Ik zag gisterochtend slaapdronken de tweet van
Mortierbrigade passeren en dacht: sympathieke actie, die #ikbengeenracistmaar
van Hand in Hand, die retweet ik even, maar nu heb ik geen tijd om te klikken
op die site, dat doe ik straks wel even. Toen ik uren later dan toch op www.ikbengeenracistmaar.be
terechtkwam bleef er van het filmpje van anderhalve minuut nog maar een
twintigtal seconden over. Net voldoende om een vrouw van middelbare leeftijd
met Antwerpse tongval te horen verkondigen dat ze geen raciste is, maar dat ze
zich ongemakkelijk voelt wanneer er een Marokkaan naast haar op de bus gaat
zitten.

Het vervolg van de racistische praat werd me
onthouden en dat vond ik best jammer. Niet dat ik een liefhebber ben van het
genre, noch dat ik die dame een aardige verschijning vond, maar ik wilde
kennismaken met het volledige scenario van kleine en grote vooroordelen.
Helaas, dat was niet het opzet: hoe sneller zij door de bezoekers op de site
werd afgebroken, hoe korter het klankgedeelte werd. (Voor de nieuwsgierigen:
vandaag blijft er nog zo’n tien seconden van over, je hoort haar nog wel
‘Marokkaan’ zeggen, maar niet meer waarom ze het zo vervelend vindt dat iemand
met een andere huidskleur naast haar gaat zitten. Er is, met andere woorden,
niet eens een racistische toespeling meer te horen, wat uiteindelijk het opzet bleek te zijn van deze
blitzcampagne.)

Hoera: een raciste werd deskundig de mond
gesnoerd door het grote publiek. We zijn goed bezig! Euh, echt? Hoeveel
racisten hebben de site bezocht? Hoeveel ‘Ik ben geen racist maar’-piepeltjes
wilden wel eens weten hoe een soortgenote van hen eruit ziet en wat ze
uitkraamt? Hoeveel ruimdenkende mensen wilden wel eens nagaan of ze echt wel zo
tolerant zijn als dat ze denken?

Het nadeel van dit soort campagnes is dat ze
gericht zijn op een brede laag van de bevolking, maar dat ze onveranderlijk
steeds weer uitkomen bij dezelfde kring van overtuigden. Dit is preken voor
eigen parochie. Iedereen knikt ja, gaat met het gevoel dat het allemaal wel
goed komt naar huis en merkt de volgende dag dat er niets veranderd is. Die mevrouw wil op de bus nog altijd geen Marokkaan naast zich dulden. Hé, hoe
kan dit nou?

Goed voor de bewustwording dan? Ook daar vrees ik voor. De
anti-racisten zijn al voldoende bewust van het angstaanjagende en zowel latent
als manifest aanwezige racisme in onze samenleving en de racisten vinden het
best oké zo. Wie daar tussenin valt – de beïnvloedbaren, zeg maar – zal je
wellicht niet via zo’n eenmalig initiatief bewuster maken van het probleem,
laat staan dat ze hun gedrag spontaan zullen aanpassen. Of ben ik nu weer te
pessimistisch?

Xenofobie en racisme bestrijd je niet met
eenmalige goedbedoelde acties. Het is een permanente strijd, waarvoor je een
bijzonder lange adem nodig hebt en waarbij het onderwijs een cruciale rol
speelt. Van jongs af aan moeten we onze kinderen een zo breed mogelijk palet
aanreiken, ver weg van vooroordelen en raciale superioriteit, en we moeten dit
blijven volhouden, tot ze die multiculturele samenleving als een normaal
gegeven beschouwen, ook al krijgen ze thuis, op de speelplaats en in de
sportvereniging andere dingen te horen.

#ikbengeenracistmaar ik vond deze actie te
populistisch en incestueus om effect te kunnen sorteren. In een wereld waarin
je weinig kansen krijgt om een boodschap te verkondigen is een gemiste kans
dubbel zo jammer. Dan was de recentie hashtag-actie #DailyRacism veel zinvoller, omdat het alledaagse schrijnende verhalen waren van mensen die racistisch bejegend werden. Slachtoffers, dus, geen daders. Volgende keer toch maar proberen om een actie in de scholen
op te zetten? Minder mediageniek maar des te effectiever. Hoop ik. Aan het eind van die lange en moeilijke rit kan je dan nog altijd zo’n filmpje gebruiken om na te gaan of alle inspanningen effect hebben gesorteerd.