigen directe leefomgeving afgestelde opeenstapeling van meninkjes
zeg!
***
Als we dan toch zo gehecht zijn aan traditie,
waarom lopen we dan niet meer rond in een berenvel met een knots in de hand en slapen we
’s nachts in een hol? Of is dat een te vroege traditie? Waarom zetten we
mondige vrouwen niet meer op de brandstapel onder het mom dat het onbetrouwbare
heksen zijn? Waarom hakken we de hoofden van andersdenkenden niet gewoon af?
Waarom hebben we vrouwen stemrecht gegeven of – nog wat verder terug in de
moderne tijd – hebben we Jan met de Pet überhaupt de kans geboden om zijn stem
uit te brengen? Het cijnskiesstelsel, dat werkte toch ook en je hoefde als
leidende elite tenminste geen rekening te houden met dat gezeur van de kleine
man, de domme sukkel.
Waarom… zijn we aan de ene kant zo trots, en
terecht, op onze democratie en vertikken we het aan de andere kant om de
onvermijdbare multiculturele samenleving te omarmen, weliswaar met diep en
gepast respect voor die democratie en het secularisme dat ermee samenhangt en dat
ons behoedt voor politieke, militaire en godsdienstige overheersers?
In een samenleving die modern is en zichzelf
respecteert, gaan we juist wél het debat aan over Zwarte Piet. Niet om het
waardevolle Sinterklaasfeest uiteindelijk af te schaffen, maar om te
onderzoeken of er geen elementen zijn die mogelijk beledigend zijn. En laten we
dan vooral niet krampachtig onmiddellijk de dialoog smoren in kreten en
verwensingen of bij het onderzoek alleen maar rekening houden met de opinie van
mensen die er hetzelfde uitzien als wij. Dan kunnen we ons net zo goed de
inspanning besparen. Jawel, het gaat het om de kracht van verandering. (Waar
heb ik die slogan nog gehoord?)
***
Een man die zich op Twitter “Critical
analyst of accepted ideas” noemt en die een paar jaar geleden niet te
beroerd was om alle mogelijke rechtsmiddelen aan te wenden om te beletten dat
seksueel misbruik binnen de kerk zou onderzocht worden, tweette zondag:
“Ik wil geen #Zwarte Piet-“debat”. Géén. Nultolerantie.”
Alleen al om dat soort absolutistische,
extreem onverdraagzame en bijzonder zelfingenomen standpunten verdient Zwarte
Piet wél een sereen debat, te voeren door vooraanstaande figuren binnen de
verschillende culturele gemeenschappen in dit land en niet alleen door lieden
die zichzelf o zo geweldig vinden. Stel dat de uitkomst is dat Zwarte Piet
aanstootgevend is, dan moeten we daar conclusies aan verbinden. Omgekeerd kan
uiteraard ook. Misschien wordt de invloed op kinderen van andere komaf
overdreven. Ook goed, wat mij betreft. Maar dan weten we het tenminste.
Tradities zijn mooi, voor sommige moeten we
blijven opkomen en ze desnoods gewapenderhand verdedigen, anderen zijn na
verloop van jaren of eeuwen aan actualisering toe. Het Sinterklaasfeest zal
niet minder mooi zijn zonder Zwarte Piet. Het zou alleen even wennen zijn aan
het verdwijnen van het beroete personage. We kunnen onze kinderen altijd
proberen wijs te maken dat de brave man ontslagen is omwille van de economische
crisis, ze zien in hun omgeving wel ergere dingen gebeuren. We maken hen nu toch al zo lang wijs dat
Sinterklaas zelf bestáát, een leugentje om bestwil meer of minder gaat er heus wel
in. Of gelooft u nog wel in Sinterklaas, misschien?
***
Ik kan niet wachten op 7 december. Kunnen we
’t eindelijk weer over politiek hebben. Of over rendieren.
