Morgen wordt Van Morrison zeventig. Geboren op 31 augustus 1945 in
Belfast, een periode waarnaar hij verwijst in het nummer Wild Children op de
elpee Hard Nose The Highway. Zijn invloed op de muziekwereld is groot, maar
vooral is hij een eigen label in de cd-rekken waard, want niet onder één hoedje
te vangen. Rock, soul, blues, jazz, pop, rhythm & blues, rock-‘n-roll, het
zit er allemaal in bij Van The Man.

Op twee staat een plaat die veel
mensen zal afschrikken wegens té gesloten, té ambitieus, té spiritualistisch. U
staat niet alleen met die mening, ook de meeste critici vonden dat destijds. Ik
sta daarentegen wel vaak alleen met mijn mening dat dit een van zijn allerbeste
albums is. So be it.

***

2
Common One (1980) ★★★★★

‘Kosmisch vervelend’. ‘Een egoïstische kijk op
spiritualiteit’. ‘Hij is helemaal de weg kwijt’. Nee, echt positief werd Common
One niet onthaald toen het album in augustus 1980 op de mensheid — en in de
eerste plaats op een stel hooghartige journalisten met meer ego dan
schrijftalent — werd losgelaten. Er valt wat voor te zeggen dat dit een zeer
ambitieuze plaat is, pompeus misschien wel, getuigend van een je
m’en-foutistische houding ten aanzien van het grote publiek, een flinke
luisteropdracht voor de fans. Common One is geen makkelijke plaat. Je
moet er even voor gaan zitten.

Amper zes nummers voor volle vijfenvijftig minuten.
Twee kleppers klokken af op ruim een kwartier. Een zoektocht vol vraagtekens en
twijfels. Afwisselend breedvoerige en spaarzame arrangementen. Common One
afbranden tot op de grond ligt eigenlijk zelfs een beetje voor de hand. Hier
moet je moeite voor doen. Proberen de muziek te doorgronden. ‘Into the music’
gaan, om de titel van de vorige, in vergelijking hiermee o zo toegankelijke
elpee van The Man te citeren. Op weg naar Avalon bestaat er geen gulden
middenweg. Je gaat er ‘all the way’ naartoe of je keert al snel op je passen
terug omdat je de weg kwijt bent of de zoektocht beu.

De band die meer doet dan Van Morrison begeleiden is
dezelfde van alle elpees uit die periode. Vrij uitzonderlijk, want meestal
hield Morrison het niet al te lang vol bij dezelfde muzikanten, en vice versa.
David Hayes op bas (al klinkt ‘David
Bayes on bass‘ leuker door het rijm), Mark Isham op trompet, Pee Wee Ellis
op sax, John Allair op keyboards, Peter Van Hooke op drums, strijkarrangementen
van Jeff Labes, nog wat andere virtuozen op hun instrument. Een uitgelezen
gezelschap, dat zich liet leiden door een artiest die volop in een esoterische
periode zat en zich laafde aan de zogeheten natuurpoëten.

Haunts Of Ancient Peace opent: gospel ontmoet traditionele
ballade. De lucht is ijl. Het gras nat. De hemel bewolkt. Zo probeer ik het me
althans voor te stellen. “Beside the garden walls / We walk in haunts of
ancient peace / At night we rest and go to sleep / In haunts of ancient peace”.
Het mag ook iets verhevener: “The holy grail we seek” en “We see
the new Jerusalem”. Ik kan enigszins begrijpen waarom sommigen dit
overdreven pretentieus vinden. Maar luister in de eerste plaats toch vooral en
laat die tekst niet domineren: dit is zo mooi, zo verstild, zo diep.

Volgt Summertime In England, 15 minuten en 35
seconden lang en nog veel te kort, als je ’t mij vraagt. Een nummer dat
afwisselend uptempo en bijna-no-tempo is, dat je voortdurend op de verkeerde
voet zet. Ontstaan als gedicht over William Wordsworth en Samuel Taylor
Coleridge, de ‘Lake Poets’, die een literaire reis maken door hun Lake
District. Avalon wordt gezocht, Jezus wandelt voorbij, William Blake, T.S.
Eliot en William Butler Yeats spelen een belangrijke bijrol, de stem van
Mahalia Jackson weerklinkt op de radio, namedropping
à volonté. “Call me the common one / I said, oh, common one, my
illuminated one / Oh my high in the art of sufferin’ one / Take a walk with me
/ Take a walk with me down by Avalon”. En op het eind is er… stilte,
niets dan gewijde stilte. “Put your head on my shoulder… / And you
listen to the silence / Can you feel the silence?” De verklaring dat hij
dit nummer schreef tijdens een zomerse tocht met zijn geliefde klinkt plots
heel plausibel. De artiest neemt haar mee op een tocht en wil haar het echte
leven leren kennen, het leven dat in ons zit. Enfin, ik kan interpreteren tot
in het oneindige, maar vergeet vooral niet op te gaan in de muziek.

En net wanneer je voelt dat je toe bent aan wat
lichtvoetigheid komt daar al Satisfied voorbij huppelen. “Let’s go
walkin’ up that mountainside / Look down in the valley down below / And we
survey this wondrous scene”. Van de mooiste soulmuziek die ooit gemaakt
werd. En een zanger die gelukkig is, stel je dat voor! “I’m satisfied /
With my world / Cause I made it / The way it is”. Aanstekelijke
vrolijkheid, net de ontspanning die je nodig had. Perfecte plaatkant.

Op kant B wacht een van de mooiste ballads die werd voortgebracht
in de hele geschiedenis van de moderne muziek: Wild Honey. Leen gerust
die ene zin die altijd weer terugkeert: “Can’t you hear my heart beat just
for you? / It’s beating so wild, honey”. Niet direct een ideale
openingszin, maar om je toekomstig lief ervan te overtuigen dat jij de ware
bent bestaat er geen betere formulering, me dunkt. Het positivisme dat Morrison
die dagen moet overvallen hebben, wordt doorgetrokken in de slotmijmering: “And
the light comes shining through”. Licht aan het einde van de tunnel? Of is
dat hineininterpretierung? Of is het
Morrisons manier om à la Cohen “There’s a crack in everything / That’s how
the light gets in” te zeggen?

Ook Spirit lijkt aan te geven dat de zanger nog
niet zo lang voordien door een persoonlijk dal is gegaan. “When you’ve
given up hope and you’re down in despair” wordt tot drie keer toe
herhaald. Maar hij houdt vol (“Oh, no, never let spirit die”) en
vindt de weg (“And you follow the road / And you get you back out / And
you follow the road / And you get you back home”). Nie pleuje, maar
dan met een zware Noord-Ierse tongval uitgesproken. Spirit klinkt zoals
de titel suggereert: spiritueel. Maar nooit zwaarwichtig.

Eindigen doet Common One met de tweede song van
meer dan een kwartier, When Heart Is Open. ‘New Age’, noemden haters
het. Hermetischer klonk ie nooit. Dit nummer komt niet traag op gang, het komt
gewoon níet op gang, maar het is van de eerste tot de laatste noot intens en
subliem in al zijn eenvoud. “And when heart is open / You will meet your
lover’. ‘You will change just like a flower slowly openin”. Ik ben de
romanticus die de bloem voor zich ziet, niet de cynicus die zich ergert aan de
plechtstatige traagheid. Gun me dat contemplatieve moment.

“Can you feel the silence?” Stilte is het
enige wat na When Heart Is Open gepast is. Geen stoorgeluiden, nog even
‘into the music’ blijven hangen, dat unieke gevoel vasthouden. Noem het gerust
pretentieus en egocentrisch, hoor, wat meneer Morrison gedaan heeft op deze
plaat, ik zal ondertussen wel intens genieten in mijn luisterhoekje. Common
One is een meesterwerk van een artiest die op de piek van zijn tweede grote
periode zit. Daarna kon het alleen maar bergaf gaan, maar dat deert niet. Common
One blijft troost bieden.

***

Morgen: de primus inter pares, Numero Uno.

***

Vanthology

1

2 Common One ★★★★★

3 Astral Weeks ★★★★★

4 It’s Too Late To Stop Now ★★★★★

5 No Guru, No Method, No Teacher ★★★★★

6 Moondance ★★★★★

7 Poetic Champions Compose ★★★★★

8 Beautiful Vision ★★★★

9 Into The Music (1979) ★★★★

10 The Philosopher’s Stone ★★★★

11 Astral Weeks: Live At The
Hollywood Bowl ★★★★

12 Tupelo Honey ★★★★

13 Saint Dominic’s Preview ★★★★

14 Days Like This ★★★★

15 Hymns To The Silence ★★★★

16 A Night In San Francisco ★★★★

17 Inarticulate Speech Of The Heart ★★★★

18 Blowin’ Your Mind! ★★★★

19 His Band And The Street Choir ★★★★

20 Enlightenment ★★★★

21 Live At The Grand Opera House
Belfast ★★★★

22 The Healing Game ★★★★

23 Too Long In Exile ★★★

24 Born To Sing: No Plan B ★★★

25 Hard Nose The Highway ★★★

26 Back On Top ★★★

27 A Sense Of Wonder ★★★

28 Wavelength ★★★

29 Magic Time ★★★

30 Duets: Re-working The Catalogue ★★★

31 Irish Heartbeat ★★★

32 A Period Of Transition ★★

33 Keep It Simple ★★

34 Avalon Sunset ★★

35 Down The Road ★★

36 What’s Wrong With This Picture? ★★

37 You Win Again ★★

38 How Long Has This Been Going On ★★

39 The Skiffle Sessions – Live In
Belfast 1998 ★★

40 Pay The Devil ★★