Het zijn economisch florissante tijden voor producenten van
rekenmachines in Vlaanderen. De ene na de andere partij ondersteunt haar
programma met een becijferd plan. Ik herinner me niet dat dit bij vorige
verkiezingscampagnes ook zo intensief en gedetailleerd gebeurde, maar dat kan
aan mijn geheugen liggen.
Hoe dan ook, ik vind dat goed. Het schept duidelijkheid, het
geeft de kiezer een helderder beeld van de concrete plannen na 25 mei, ook al
weet je dat niet alle rekensommen zullen kloppen en dat er bij de
coalitievorming compromissen moeten worden gesloten, waardoor de essentie van
sommige plannen dode letter zal blijven.
Waar ik minder vrolijk van word: de jacht op de werkloze is
nog maar eens geopend. Zowel de N-VA als de Open VLD willen de
werkloosheidsuitkering in de tijd beperken. Bij N-VA moet dat twee jaar worden,
gevolgd door een extra jaar met een ‘activeringsuitkering’. Daarna valt de
werkloze terug op een leefloon. Die eerste twee jaar zou de uitkering wel
aanzienlijk hoger liggen dan in de huidige situatie, dat dient vermeld. Bij
Open VLD staat er drie jaar uitkering, gevolgd door datzelfde leefloon.
Ik vind dat schrikwekkend. Na drie jaar moet de werkloze dus
aankloppen bij het OCMW om zijn/haar leefloon te kunnen bekomen. Dat klinkt
als: je bent niet langer werkloos, je behoort nu tot de bedelstaf. Technisch
klopt dat wellicht niet, maar dat is alleszins het gevoel dat je krijgt wanneer
je – als laatste redmiddel – moet aankloppen bij het Openbaar Centrum voor
Maatschappelijk Welzijn, want dan weet je gewoon dat je voor de rest van je
dagen met een stigma rondloopt. Sukkelaar. Luierik. Is voor niets goed. Alleen
daklozen staan nóg een trapje lager. Lager dan het OCMW-kantoor, dat is het
trottoir of… de goot.
Er zitten ongetwijfeld profiteurs bij de meer dan 400.000
werklozen. Maar zeker geen meerderheid. Er zitten zeer zeker valsspelers bij
die groep. Maar zeker geen meerderheid. Er zitten weinig flexibele, koppige figuren
in die club, die alleen maar werk op hún maat zoeken. Maar zeker geen
meerderheid. Niemand beschikt over exacte cijfers hieromtrent, maar je maakt
mij niet wijs dat er meer dan honderdduizend mensen zijn die ten onrechte een
beroep doen op de solidariteit van de samenleving. Ik denk zelfs nog een flink pak
minder.
***
Het is meestal niet de schuld van de werkloze dat hij/zij
geen werk heeft. De economie draait nog altijd vierkant, de staatsschuld blijft
immens groot, de loonlasten zijn inderdaad niet van die aard dat ondernemingen
zich veel aanwervingen kunnen permitteren, de politieke instabiliteit helpt ook
al niet. Maatregelen zijn dus noodzakelijk, maar waarom moet dat ten koste van
de werkloze gaan?
De werkloze is een slachtoffer, terwijl hij in die
voorstellen van N-VA en Open VLD bijna als dader wordt afgeschilderd. ‘Je vindt
geen werk binnen de door ons vooropgestelde termijn? Ga dan maar lekker naar de
‘openbare onderstand’!’ Of, als het van figuren als senator Rik Daems afhangt: ga maar
wat gratis klussen voor de gemeenschap. Versta: je kost ons geld, loser, doe maar iets terug dan!
Wees streng voor de fraudeurs, de profiteurs, de enkele
duizenden die de sociale zekerheid als een vangnet beschouwen, maar hou op met
het kleven van negatieve etiketten op mensen die hopeloos op zoek zijn naar
werk. Ik geloof ook niet in die ‘activering’ en ‘begeleiding’, waar met name de
N-VA mee schermt. Die bestaat namelijk vandaag ook al en heet Vlaamse Dienst
voor Arbeidsbemiddeling. Een ‘dienst’ die nauwelijks of niet functioneert. Als
vijftigplusser kan ik er zelf over meepraten. De overheid heeft allerlei
maatregelen genomen om ouderen opnieuw aan werk te helpen, maar de VDAB geeft
zelf toe dat ondernemingen daar geen rekening mee houden. Zinloze maatregelen, dus, in de prullenmand ermee!
N-VA en Open VLD kiezen openlijk voor de werkgevers. Dat is
hun volste recht. Maar het is een zeer eenzijdige keuze, want in een gezonde
economie zijn alle actoren even belangrijk. Aan de andere kant van het politieke spectrum
heb je partijen die de bedrijven willen kortwieken. Dat is even
contraproductief. Dit is geen of/of-verhaal, maar en/en, om in een verschrikkelijk
cliché te praten.
Werkgevers hebben werknemers nodig en omgekeerd. De overheid
heeft hen allebei nodig en vice versa. De overheid moet geen jobs creëren, maar
wel een klimaat scheppen waarin werkgevers vlot mensen kunnen aanwerven (en
liefst niet via cadeautjes als de notionele interestaftrek) en werknemers werk
kunnen vinden (en daarom niet altijd op die plekken waar ze volgens hun diploma
thuishoren). Een economie hoort flexibel te zijn, dat geldt dus ook voor
werkgevers én werknemers. En dat brugpensioen, ach, dat is helemaal een van de
pot gerukt idee, tenzij voor wie echt niet meer in staat is om te werken.
***
Even een zijstap wagen. Ik geloof voor mezelf heel sterk in
de idee dat de zin van het leven voor een stuk bestaat in zinvolle
tijdsbesteding en voor mij hoort daar werken bij. Ik wil werken, ik wil dat ook
graag tot op late leeftijd blijven doen. Tot ik niet meer kan, eigenlijk. Maar
ik geloof ook dat de mens niet op deze wereld is gezet om te werken, dat zou
iedereen voor zichzelf moeten kunnen uitmaken. Daarom geloof ik ook in het
‘recht op luiheid’, zoals de Franse socialist Paul Lafargue dat in 1880 uiteenzette. We hebben onszelf niet gemaakt, waarom zou werken dan een plicht zijn?
Persoonlijk hoop ik dat iemand eens tot in het kleinste detail
berekent wat het invoeren van een basisinkomen zou kunnen betekenen voor dit
land. Roland Duchâtelet deed dat ooit in zijn pamflettair boekje NV België, verslag aan de aandeelhouders,
dat in 1994 een heel klein beetje stof deed opwaaien. Twintig jaar later zou
het goed zijn om dit te actualiseren en, wat mij betreft, uit te breiden.
Ik heb het niet becijferd, dus kraak me niet automatisch af,
waarde lezer, maar als we nu eens elke legale inwoner van dit land een
basisinkomen zouden geven. Laten we zeggen: 1.000 euro per maand netto vanaf 18
jaar, 500 euro netto voordien. Een gezin met twee jonge kinderen zou dus elke
maand 3.000 euro netto (1.000+1.000+500+500) ontvangen. Een bejaard koppel
2.000 euro. Wie niet wil gaan werken, moet zijn plan maar trekken. Wie dat wel
wil, heeft al die 1.000 euro, die een potentiële werkgever niet meer moet
betalen, waardoor er bij hen weer ruimte vrijkomt om meer personeel in dienst
te nemen.
De werkloosheidsvergoeding zou wegvallen, net als het
huidige pensioenstelsel, waardoor dus ook de pensioenbijdrage van de werkgever
niet meer hoeft (dubbele winst dus voor bedrijven, want die moeten al minder
loon uitbetalen). Wie een extraatje wil, kan zelf een bijkomende
pensioenverzekering afsluiten. Alleen voor de échte zwakkeren, zieken en
gehandicapten, moet er een sociaal zekerheidsstelsel blijven bestaan.
Solidariteit moet een hoeksteen van onze samenleving blijven.
Utopisch? Allicht wel, ja. Het is mogelijk té duur (maar je
hebt wel het terugverdieneffect door het afschaffen van werkloosheid en
pensioen), het is controversieel en vooral: het is niet haalbaar in onze
verzuilde maatschappij. Schaf je een deel van de bestaande sociale
zekerheidspijlers af, dan schaf je meteen ook de macht van vakbonden en
mutualiteiten grotendeels af. Dat zie ik niet direct gebeuren.
Kan er toch eens iemand de rekening maken van dit schematische en summiere ideetje? Een
niet-verzuilde partij of een verlichte economische geest, ergens?
