Een meisje van zeventien met psychiatrische
problemen werd gedumpt voor de jeugdrechtbank en moest de nacht in een
politiecel doorbrengen. Steeds meer hulpbehoevenden smeken om dringende hulp,
maar er luistert nauwelijks iemand. De dood van Jonathan Jacob ligt iets meer
dan vijf jaar achter ons. Dood’gebottineerd’ door overijverige ordehandhavers
met een macho bijnaam en veel te veel testosteron. Als de beelden er niet
geweest zouden zijn, hadden we nu met zijn allen gedacht dat het de zoveelste
doorgeslagen gek was die zichzelf iets had aangedaan, áls we al iets gedacht
zouden hebben, want wie ligt er nu wakker van zo’n anonieme sukkel die schreeuwend de muren
oploopt? Zo gaat dat altijd: als iemand het psychisch moeilijk heeft, is hij
gek, en gekken die moeten we opsluiten, ver van de o zo normale samenleving af.

Ik zag vanochtend een oud filmpje van Monty
Python passeren op Facebook: ’the 100 yards for people with no sense of
direction’. We zien hoe acht atleten zich klaarmaken voor de start: beetje
stretchen, door de knieën buigen, opwippen, het shirt strak trekken, de bekende
Olympische taferelen. Dan volgt het startschot en lopen ze allemaal in een
verschillende richting. Extreem grappig, maar ook bijzonder confronterend als
je het in de context plaatst van hoe we omgaan met mensen met een psychische
stoornis.

Ook onze beleidsmakers op Volksgezondheid en
Welzijn hebben er al decennialang geen flauw benul van welke richting ze uit
moeten. Ze krioelen door elkaar heen, geven mekaar de schuld van een gebrek aan
beleid of regelrecht wanbeleid – u mag zelf bepalen welke van die twee u het
ergst vindt – en modderen nog wat aan, zonder dat er wezenlijk iets verandert.
Er is altijd wel een excuus voorhanden: geen geld, de lange wachtlijsten, andere
prioriteiten.

Dit heeft niets met politieke partijen te
maken. Het is niet de schuld van de sossen, het is evenmin de schuld van de
N-VA, ook al zou ‘de kracht van verandering’ op dit vlak best een bruikbare
slogan zijn. Het is de schuld van ons allen: we begrijpen niet hoe mensen
psychisch kunnen ontsporen en willen er liefst niets mee te maken hebben, zelfs niet als het zich dicht bij huis afspeelt. Het is de
schuld van de politiek: ze schuiven het probleem voor zich uit, weten er geen
raad mee, vermeien zich veel liever met theoretische discussies. Het is wellicht ook voor
een deel de schuld van de psychiatrie, al worstelen ze daar
met een schrijnend gebrek aan mensen en middelen. Het is zeer zeker de schuld van de
samenleving: er ligt te veel druk op te veel frêle schouders. Wie nu als kind
nog niet met ADHD werd gediagnosticeerd of als volwassene tijdelijk onderuit is
gegaan door een burn-out, hoort er niet meer bij.

Ik voel plaatsvervangende schaamte als ik de
bijna dagelijkse verhalen lees over mensen die het moeilijk hebben en die in de
kou blijven staan. Zo kil, zo afstandelijk, zo onmenselijk. We zijn allemaal
met elkaar geconnecteerd via de sociale media, maar er is geen connectie meer
als blijkt dat een virtuele vriend(in) het moeilijk heeft. Dan gaan we snel over
tot de orde van de dag: katten, honden, studerende kinderen en een foto van de
zonsopgang. Ontwijkgedrag, daar zijn we goed in. Laten zien wat er is, maar
niet proberen te zien wat niet voor het blote oog zichtbaar is, want daarvan
kunnen we het bestaan ontkennen omdat we het niet zien. Makkelijk zat!

Het reuzengrote passagiersschip waar we elkaar
op verdringen vaart in een veel te hoog tempo voort in de richting van een
uitstekend wit obstakel in het ijskoude water. In de luxueuze bar speelt een balorkest
ten dans. De minister van Volksgezondheid roffelt wat inspiratieloos en uit het
ritme op de drums, maar niemand van de aanwezigen maalt erom: gedanst zal er worden,
plezier zal er gemaakt worden, de gulle lach zal weerklinken. We amuseren ons kapot, meneer, mevrouw, en al wie zich niet amuseert moet niet komen klagen.Het is 2015 en
toch ook een beetje april 1912.