Maandans

57, als in:
de leeftijd 57. Die van mij en die van Prince. Ik leef nog, hij niet meer. U
zult begrijpen dat ik 57 meer dan ooit veel te vroeg vind om heen te gaan. Je
hebt nog maar twee vingerknippen geleefd en wil daar nog minstens één
vingerknip aan toevoegen. Een lange zucht, waarin je nog al die dingen wil doen
die je al die jaren hebt uitgesteld en waarvan je weet dat het papieren
voornemens zullen blijven.

Prince
heeft de soundtrack van mijn jaren tachtig geschreven, een tijd waarin ik als
twintiger in de fleur van mijn leven had moeten zijn, al voel ik die fleur eerlijk
gezegd eerder nu dan toen. Geile funk, hete pop, beklijvende ballads, heel soms
ook: kleffe slows. Dat laatste weze hem vergeven. Hij was een lichtpunt in die
duistere jaren: geen werk, geen vooruitzichten, Reagan, Thatcher, Koude Oorlog, de Bende van
Nijvel. James Brown was uitgerangeerd, Michael Jackson iets te braaf, Madonna veel
te gekunsteld. Prince kleurde consequent naast de lijntjes en tekende zo een
heel nieuw patroon uit. Zijn muziek was dansbaar, de teksten leken rechttoe
rechtaan, alsof hij altijd opnieuw op de onderbuik mikte, terwijl — als je dan
toch even je verstand aanzette — alles wat hij schreef juist zo gelaagd was.
Het is weinige artiesten gegeven om zowel je hersenen als je hart, je benen en
je edele delen te bespelen. Prince kon dat.

Nochtans
zag ik hem slechts één keer aan het werk, in 1987 in het Sportpaleis, voor de Sign o’ the Times Tour. Vreselijke zaal,
verschrikkelijke akoestiek, veel te veel volk op veel te weinig ruimte samengepropt,
een compleet foute show (Kostuumwissels! Lange gitaarsolo’s!! Ophitsen van het
publiek!!!), maar het werkte wonderwel. Zet daar een andere, uiteraard
minderwaardige artiest, en je zou halfweg woedend om het weggesmeten geld de
zaal verlaten hebben. Niet met Prince: met hem werkte je je ongegeneerd in het
zweet. Een hotsende en botsende massa, stinkend naar het danszweet, ééngeworden
met het kleine genie op het veel te grote podium. Ik werd weggeblazen.

Ik duik in
mijn platen- en cd-collectie en maak me dezelfde bedenking als bij David Bowie
begin dit jaar. Jammer dat ze zijn heengegaan, ik gunde hen het Eeuwige Leven,
maar muzikaal was de relevantie verdwenen. Degelijke platen, af en toe een
uitschieter, maar al een hele poos geen meesterwerken meer. Ik ben Prince
blijven volgen en kopen, zoals hij het als controlefreak graag zal gehad hebben: ik ben zo’n
naïeveling die nog altijd naar een winkel gaat om cd’s te kopen. Maar hij blies
me niet meer van mijn sokken. De laatste keer moet in 1997 geweest zijn, toch
alweer bijna twintig jaar geleden. Crystal
Ball was niet echt een hoogtepunt in zijn carrière: drie cd’s die mits een strenge selectie
één bijna-meesterwerk hadden kunnen opleveren. En daarop staat Cloreen Bacon Skin.
Vijftien minuten en zevenendertig seconden improvisatie, in het gezelschap van
Morris Day van The Time. Een song kun je het niet noemen: een groove, is het,
niet meer dan dat, waarop laag na laag wordt gestapeld, terwijl Prince ter
plekke wat absurde tekstregels verzint. Onweerstaanbaar. Geniaal. Dansbaar.

Ik herhaal:
mensen van 57 zouden nog minstens 33 procent van hun batterij te gaan moeten
hebben. (En dan bedoel ik niet de batterij van mijn iPhone die heel lang rond
de 90 procent blijft hangen en dan naar beneden dondert.) Bedankt, Prince, voor
de groove, de vibes, de vrolijke losbandigheid, de zweetdruppels en een stuk of
vijf regelrechte meesterwerken.

***

57, als in:
het jaar 1957. De laatste keer dat Royal Antwerp Football Club kampioen van
België werd. Morgen kan de oudste club van het land opnieuw een titel behalen,
maar laten we wel wezen: tweede klasse blijft tweede klasse. De afdeling van
Net Niet. Het kerkhof van ons voetbal, waar af en toe een zombieclub uit het
graf klautert en opnieuw mag meedoen met de Grote Jongens.

Ik ben geen
Antwerpsupporter. Ik ben voor de andere kant: de paarse zijde van ’t stad. Ik ga voor Purple Rain, niet voor Red
Rain (sorry, Peter Gabriel). Ik hoop dat mijn clubje morgen een beslissende
stap zet richting titel en dat die volgende week, op de Dag van de Arbeid,
gevierd mag worden in het eigen stadion, ook al levert die buiten een
bescheiden en kort volksfeest niets op, want promoveren uit derde klasse is dit
jaar niet mogelijk. Ik ben een Kielse rat, geen roodwitte hond, maar heb op
zich niets tegen Antwerp. Ik juichte mee toen ze het mirakel tegen Vitosja
Sofia verwezenlijkten, ik gunde hen een feestje op Wem-be-ley, ik werd niet door jaloezie overmand toen ze in de jaren
zeventig en tachtig mijn Beerschot overvleugelden. Al zou ik even twijfelen mocht je me nu de vraag stellen of ze van mij dit jaar kampioen mogen worden, omdat het voor
mijn ploegje commercieel een dreun zou kunnen betekenen. Ach ja, hadden ze op
het Kiel een paar jaar geleden maar niet in zee moeten gaan met een centenloze
fantast uit Leuven!

Mijn bompa
en ik, we gingen vanaf de tweede helft van de jaren zestig en de hele jaren
zeventig door samen naar het voetbal. Om de veertien dagen op zaterdagavond
naar het Olympisch Stadion, om onder dat magische kunstlicht Beerschot toe te
juichen. ’s Anderendaags stond er een thuismatch van Olse Merksem op het
programma, lekker dichtbij huis, een afdeling (of twee) lager. De week nadien
trokken we — zonder onze paarswitte sjaals — naar de Bosuil, ook toen al ten
prooi aan betonrot, maar zoveel jaar vóór het Heizeldrama en met het
hooliganisme in zijn kinderschoenen lag niemand daar wakker van. Veertigduizend
man tegen Anderlecht of Beerschot, tweeduizend tegen Club Luik, Beringen of
Waregem. En blijkbaar is er niets veranderd, als je de lange rijen zag van
wachtende mensen die aanschoven voor een ticket voor de kampioenenmatch van
volgend weekend tegen Eupen. Successupporters, die heel afwachtend naar zo’n
seizoen kijken, geen abonnement kopen, maar er wel allemaal willen bij zijn als
er een moment suprême nadert. Typisch
Antwerp, typisch Antwerpen, al heeft Beerschot altijd meer abonnees gehad. De
Antwerpenaar deint graag mee op het ritme van het succes.

De ene week
zagen we Lothar Emmerich, Juan Lozano of Emmanuel Sanon aan het werk. De week
daarna heetten de balgoochelaars met dienst Karl Kodat, Alfred Riedl of Laszlo
Fazekas. Wonderjaren. Nostalgie. Er stonden drie clubs uit de stad Antwerpen in
eerste klasse, vijf of zes clubs uit de provincie. Weelde op een groene
rechthoek. En dat mocht ik allemaal beleven aan de hand — en later, als ik wat
groter was, gewoon aan de zijde — van mijn bompa, die te pas en te onpas
benadrukte dat hij objectief was en altijd twee ploegen zag spelen, waarop ik onveranderlijk
reageerde met ‘Jazeker, Beerschot 1 en Beerschot 2!’. Er waren nog geen gsm’s,
toen, maar wel al getelefoneerde grappen.

Een speling
van het lot en een ingeving van de kalendermaker hebben ervoor gezorgd dat Antwerp
morgen al kampioen kan worden op het veld van Union, als het een beter
resultaat haalt dan de enige resterende concurrent, Eupen. Union, elfvoudig
landskampioen, nog altijd de derde beste club uit onze voetbalgeschiedenis,
vooral succesvol tussen de twee wereldoorlogen, net als… Beerschot. Mijn
bompa vertelde vaak over die heroïsche tweestrijd. Als de duizenden roodwitte
fans die historische, geklasseerde voorgevel van het Joseph Marienstadion in
het Dudenpark morgen maar overeind laten staan. Er is al te veel geschiedenis
naar de kloten gegaan. Zie: Bosuil. Zie ook: Olympisch Stadion.

Ik zal blij
zijn als enkele goede vrienden met een roodwit hart morgenavond iets te vieren
hebben, maar ik zal nagenoeg even blij zijn als dat niet het geval is.
Voetbalfanatisme doet iets met een mens, we moeten het probleem durven te
benoemen.

***

Ik hoop zo
hard dat 57 geen ongeluksgetal is. Of zou Bruce S. gelijk hebben? I came home and I pointed out into the stars
/ A message came back from the great beyond / There’s fifty-seven channels and
nothin’ on.

Ik wou dat ik kon zeggen dat David Bowie mijn tienerjaren
gekleurd heeft, maar dat zou aanmatigend en historisch onjuist zijn. Ik was
weliswaar als veertienjarige jongen onder de indruk van The Jean Genie, toen dat met iets meer decibels dan door de
directie toegelaten was vanuit de turnzaal op mij toewaaide, maar dat had meer
met de omstandigheden dan met het nummer te maken: een stel laatstejaars
organiseerde een fuif met progressieve muziek, dat deed wel iets met een
start-uppuber. Wist ik veel dat die meneer Bowie dat zong, ik was toen met
andere muziek bezig (waarvoor ik verder alle betrokkenheid ontken).

Ik mag wel zeggen dat David Bowie mijn professionele
carrière mee op gang heeft getrokken. Ik was verantwoordelijk voor de
woordprogramma’s op de Antwerpse lokale radio FM 2000 (progressief, geen
centen, uit de lucht geplukt door de rijkswacht en definitief verdwenen, maar
dat was pas een paar maanden later) en we in mei 1983 organiseerden een fuif waarin de
laatste tickets voor het Bowie-concert van een paar weken later in Vorst Nationaal werden weggeschonken.
Nee, ik ben zelf niet geweest die keer, maar voelde me als medewerker aan de
kassa toch een stukje medeverantwoordelijk. Mijn beste vrienden dateren uit die
periode en ik leerde er het vak van journalist. Let’s dance!

Ik wil gewoon zeggen dat ik David Bowie pas verderop in de
jaren tachtig écht heb leren appreciëren, niet zozeer vanwege de muziek die hij
toen maakte, maar omdat ik zijn vroege werk eindelijk begon te ontdekken. Laatbloeier,
net wat u zegt. Ik wou alsnog alles in huis halen van de man. Dat ben ik
sindsdien blijven doen, Blackstar
staat al een paar dagen op het verlanglijstje, ik zal hem postuum nog wat royalty’s bezorgen.

Ik denk dat je gerust mag zeggen dat David Bowie ook invloed
heeft gehad op de samenleving. Androgyne verschijningen werden dankzij hem net
iets meer aanvaard dan voorheen, de modewereld draaide niet alleen zijn muziek
op de catwalk maar liet zich ook inspireren door zijn uitzinnige outfits, het openlijk
cultiveren van druggebruik was dan weer iets minder positief. Bowie was een
rolmodel, zoals Elvis Presley, The Beatles en Bob Dylan dat voor zijn
glorieperiode waren geweest, en vele anderen nadien. Maar die waren ofwel veel braver, ofwel muzikaal een pak minder interessant.

Ik zeg nu: David Bowie is een van de allergrootsten uit de
geschiedenis van de rockmuziek. Stijlicoon, avant-gardist mét commerciële bijval,
durfal, je-m’en-foutist, drugverslaafde, deed alles wat verboden of nog door
niemand anders voorgedaan was. Als de indie-muziek jaren later commerciële
brokken maakte, heeft dat veel te maken met de attitude van Bowie in de prille jaren
zeventig. Met die air van: wie kan er
mij wat maken? En: ik maak gewoon wat ik wil, het publiek zal wel volgen. Het
publiek volgde (maar ik dus iets later, volgzaamheid is nooit mijn sterke punt
geweest).

Als muzikale kameleon leerde David Bowie ons dat jezelf
heruitvinden een noodzakelijkheid is in het leven. Niet één keer, niet twee
keer, maar voortdurend. Voor die levensles: dank u, David. En voor die muziek nog veel meer.

Vandaag wordt Van Morrison zeventig, stuur ‘m een kaartje, al beloof ik
niet dat hij zal antwoorden met een vriendelijk bedankje. Geboren op 31
augustus 1945 in Belfast, een periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild
Children op de elpee Hard Nose The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is
groot, maar vooral is hij een eigen label in de cd-rekken waard, want niet
onder één hoedje te vangen. Rock, soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues,
rock-‘n-roll, het zit er allemaal in bij Van The Man.

Wie deze blog al een tijdje volgt,
weet al wat er nu volgt. Ongeveer een jaar geleden schreef ik een uitgebreide
recensie van deze elpee in een tijdelijk rubriekje dat ‘Onderschatte Platen’
heette. Aan onderstaande tekst heb ik weinig veranderd. Dames en heren: nummer
1 in de Vanthology Top 40.

***

1
Veedon Fleece (1974) ★★★★★

Het jaar is 1974. In toonaangevende muziekbladen als Rolling
Stone en Melody Maker wordt Veedon
Fleece neergesabeld als zijnde ‘pompeus’ en ‘zelfingenomen’,. Pas jaren
later zullen diezelfde bladen en vele andere muziekliefhebbers het album alsnog
catalogeren onder ‘Vergeten Meesterwerken’.

Op de hoes kijkt de gehurkte zanger je met halflang
ros haar schuchter en ietwat argwanend aan. Aan zijn voeten twee gehoorzame
Ierse wolfshonden. Op de achtergrond een kasteel, Sutton House Hotel, waar hij
logeerde in die dagen. De dominante kleur is groen, we bevinden ons
onmiskenbaar in Ierland. Volgens de legende werd de elpee in vier weken tijd
opgenomen tijdens zijn vakantie, die hij nodig had om te bekomen van de
slopende wereldtournee van 1973 (die resulteerde in de dubbelelpee It’s Too
Late To Stop Now). Zelf praat Morrison er niet graag over, maar
medemuzikanten vertelden vele jaren later over ontspannen opnamesessies, met
veel improvisaties en invallen van het laatste ogenblik. Toch klinkt het geheel
bijna wiskundig precies, alsof er maandenlang aan geschaafd werd, tot elke noot
juist zat.

Veedon Fleece opent met een van de
mooiste nummers die ik ken: Fair Play. Een zachte gitaar en een voorzichtig
aangeslagen piano zetten de toon. Bij mij zorgt het begin van dat nummer
telkens weer, na elvendertig beluisteringen, voor een Pavloviaanse reactie:
gitaar, piano, kippenvel, tranen in de ogen. Gitaar, piano, kippenvel, tranen
in de ogen. Gitaar, piano, kippenvel, tranen in de ogen. Het kwijl moet u er
maar bij denken.

Over wat Fair Play gaat? Het meer van
Killarney, Edgar Allan Poe, Oscar Wilde, Henry David Thoreau en Geronimo. Een
indianenleider in Ierland? “And there’s only one meadow’s way to go / And
you say ‘Geronimo'”. Komt daar de perfecte liefde voorbijgeslopen
(“Forever fair / And I’m touching your hair / I wish we could be dreamers
/ In this dream, ohhh / Let it dream”)? Zou zomaar kunnen. Al kan het net
zogoed een gevolg zijn van de stream of consciousness van die opnamedag.
Eigenlijk hoef ik het helemaal niet te weten. Ik luister, onderga en geniet.
(En voel iets vochtigs over mijn wang biggelen.)

In Linden Arden Stole the Highlights laat de
bard zijn stem de hoogte ingaan, om in het daaropvolgende nummer, Who Was
That Masked Man, helemaal over te gaan tot falsetto. Beide songs gaan over
een Ierse inwijkeling die probeert te overleven in San Francisco, ten prooi
valt aan paranoia en dan maar zijn heil zoekt in geweld, “living with a
gun”. “Oh, ain’t it lonely / When you’re living with a gun / When you
can’t slow down and you can’t turn ‘round / And you can’t trust anyone”.
Velen vinden die falsettozang belachelijk, voor mij komt Morrison er prima mee
weg. Het doet een beetje denken aan Pete Wingfields Eighteen With a Bullet
(ja, zoek dat maar even op!), al was Morrison in dit geval mogelijk de
inspiratiebron, want het nummer van Wingfield werd pas in 1975 uitgebracht, een
jaar na Veedon Fleece dus.

Van het onveilige San Francisco dribbelen we
vervolgens weg naar de Streets of Arklow in het veilige, groene Ierland,
“God’s green land”. Meer dan een vrolijk kringelende fluit en een
subtiel strijkarrangement (bedacht door Jeff Labes, die een niet te
onderschatten rol speelde in de sfeerschepping op Veedon Fleece) is er
niet nodig om weg te dromen. “And our heads were filled with poetry / And
the morning a-comin’ on to dawn”. In Wicklow, zoals Arklow in
werkelijkheid heet, is het goed vertoeven. God, natuur en poëzie lopen er hand
in hand. “And our souls were clean and the grass did grow”. Zalig.
Zelfs de malse regen die je erbij fantaseert kan het idyllische gevoel niet
verstoren.

Het 8 minuten en 48 seconden durende You Don’t Pull
No Punches, But You Don’t Push The River wordt opnieuw aangedreven door
gitaar, piano en fluit. Van Morrison laat zijn zoektocht naar Ziel & Zin
van Het Leven meanderen langs het pad van een mythologische schrijver
(“William Blake and the Eternals”), de zusters van barmhartigheid
(“Sisters of mercy”) en grootse kathedralen, waar Gods liefde wordt
bezongen, op zoek naar de “veedon fleece”, een onvertaalbare term die
zelfs de Ieren niet blijken te kennen. Bedoelt hij het ‘gulden vlies’, heeft
hij het over ‘maagdenvlies’, of gaat het – zoals hij ooit in een zeldzaam
openhartig interview liet uitschijnen – over de ‘Ierse ziel’?

Morrison was in die periode nogal sterk geïnteresseerd
in Gestalttherapie, dat verklaart wellicht deels de op een aantal losse
gedachten hinkende inhoud van You Don’t Pull No Punches…. En dan heb
ik het niet eens over die mysterieuze titel gehad. Wat het ook is, laat deze
track als een warme deken over je heen rollen. Dit is balsem voor de ziel,
onwezenlijke schoonheid, de overtreffende trap van subliem, meditatie voor
gevorderden. Niet alles in het leven moet verklaarbaar zijn, toch?

Het voordeel van een ouderwetse elpee is dat de stilte
aan het einde van een plaatkant eventjes kan intreden. Neem je tijd om naar de
platendraaier te schrijden, draai voorzichtig om en ontdek aan het begin van
kant twee Bulbs, dat zowaar op single werd uitgebracht. Dit is de Van
Morrison van Brown Eyed Girl en Domino: achteloos
ladiedadieda’end in het refrein, soul en gospel in harmonie samenbrengend,
vrolijker klinkend dan het thema waarover hij zingt. “We’re just screaming
through the alley way / I hear her lonely cry, ah why can’t you? / And she’s
standing in the shadows / Canal street lights all turn blue”.

Als ik Wikipedia mag geloven gaan Bulbs en de
daaropvolgende track, Cul De Sac, over de problemen die een migrant ondervindt
wanneer hij zijn vertrouwde thuis verlaat om elders zijn geluk te beproeven.
Dit zou dus over Morrison zelf kunnen gaan, ook al is het hoofdpersonage van Bulbs
een vrouw. Alleen al in de titel ‘Cul De Sac’, Engels voor ‘doodlopende
straat’, zit veel symboliek verborgen. “It’s not very far away / It’s not
as far as a country mile / (You got it) / It’s just a Cul De Sac” zingt
hij delicaat.

Van delicaat naar delicatesse is een luttele afstand
van niet meer dan één flauwe woordspeling en kijk, daar is Comfort You
al. Neem dat warme deken van daarnet, leg het over je rillende botten en laat
Van Morrison je troosten. Hij ziet je graag. Al zal het nummer in eerste
instantie toch voor zijn nieuwe lief bedoeld zijn geweest.

Comfort You is het begin van een
drieluik dat steeds diepzinniger, intenser en schoner wordt. Een paar minuten
later komt Come Here My Love zachtjes op de deur tikken. “Come here
my love / And I will lift my spirits high for you / I’d like to fly away / And
spend a day or two”. De zanger is ‘mystified‘,
wordt overmand door een gevoel van melancholie, maar laat zich meedrijven op de
golven van het sentiment met als ultieme doel “become enraptured by the
sights and sounds, in intrigue of nature’s beauty”. Zinnen die je zelf zou
willen kunnen verzinnen om er je eigen geliefde aangenaam mee te verrassen.

Denk tegelijkertijd aan verliefd zijn, het Ierse
platteland en een zeldzaam zonnige dag en je komt uit bij Country Fair.
“We counted pebbles in the sand / Sand like time slippin’ through our hand
/ In the country fair”. Geen mystiek hier, geen namedropping, geen
hermetisch gedoe: een rechttoe rechtaan song over twee geliefden die in het
gras gaan liggen en naar een vredig stromende rivier kijken. Country Fair
is het slotnummer op Veedon Fleece. Als de laatste klanken zijn
uitgestorven, passen maar twee dingen: oneindig veel respect voor iemand die
dit op zijn negenentwintigste uit zijn hart, hersenen en pen kon schudden én
stilte, diepe stilte. Even minutenlang niets doen en nagenieten. Moet kunnen,
het hoeft niet altijd even druk-druk-druk te zijn.

Als ik ooit verbannen word naar een verlaten eiland en
ik mag niet meer dan tien platen meenemen, dan wordt dat een hartverscheurende
keuze tussen al dat prachtigs van Van Morrison, Bob Dylan, Neil Young, Bruce
Springsteen en honderden anderen, zowel one hit wonders als artiesten
met een omvangrijke collectie.

Als ik maar één plaat mag meenemen, is de keuze veel
simpeler: Veedon Fleece!

***

Morgen: gaat de zon weer op. Carpe de diem,
mensen.

***

Vanthology

1 Veedon Fleece ★★★★★

2 Common One ★★★★★

3 Astral Weeks ★★★★★

4 It’s Too Late To Stop Now ★★★★★

5 No Guru, No Method, No Teacher ★★★★★

6 Moondance ★★★★★

7 Poetic Champions Compose ★★★★★

8 Beautiful Vision ★★★★

9 Into The Music (1979) ★★★★

10 The Philosopher’s Stone ★★★★

11 Astral Weeks: Live At The
Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House
Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In
Belfast 1998 ★★

40 Pay The Devil ★★

Morgen wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in
Belfast, een periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de
elpee Hard Nose The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar
vooral is hij een eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje
te vangen. Rock, soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het
zit er allemaal in bij Van The Man.

Op twee staat een plaat die veel
mensen zal afschrikken wegens té gesloten, té ambitieus, té spiritualistisch. U
staat niet alleen met die mening, ook de meeste critici vonden dat destijds. Ik
sta daarentegen wel vaak alleen met mijn mening dat dit een van zijn allerbeste
albums is. So be it.

***

2
Common One (1980) ★★★★★

‘Kosmisch vervelend’. ‘Een egoïstische kijk op
spiritualiteit’. ‘Hij is helemaal de weg kwijt’. Nee, echt positief werd Common
One niet onthaald toen het album in augustus 1980 op de mensheid — en in de
eerste plaats op een stel hooghartige journalisten met meer ego dan
schrijftalent — werd losgelaten. Er valt wat voor te zeggen dat dit een zeer
ambitieuze plaat is, pompeus misschien wel, getuigend van een je
m’en-foutistische houding ten aanzien van het grote publiek, een flinke
luisteropdracht voor de fans. Common One is geen makkelijke plaat. Je
moet er even voor gaan zitten.

Amper zes nummers voor volle vijfenvijftig minuten.
Twee kleppers klokken af op ruim een kwartier. Een zoektocht vol vraagtekens en
twijfels. Afwisselend breedvoerige en spaarzame arrangementen. Common One
afbranden tot op de grond ligt eigenlijk zelfs een beetje voor de hand. Hier
moet je moeite voor doen. Proberen de muziek te doorgronden. ‘Into the music’
gaan, om de titel van de vorige, in vergelijking hiermee o zo toegankelijke
elpee van The Man te citeren. Op weg naar Avalon bestaat er geen gulden
middenweg. Je gaat er ‘all the way’ naartoe of je keert al snel op je passen
terug omdat je de weg kwijt bent of de zoektocht beu.

De band die meer doet dan Van Morrison begeleiden is
dezelfde van alle elpees uit die periode. Vrij uitzonderlijk, want meestal
hield Morrison het niet al te lang vol bij dezelfde muzikanten, en vice versa.
David Hayes op bas (al klinkt ‘David
Bayes on bass‘ leuker door het rijm), Mark Isham op trompet, Pee Wee Ellis
op sax, John Allair op keyboards, Peter Van Hooke op drums, strijkarrangementen
van Jeff Labes, nog wat andere virtuozen op hun instrument. Een uitgelezen
gezelschap, dat zich liet leiden door een artiest die volop in een esoterische
periode zat en zich laafde aan de zogeheten natuurpoëten.

Haunts Of Ancient Peace opent: gospel ontmoet traditionele
ballade. De lucht is ijl. Het gras nat. De hemel bewolkt. Zo probeer ik het me
althans voor te stellen. “Beside the garden walls / We walk in haunts of
ancient peace / At night we rest and go to sleep / In haunts of ancient peace”.
Het mag ook iets verhevener: “The holy grail we seek” en “We see
the new Jerusalem”. Ik kan enigszins begrijpen waarom sommigen dit
overdreven pretentieus vinden. Maar luister in de eerste plaats toch vooral en
laat die tekst niet domineren: dit is zo mooi, zo verstild, zo diep.

Volgt Summertime In England, 15 minuten en 35
seconden lang en nog veel te kort, als je ’t mij vraagt. Een nummer dat
afwisselend uptempo en bijna-no-tempo is, dat je voortdurend op de verkeerde
voet zet. Ontstaan als gedicht over William Wordsworth en Samuel Taylor
Coleridge, de ‘Lake Poets’, die een literaire reis maken door hun Lake
District. Avalon wordt gezocht, Jezus wandelt voorbij, William Blake, T.S.
Eliot en William Butler Yeats spelen een belangrijke bijrol, de stem van
Mahalia Jackson weerklinkt op de radio, namedropping
à volonté. “Call me the common one / I said, oh, common one, my
illuminated one / Oh my high in the art of sufferin’ one / Take a walk with me
/ Take a walk with me down by Avalon”. En op het eind is er… stilte,
niets dan gewijde stilte. “Put your head on my shoulder… / And you
listen to the silence / Can you feel the silence?” De verklaring dat hij
dit nummer schreef tijdens een zomerse tocht met zijn geliefde klinkt plots
heel plausibel. De artiest neemt haar mee op een tocht en wil haar het echte
leven leren kennen, het leven dat in ons zit. Enfin, ik kan interpreteren tot
in het oneindige, maar vergeet vooral niet op te gaan in de muziek.

En net wanneer je voelt dat je toe bent aan wat
lichtvoetigheid komt daar al Satisfied voorbij huppelen. “Let’s go
walkin’ up that mountainside / Look down in the valley down below / And we
survey this wondrous scene”. Van de mooiste soulmuziek die ooit gemaakt
werd. En een zanger die gelukkig is, stel je dat voor! “I’m satisfied /
With my world / Cause I made it / The way it is”. Aanstekelijke
vrolijkheid, net de ontspanning die je nodig had. Perfecte plaatkant.

Op kant B wacht een van de mooiste ballads die werd voortgebracht
in de hele geschiedenis van de moderne muziek: Wild Honey. Leen gerust
die ene zin die altijd weer terugkeert: “Can’t you hear my heart beat just
for you? / It’s beating so wild, honey”. Niet direct een ideale
openingszin, maar om je toekomstig lief ervan te overtuigen dat jij de ware
bent bestaat er geen betere formulering, me dunkt. Het positivisme dat Morrison
die dagen moet overvallen hebben, wordt doorgetrokken in de slotmijmering: “And
the light comes shining through”. Licht aan het einde van de tunnel? Of is
dat hineininterpretierung? Of is het
Morrisons manier om à la Cohen “There’s a crack in everything / That’s how
the light gets in” te zeggen?

Ook Spirit lijkt aan te geven dat de zanger nog
niet zo lang voordien door een persoonlijk dal is gegaan. “When you’ve
given up hope and you’re down in despair” wordt tot drie keer toe
herhaald. Maar hij houdt vol (“Oh, no, never let spirit die”) en
vindt de weg (“And you follow the road / And you get you back out / And
you follow the road / And you get you back home”). Nie pleuje, maar
dan met een zware Noord-Ierse tongval uitgesproken. Spirit klinkt zoals
de titel suggereert: spiritueel. Maar nooit zwaarwichtig.

Eindigen doet Common One met de tweede song van
meer dan een kwartier, When Heart Is Open. ‘New Age’, noemden haters
het. Hermetischer klonk ie nooit. Dit nummer komt niet traag op gang, het komt
gewoon níet op gang, maar het is van de eerste tot de laatste noot intens en
subliem in al zijn eenvoud. “And when heart is open / You will meet your
lover’. ‘You will change just like a flower slowly openin”. Ik ben de
romanticus die de bloem voor zich ziet, niet de cynicus die zich ergert aan de
plechtstatige traagheid. Gun me dat contemplatieve moment.

“Can you feel the silence?” Stilte is het
enige wat na When Heart Is Open gepast is. Geen stoorgeluiden, nog even
‘into the music’ blijven hangen, dat unieke gevoel vasthouden. Noem het gerust
pretentieus en egocentrisch, hoor, wat meneer Morrison gedaan heeft op deze
plaat, ik zal ondertussen wel intens genieten in mijn luisterhoekje. Common
One is een meesterwerk van een artiest die op de piek van zijn tweede grote
periode zit. Daarna kon het alleen maar bergaf gaan, maar dat deert niet. Common
One blijft troost bieden.

***

Morgen: de primus inter pares, Numero Uno.

***

Vanthology

1

2 Common One ★★★★★

3 Astral Weeks ★★★★★

4 It’s Too Late To Stop Now ★★★★★

5 No Guru, No Method, No Teacher ★★★★★

6 Moondance ★★★★★

7 Poetic Champions Compose ★★★★★

8 Beautiful Vision ★★★★

9 Into The Music (1979) ★★★★

10 The Philosopher’s Stone ★★★★

11 Astral Weeks: Live At The
Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House
Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In
Belfast 1998 ★★

40 Pay The Devil ★★

Overmorgen wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in
Belfast, een periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de
elpee Hard Nose The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar
vooral is hij een eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje
te vangen. Rock, soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het
zit er allemaal in bij Van The Man.

We zijn bij de Top 3 van beste Van
Morrisonplaten aanbeland, tenminste in mijn onbescheiden ogen. Op drie een
plaat die velen ongetwijfeld nog twee plaatsen hoger hadden verwacht.

***

3
Astral Weeks ★★★★★

De eerste soloplaat van Van Morrison, Blowin ‘Your
Mind!, had geleid tot hoogoplopende discussies met zijn producer Bert
Berns, tevens oprichter van de platenfirma Bang Records. Berns wou van Morrison
een popartiest maken, met Brown Eyed Girl als leidraad. De nukkige,
jonge Noord-Ier, amper tweeëntwintig op dat moment, wilde totaal nieuwe
muzikale wegen verkennen. Berns, die met een hartafwijking was geboren,
overleed op 30 december 1967 aan een hartaanval. Zijn weduwe Ilene verweet Van
Morrison schuldig te zijn aan de dood van haar man. En de zanger zat vast aan zijn
contract met Bang. Hij mocht alleen voor Bang studio-opnamen maken en werd ook
niet meer gevraagd voor optredens, omdat concertorganisatoren vreesden voor
juridische represailles. Hier zat een hongerige artiest, met veel creatieve
ideeën, noodgedwongen werkloos toe te kijken.

De bevrijding kwam er in de vorm van de gigant Warner
Brothers, dat wel geïnteresseerd was in de ‘angry young Van’, al zou het best
kunnen dat ook zij eerder op doorslagjes van Brown Eyed Girl en Gloria
zaten te hopen. Een manager die in onderaanneming voor Warner werkte, slaagde
erin Morrison los te weken van Bang Records, op voorwaarde dat hij het
daaropvolgende jaar drie composities per maand zou afleveren. Van Morrison
loste dat op door zesendertig nonsensicale songs op te nemen in één
opnamesessie van een namiddag. Die kregen absurde titels mee als Stomp And
Scream, Scream And Holler, Jump And Thump, Shake It Mable,
Walk And Talk, The Wobble, Wobble And Ball, of — mijn
persoonlijke favoriete duo — Blow In Your Nose en Nose In Your Blow.
Sloeg nergens op, muzikaal is het niet direct geweldig, maar als je dit bijna
vijftig jaar later beluistert op de dubbel-cd The Complete Bang Sessions
is het vooral hilarisch. Zelden stak een artiest een dikkere middelvinger op
naar de platenbonzen die hem in een bepaalde hoek wilden duwen.

Op 25 september 1968 kon Van Morrison eindelijk
opnieuw de studio in. Zijn producer, Lewis Merenstein, had vooral ervaring in
de jazz, niet direct een muziekgenre waar Morrison op dat moment affiniteit mee
had. De zanger werd omringd door doorgewinterde jazzmuzikanten, die het gewend
waren met een partituur te werken. Nu kregen ze te maken met een jongeman die
hen op gitaar voorspeelde wat hij verwachtte van een nummer, voor zover hij dat
zelf al wist. Volgens de legende waren de jazzmannen alleen in staat om ‘s
avonds goed te presteren. Een ander hardnekkig gerucht heeft het over een
permanent spanningsveld in de studio en een morrende liedjesschrijver.

Het resultaat? Meditatie, contemplatie, introvertie,
poëzie, invloeden van verschillende genres ( ja, ook jazz) , iets wat nog nooit
gedaan was in de — laten we ’t maar zo noemen — popmuziek. De twee plaatkanten
kregen elk een bijnaam: ‘In The Beginning’ en ‘Afterwards’. De opener, het
titelnummer, maakt meteen duidelijk dat Morrison niet van plan is het de
luisteraar makkelijk te maken. “If I ventured in the slipstream / Between
the viaducts of your dream / Where immobile steel rims crack / And the ditch in
the back roads stop / Could you find me? Would you kiss-a my eyes?” De
zinssnede “To be born again” loopt als een rode draad doorheen de
song. Hier zingt een born-again artiest, zoveel is duidelijk, net bekomen van
zijn vervelende dispuut met de platenfirma: zijn eerste, maar zeker niet zijn
laatste.

‘Expressionistische poëzie’: zo wordt Beside You, soms
omschreven. De stem ligt als een dikke laag boven een dun streepje, spaarzaam
aangebrachte instrumentale ondersteuning, vooral klassieke gitaar. “Wrapped
up in your magic shroud as ecstasy surrounds you”. Een Dylaneske frase, zo
zijn er wel meer op deze plaat. Zei Morrison hierover zelf: “Het soort
lied dat je zingt voor een kind of iemand die je liefhebt. In wezen is het een
liefdeslied, ja.”

Iets swingender wordt het in Sweet Thing, ook
een ‘love song’, waarin beelden opdoemen die hij later nog vaker zou gebruiken,
zoals “In gardens all misty and wet with rain”. Maar die plotse
vrolijkheid en spontaniteit ruimen al snel plaats voor het zeven minuten
durende Cyprus Avenue, een sleutelsong die de daaropvolgende jaren
meestal als laatste bisnummer van live-optredens zou fungeren, ook op de
dubbele live-elpee It’s Too Late To Stop Now. De laan met cipressen
bevond zich vlakbij Hyndford Street in Belfast, waar hij zijn jeugdjaren
doorbracht. “And all the little girls rhyme something / On the way back
home from school / And the leaves fall one by one by one by one”. Pure
nostalgie, ook voor wie nooit op die plek heeft rondgelopen.

De B-kant, ‘Afterwards’, opent met het onverwacht
vrolijke The Way Young Lovers Do, compleet met blazers die van een
Stax-opname lijken geplukt. “We strolled through fields all wet with rain”
(daar zijn die natte velden, weer!). En ook: “I kissed you on the lips
once more / And we said goodbye just adoring the nighttime / Yeah, that’s the
right time / To feel the way that young lovers do”. Een rechttoe rechtaan
liefdesverklaring, quoi.

Het bijna tien minuten durende Madame George
wordt, samen met Cyprus Avenue, als het sleutelnummer van deze
(sleutel)plaat genoemd. Waarover het gaat? Ik vermoed: een reeks geïsoleerde
beelden uit zijn jeugd (hij zingt over “A childlike vision leaping into
view”, zo slim ben ik nu ook weer niet…). Critici zagen er een nummer over
een travestie in, maar dat heeft Morrison altijd ontkend. Hij beweert dat de hoofdfiguur
gebaseerd is op zes of zeven verschillende mensen. “Het is als een film of
een sketch of een kortverhaal. Waarover het gaat? Dat is voor mij een even
groot raadsel als voor anderen. Ik heb er geen idee van waarover dit gaat en
wie Madame George geweest mag zijn.” Zoek er dus niet te veel
achter: relax en geniet.

Blijf dat vooral ook doen met Ballerina. Een
nummer dat al in 1966 ontstond, toen Morrison nog bij Them zong. Het was in die
periode dat hij zijn toekomstige echtgenote, Janet Rigsbee (bijgenaamd: Janet
Planet), zou ontmoeten en de song zou gaan over een actrice die danste in een
balletvoorstelling in een operagebouw. “Child, you were heading for a fall
/ But if it gets to you / And you feel like you just can’t go on / All you
gotta do / Is ring a bell / Step right up, and step right up / And step right
up / Just like a ballerina”. “A thing of beauty is a joy forever”,
schreef John Keats. Ballerina is ‘a thing of beauty’ en blijft voor eeuwig
en altijd een ‘joy’.

Slotnummer Slim Slow Slider gaat — net als T.B.
Sheets op Blowin’ Your Mind! — over een stervende vriendin en een
verdrietige zanger die geen blijf weet met zijn gevoelens. Gaat T.B. Sheets
over iemand die aan tuberculose lijdt en letterlijk geen adem kan halen, dan is
het ‘slachtoffer’ in Slim Slow Slider een jonge vrouw die ten onder gaat
aan zelfdestructie. “I know you’re dying, baby / And I know you know it,
too” zingt een jonge kerel die moedeloos klinkt door de pijnlijke situatie.
Gaat het over een junkie of gewoon over iemand die verloren loopt in de grote
stad Londen, zoals de zanger zelf achteraf verklaarde? Geen idee. Maar je
blijft als luisteraar wel verpletterd achter na deze unieke suite van acht
songs.

Voor velen is Astral Weeks dé plaat van Van
Morrison. Het zal u misschien verbazen dat hij bij mij niet op één staat, maar
vergis u niet: ik vind Astral Weeks briljant, onmisbaar, verbijsterend
mooi. Maar er zijn twee platen die mij nóg meer hebben omvergeblazen. En voor
de rest: het blijft maar een lijstje.

***

Morgen: won’t you be my number two?

***

Vanthology

1

2

3 Astral Weeks ★★★★★

4 It’s Too Late To Stop Now ★★★★★

5 No Guru, No Method, No Teacher ★★★★★

6 Moondance ★★★★★

7 Poetic Champions Compose ★★★★★

8 Beautiful Vision ★★★★

9 Into The Music (1979) ★★★★

10 The Philosopher’s Stone ★★★★

11 Astral Weeks: Live At The
Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House
Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In
Belfast 1998 ★★

40 Pay The Devil ★★

Maandag
wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in Belfast, een
periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de elpee Hard Nose
The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar vooral is hij een
eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje te vangen. Rock,
soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het zit er allemaal
in bij Van The Man.

Meesterwerk. We gebruiken de term te pas en te
onpas, net als ‘helden’ of ‘geniaal. Desalniettemin vindt u hieronder al
minstens vier meesterwerk(jes). Vanthology, van 10 naar 4.

***

10 The
Philosopher’s Stone (1998) ★★★★

En we hadden het nog zo afgesproken: géén
compilaties in dit overzicht. Máár: dit is een hele bijzondere. Op deze
dubbel-cd staan namelijk nooit eerder uitgebrachte nummers, demo’s,
alternatieve versies van songs die op cd’s belandden. De meeste artiesten
zouden twee armen geven om een handvol van deze nummers te kunnen componeren,
Van Morrison strooit ze hier achteloos in het rond, met de onuitgesproken mededeling
dat hij ze destijds niet goed genoeg vond. Twintig van de dertig songs dateren
van de periode 1969-1980, zijn meest productieve. Ook uit zijn ‘stille periode’
— de tweeënhalf jaar dat hij tussen najaar 1974 en voorjaar 1977 geen platen
uitbracht — staan hier songs op en niet van de minste. Niet alles is goud, maar
er blinkt toch heel veel op deze verzamelaar.

Download:
Wonderful Remark, Not Supposed To Break Down,
Madame Joy, Twilight Zone, Flamingos Fly
en Crazy Jane On God.

***

9 Into
The Music (1979) ★★★★

Weer dribbelt hij van blues en rhythm &
blues naar soul en Keltische folk. Op de hoes poseert hij met gesloten ogen en
zo klinkt de muziek bijwijlen ook. Ingetogen, contemplatief, eclectisch, maar
soms ook ronduit flamboyant en exuberant. Alle kanten van Van Morrison worden
hierop belicht. En voor het grote publiek komt er als bonus bij dat de plaat
ook nog eens toegankelijk klinkt. Als kennismaking met ’s mans omvangrijke
œuvre is dit misschien wel de meest geschikte plaat, want na het beluisteren
van de allerlaatste noot smaakt het alleen maar naar meer. Véél meer.

Download:
Bright Side Of
The Road, Steppin’
Out Queen, Troubadours, You Make Me Feel So Free en Angeliou.

***

8
Beautiful Vision (1982) ★★★★

Zelfde opmerking als voor Into The Music: zeer geschikt als introductie. Morrison speelde de
nummers al een hele tijd live alvorens de plaat werd opgenomen, je hoort dan
ook dat de songs doorleefd klinken. Mark Knopfler komt even langs om gitaar te
spelen, en saxofonist Pee Wee Ellis en trompettist Mark Isham blazen de sterren
van de hemel. Zes van de tien nummers staan op Live At The Grand Opera House Belfast, die twee jaar later werd
gereleaset. De soulvolle vrolijkheid van Dweller
On The Threshold en Cleaning Windows
steekt af tegen introverte songs als Northern
Muse en Vanlose Stairway. Zelfs
de dromerige instrumental Scandinavia
misstaat hier niet op.

Download:
Northern Muse
(Solid Ground), Dweller
On The Threshold, Cleaning Windows,
Vanlose Stairway en Aryan Mist.

***

7
Poetic Champions Compose (1987) ★★★★★

Zelden keek een artiest de platenkoper norser
aan dan Van Morrison op Poetic Champions
Compose, maar schijn bedriegt: dit is alweer een zeer toegankelijke plaat.
In een zeldzaam interview zei hij ooit: ‘Psychologen zeggen dat artiesten beter
werk afleveren wanneer ze wanhopig en depressief zijn, maar dat geldt niet voor
mij. Ik lever betere platen af wanneer ik tevreden ben.’ In dat geval moet hij
bijzonder tevreden geweest zijn in de zomer van 1987 tijdens de opnamesessies
in The Wool Hall Studios in Londen. Critici — u weet wel: die mensen die graag
zelf muzikant zouden geweest zijn en bij gebrek aan talent dan maar levenslang hun
frustratie afreageren op échte artiesten — spraken van een zeurderige plaat,
‘mood music’ riep iemand ook nog (wat dat verder ook moge betekenen). Er staat
geen enkel zwak nummer op deze plaat en de meeste songs behoren tot het beste
wat hij op plaat liet persen. Zeg ik.

Download:
eigenlijk alles, maar begin met I Forgot That Love Existed, Someone
Like You, Alan Watts Blues, Give Me My Rapture en Did Ye Get Healed?.

***

6
Moondance (1970) ★★★★★

Een detail dat ik nu pas opmerk: deze elpee
werd uitgebracht op 27 januari 1970, mijn verjaardag. Is het daarom dat ik
onbewust Moondance later gebruikte
als naam voor een bescheiden management- en boekingkantoor van beginnende
Vlaamse artiesten en dat het ook overleeft in de naam van deze blog? Morrison
was op het moment van de release 24, wonderbaarlijk eigenlijk dat iemand zo
jong zulke volwassen muziek kan produceren. De A-kant van de elpee is zonder
meer briljant, de B-kant klinkt iets vrijblijvender en is minder dwingend, maar
nog altijd van groots niveau. Maar begin dus met het downloaden van de eerste
vijf nummers. Ach, vergeet het, kopen die handel!

Download:
And It Stoned Me, Moondance, Crazy Love, Caravan en Into The Mystic.

***

5 No
Guru, No Method, No Teacher (1986) ★★★★★

Mystiek, heimwee naar Ierland, een nooit
eindigende zoektocht naar de ziel: het zit allemaal in dit album dat twee
soorten reacties losweekte bij muziekcritici: ze haatten het en vonden het overdreven
pompeus, of ze vonden het fantastisch en noemden het zijn beste plaat in jaren.
Ik behoor tot de laatste categorie, maar dat had u al wel door (en gelukkig ben
ik geen muziekcriticus, alleen een -liefhebber). De titel slaat wellicht op
zijn afscheid van de Church of Scientology
en zijn blijvende worsteling met het concept ‘geloof’. No Guru… opent met het in nostalgie
gedrenkte Got To Go Back en die sfeer
blijft de hele plaat hangen. In In The
Garden, het laatste nummer op de A-kant van de originele elpee, mengt hij
thema’s die hij in Astral Weeks en Veedon Fleece al aanreikte. De teksten
zijn hermetisch, maar dat kan me eerlijk gezegd niet schelen. Van Morrison
heeft nooit de zeggingskracht van Bob Dylan gehad. Muzikaal schat ik hem echter
hoger in. Ga zitten, doe lekker niets, behalve intens en liefdevol luisteren. U
zult er geen spijt van hebben.

Download:
Got To Go Back, Foreign Window, A Town Called Paradise, In The Garden en Tir Na Nog.

***

4 It’s
Too Late To Stop Now (1974) ★★★★★

Humo publiceerde twee weken geleden een Top 20 van beste live-platen aller
tijden. Deze stond er niet bij. Jullie lijst sucks, Humo! Dit is
namelijk een van de beste, zo niet: dé beste, registratie van een reeks concerten
ooit. Opgenomen op verschillende locaties in de Verenigde Staten en Engeland,
scherp geproducet, hoor je een artiest die op de top van zijn kunnen staat. Nog
altijd maar 28 ten tijde van de opnamen, niet te vergeten. Op foto’s zie je hem
vaak met gesloten ogen, het hoofd lichtjes omhoog getild, de microfoon met de
rechterhand vastklampend: een entertainer is hij nooit geweest, maar hier gaat
hij helemaal op in de muziek, begeleid door het elfkoppige, excellente
Caledonia Soul Orchestra. ‘Ik hou meer en meer van optreden’, zou hij over die
periode zeggen. ‘Het is ongelooflijk. Ik heb heel veel optredens in het
verleden gedaan waarbij het moeilijk was om het tot op het einde te volhouden.
Maar nu lijkt de combinatie precies goed. Het klikt op het podium.’ In ruil
voor dat speelplezier krijgt u het beste van Morrisons solocarrière tot op dat
moment, hits van Them en covers van Ray Charles, Sam Cooke, Willie Dixon en
Sonny Boy Williamson. Laat u betoveren door de blues van I Believe To My Soul of de ingetogenheid van Listen To The Lion. Dans mee op Domino
en Gloria. Geniet intens van Warm Love, Into The Mystic en Cyprus
Avenue. U wordt gegarandeerd omvergeblazen!

Download: niets, je moet de cd gewoon kopen!

***

Morgen:
zijn we al aan nummer drie toe, zo’n week gaat
snel.

***

Vanthology

1

2

3

4 It’s Too Late To Stop Now ★★★★★

5 No Guru, No Method, No Teacher ★★★★★

6 Moondance ★★★★★

7 Poetic Champions Compose ★★★★★

8 Beautiful Vision ★★★★

9 Into The Music (1979) ★★★★

10 The Philosopher’s Stone ★★★★

11 Astral Weeks: Live At The Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In Belfast 1998
★★

40 Pay The Devil ★★

Maandag
wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in Belfast, een
periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de elpee Hard Nose
The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar vooral is hij een
eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje te vangen. Rock,
soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het zit er allemaal
in bij Van The Man.

‘Everyday, in everyway, it’s getting better
and better’, zingt Van Morrison in Did Ye
Get Healed? Dat geldt ook voor deze persoonlijke Top 40. We gaan van 20
naar 11, allemaal viersterrenplaten. Hier met die roetsjbaan!

***

20 Enlightenment
(1990) ★★★★

Verlichting, daar wilde hij het op zijn
twintigste soloplaat eens over hebben. Na een diepgelovige periode die
culmineerde in een passage bij de Church of Scientology, volgde afstand nemen
via het mantra ‘No Guru, No Method, No Teacher’ en zo kwam hij in zijn
blijvende zoektocht bij verlichting uit. Die hij ook hier niet vindt, want in
het titelnummer zingt hij: ‘Enlightenment, don’t know what it is’ (alsook:
‘What’s the sound of one hand clapping?’, een gekend boeddhistisch dilemma). Er
staat swingende soul op (Real Real Gone),
zeer stille, ingetogen nummers (Enlightenment,
So Quiet In Here) en opzwepende
gospel (Youth Of 1,000 Summers).

Download:
zie vorige paragraaf

***

19 His
Band And The Street Choir (1970) ★★★★

Opvallend vrolijke plaat, met nummers die
oorspronkelijk bedoeld waren voor Astral
Weeks en Moondance, en die werden
herwerkt voor zijn vierde studio-elpee. Ook tekstueel makkelijk te behappen.
Swingt bij momenten als een tiet! Hij was op dat moment verliefd op Janet
Planet, de latere moeder van zijn dochter Shana, en toonde zich een paar jaar
na verschijnen verheugd dat de plaat compleet geflopt was. Het blijft een
vreemde man, uiteraard.

Download:
Domino, Crazy Face, I’ve Been Working en Blue Money.

***

18
Blowin’ Your Mind! (1967) ★★★★

De debuutplaat die Van Morrison onmiddellijk
heeft verstoten. Hij voelde zich misbruikt door de platenfirma, vond de
productie te gladjes, ergerde zich aan de snelheid waarmee alles moest worden
opgenomen, vond dat de plaat nog niet af was toen ze uitgebracht werd. Hier
ontstond zijn afkeer voor de muziekindustrie. Maar laat u daardoor niet
afleiden: dit is gewoon een steengoede elpee. Het radiovriendelijke, huppelende
Brown Eyed Girl opent en in het
slepende blues-nummer T.B. Sheets
beweent hij een vriendin die met tuberculose in het ziekenhuis ligt.
Adembenemend, zullen we maar zeggen.

Download:
Brown Eyed Girl, He Ain’t Give You None, T.B. Sheets, Spanish Rose en Midnight
Special.

***

17
Inarticulate Speech Of The Heart (1983) ★★★★

Begin jaren tachtig verzeilde onze Man
eventjes in kringen van Scientology, ik schreef het al hierboven. Op de hoes
dankt hij dan ook de oprichter van de sekte, L. Ron Hubbard. De muziek lijdt er
gelukkig niet onder; die is vanouds afwisselend ingetogen en swingend. Het
instrumentale Celtic Swing opent
tegenwoordig zijn live-optredens. Als u het kloppende hart van een Ier wil
horen bonzen, luister dan naar Irish
Heartbeat. “I’m going back/going back/To my own ones/Back to talk/talk
awhile/With my own ones”.

Download:
Higher Than The
World, Celtic
Swing, Rave On, John Donne, Irish Heartbeat en Cry For Home.

***

16 A
Night In San Francisco (1994) ★★★★

Er vallen veel bedenkingen te maken bij deze
dubbele live-cd die eind 1993 werd opgenomen: te veel gastoptredens (zijn
dochter Shana, Georgie Fame, Candy Dulfer, Brian Kennedy, John Lee Hooker
zelfs), te veel medleys, te veel citaten uit andermans songs, een soms vreemde
keuze uit zijn eigen repertoire. Maar wat een tomeloze energie, wat een drive,
wat een ongebreidelde passie straalt hier van uit! Moeilijk om op stil te
blijven zitten, wat vooral in het verkeer lastig is, mocht ik ondervinden. En
in tegenstelling tot andere live-platen van de man heel scherp geproducet.

Download:
Did Ye Get
Healed?, I’ve
Been Working, Tupelo Honey, So Quiet In Here/That’s Where It’s At en
In The Garden/Real Real
Gone/Allegheny/You Send Me.

***

15
Hymns To The Silence (1991) ★★★★

Opnieuw een dubbelaar. Veel gospel (Van in den
Hoge), een paar singles die hij aan Tom Jones had geschonken (I’m Not Feeling It Anymore en Carrying A Torch), het temerige Why Must I Always Explain? (waarin hij
nogmaals afrekent met de platenbonzen en zijn biografen), een zoveelste overbodige Ray
Charles-cover (I Can ’t Stop Loving You),
Keltische contemplatie naast swingjazz. Maak er één cd van en je hebt een
meesterwerk, al zou het moeilijk zijn om te kiezen. Vooral de ballads zijn van
een ongehoorde schoonheid.

Download:
Village Idiot, Hymns To The Silence, By His Grace, Quality Street en It Must Be You.

***

14 Days
Like This (1995) ★★★★

Op zijn recentste optreden in ons land, vrijdag
17 juli op Gent Jazz, speelde hij vier nummers uit de cd Days Like This. Op de hoes staat Morrison uitzonderlijk met zijn
geliefde die later zijn vrouw zou worden: Michelle Rocca, een vroegere Miss
Ierland en presentatrice van het Eurovisiesongfestival in 1988. Het was nog
maar de tweede keer dat hij zich liet fotograferen met een vrouw. Ze worden
voortgetrokken door een stel windhonden. De plaat werd door de Engelse pers
omschreven als ‘soul searching’ en daar ben ik het helemaal mee eens. Diezelfde
pers kraakte de plaat ook af wegens te veel van hetzelfde, onaf,
ongeïnspireerd. Ze dwalen!

Download:
Perfect Fit,
Raincheck, Days
Like This, Melancholia en In The Afternoon.

***

13
Saint Dominic’s Preview (1972) ★★★★

Slechts zeven tracks, waarvan er twee boven de
tien minuten uitkomen. Jackie Wilson Said
is de dans- en meezingbare opener, een ode aan Jackie Wilson, een soulzanger
uit de jaren vijftig, bekend van de wereldhit Reet Petite. Maar laat u daar niet door misleiden. Van verkent
opnieuw de diepste paden van zijn ziel, op zoek naar de betekenis van het leven
en wij mogen daar deelgenoot van zijn. Een eer, toch?

Download:
Jackie Wilson
Said (I’m In Heaven When You Smile), Gypsy, Listen To The Lion, Saint
Dominic’s Preview en Almost
Independence Day (en, ach ja, download ook Gypsy en I Will Be There
maar, ze staan daar zo alleen anders).

***

12
Tupelo Honey (1971) ★★★★

Dit is die andere plaat waarop hij naast zijn
echtgenote poseert. Begin jaren zeventig was dat Janet Planet in Woodstock.
Over de briljante titeltrack, een slepende ballad van het allerhoogste niveau,
zei Bob Dylan ooit: “Deze song klinkt alsof hij er altijd geweest
is.” Een compliment van Bawb voor zijn goede vriend Van. Critici vonden
het een geweldige plaat, fans snoepten ervan, er was maar één iemand
mistevreden. “Dit album bestaat uit aflatertjes, dingen die ik nog had
liggen en ooit eens wilde gebruiken. Het klinkt niet zo fris.” Beste
mensen, geloof hem niet, hij kent er niets van, maar kán er wel iets van!

Download:
Wild Night, You’re My Woman, Tupelo Honey en Moonshine Whiskey.

***

11
Astral Weeks: Live At The Hollywood Bowl (2009) ★★★★

Die kunstmatige tandpasta-glimlach op de hoes
doet eerder aan Neil Diamond dan aan Van Morrison denken, maar voor de rest
hoort u mij niet klagen: de integrale Astral
Weeks uit 1968 wordt er doorgedraaid, in een andere volgorde weliswaar en
ondersteund door een volledig orkest. Zo krijgen de oorspronkelijke acht songs
een heel andere klankkleur. The Man klinkt bezield, alsof hij blij is dat hij
na al die jaren eindelijk dat prille meesterwerk eens mag heruitvinden. Als
toemaatje krijgen we o.m. ook Listen To
The Lion.

Download:
Astral Weeks – I
Believe I’ve Transcended, Beside You, The Way Young
Lovers Do, Ballerina – Move On Up,
Madame George en Listen To The Lion – The Lion Speaks.

***

Morgen:
tellen we af van 10 naar 4, het wordt briljanter met
de seconde.

***

Vanthology

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11 Astral Weeks: Live At The Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In Belfast 1998
★★

40 Pay The Devil ★★

Maandag
wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in Belfast, een
periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de elpee Hard Nose
The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar vooral is hij een
eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje te vangen. Rock,
soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het zit er allemaal
in bij Van The Man.

U heeft de matige tot middelmatige platen al
gehad in deze Vanthology, vanaf nu gaan we in stijgende lijn met de nummers 30
tot en met 21 van mijn persoonlijke Van Morrison Top 40.

***

30
Duets: Re-working The Catalogue (2015) ★★★

Zijn meest recente worp is een duetalbum
waarop nieuwe interpretaties van zijn songs staan. Pluspunt: hij heeft niet
gekozen voor de meest voor de hand liggende nummers. Geen Have I Told You Lately en dat soort radiohits, dus. Bijdragen van
ongelijke kwaliteit, van briljant tot heel gewoontjes.

Download:
Some Peace Of
Mind (met Bobby Womack), Higher Than The World (met George Benson), Wild Honey (met Joss Stone), Carrying
A Torch (met Clare Teal), Streets Of
Arklow (met Mick Hucknall) en Real
Real Gone (met Michael Bublé).

***

29
Magic Time (2005) ★★★

Het aanstekelijke walsje Stranded mag deze plaat inluiden. Typisch Van, zou je kunnen
zeggen, met zelfs enkele uitschieters in zeer positieve zin. Op dat moment was
het een lichtpuntje na vele jaren van aanmodderen en Rank Xerox-kopietjes van
vorige albums afleveren.

Download:
Stranded, Just Like Greta, The Lion This Time, Magic Time en Carry On
Regardless.

***

28
Wavelength (1978) ★★★

Alles aan deze plaat doet verhopen dat hij na
een periode van stilte en het middelmatige Period
of Transition weer helemaal terug is, maar het is nét niet. Hele aardige
plaat, daar niet van, maar in topvorm is Van (nog) niet. Hij klinkt opvallend
toegankelijk en ‘poppy’, de nummers liggen goed in het gehoor. Alsof hij daar
en dan in eerste instantie op de Amerikaanse markt mikte.

Download:
Kingdom Hall, Natalia, Venice U.S.A. en Wavelength.

***

27 A
Sense Of Wonder (1985) ★★★

Van Morrison die lachend op de hoes poseert
mét Zorro-hoed? Jawel, het is ‘m echt. De plaat zelf is dan weer verrassend contemplatief.
Alsof hij de ware liefhebbers op hun wenken wilde bedienen, maar toch ook het
grote publiek niet uit het oog wou verliezen.

Download:
Tore Down A La
Rimbaud, Evening
Meditation, A Sense Of Wonder en A New Kind Of Man.

***

26 Back
On Top (1999) ★★★

Helemaal klopt de titel niet, al staan er
enkele nummers op die bij de beste horen die hij ooit op plaat zette. When The Leaves Come Falling Down is een
veel mooiere ballad dan Have I Told You
Lately, bijvoorbeeld. En New
Biography is zijn zoveelste sneer naar de muziekbusiness en schrijvers van
biografieën — hij háát ze echt! —, maar dit keer muzikaal beter verteerbaar dan
voordien. Met Precious Time had hij
een radiohitje te pakken: ook live staat dit nummer meestal op de setlist.

Download:
Goin’ Down
Geneva, When The
Leaves Come Falling Down, High Summer
en New Biography.

***

25 Hard
Nose The Highway (1973) ★★★

Neergesabeld door de critici — die hunkerden
naar de Van Morrison van Astral Weeks,
Moondance, St Dominic’s Preview en Tupelo
Honey — en dat is tegelijk zwaar overdreven én begrijpelijk. Deze plaat
haalt lang niet het niveau van zijn voorgangers, maar is op zich best
genietbaar. Een gewoon goede Van Morrison is nog altijd een half meesterwerk
voor de rest van de muziekindustrie.

Download:
Snow In San
Anselmo, Warm
Love, Wild Children en Autumn Song.

***

24 Born
To Sing: No Plan B (2012) ★★★

Vergeet even de binnenkomer Open The Door (To Your Heart), die
klinkt alsof er sowieso een single moest bij zitten, en ga direct naar de
tweede track: Going Down To Monte Carlo.
Schenk jezelf een goed glas uit, ga zitten en geniet. Dit is Van op zijn best.
Melancholisch, mijmerend, hermetisch (waarover gaat dit nummer eigenlijk???).
Ook de andere tracks zijn bij vlagen uitstekend.

Download:
Going Down To
Monte Carlo, Close
Enough For Jazz, If In Money We Trust
en Pagan Heart.

***

23 Too
Long In Exile (1993) ★★★

Van gaat helemaal de blues-toer op en dat ligt
hem wel, al hadden sommige covers van blues-klassiekers niet gemoeten en was de
Gloria-interpretatie van legende John
Lee Hooker niet nodig. Er staat ook een prille versie van Close Enough For Jazz op, maar vooral: een combinatie van
uitgeklede blues met die typische Morrisonproductie, waarin soulvolle keyboards
het opnemen tegen jazzy blazers. Onderschatte plaat.

Download:
Too Long In
Exile, Big Time
Operators, Till We Get The Healing
Done, Before The World Was Made
en I’ll Take Care Of You.

***

22 The
Healing Game (1997) ★★★★

Zijn we al aan de vier sterren toe? Flarden
W.B. Yeats, straatsongs uit zijn jeugd in Belfast en uilleann pipes van Paddy
Moloney (in het verrukkelijke Piper At
The Gates Of Dawn, gebaseerd op een kinderboek) wisselen elkaar af op een
plaat waarvan acht van de tien nummers afklokken boven de vijf minuten. Kortom,
hij heeft weer iets te zeggen en u krijgt waar voor uw geld. U komt tussen de
lijnen tevens meer te weten over zijn jeugd en zijn invloeden.

Download:
Rough God Goes
Riding, Fire In
The Belly, Piper At The Gates Of Dawn,
Burning Ground en Sometimes We Cry.

***

21 Live
At The Grand Opera House Belfast (1984) ★★★★

Ik zag Van Morrison voor het eerst live op
Rock Werchter, in 1983. Ik wilde zo snel mogelijk al zijn platen in huis halen,
zo weggeblazen was ik door het optreden, terwijl mijn vrienden na Peter Gabriel,
de andere headliner die dag, al ongeïnteresseerd naar het einde van de weide
waren gestapt. De hoogtepunten van die toer werden gebundeld op deze
live-elpee. In de band o.a. tenorsaxofonist Pee Wee Ellis, trompettist Mark
Isham, bassist David Hayes en backing-zangeres Katie Kissoon. Minpunt: de
productie is veel te braaf, zodat de kracht van de optredens zelf een beetje
verloren gaat.

Download:
Dweller On The
Threshold, Haunts
Of Ancient Peace, Vanlose Stairway,
Northern Muse (Solid Ground) en Cleaning Windows.

***

Morgen:
tellen we af van 20 naar 11, stuk voor stuk
viersterrenplaten.

***

Vanthology

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21 Live At The Grand Opera House Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In Belfast 1998
★★

40 Pay The Devil ★★