Maandans

De Europese Commissie heeft gisteren prijzen uitgereikt aan
personen en bedrijven die zich bijzonder hebben ingezet om oudere
werknemers aan het werk te houden. Dat past in het kader van het Europese Jaar
voor het Actief Ouder Worden en de Solidariteit onder de Generaties.

Een nobel opzet waarmee de Commissie wil onderstrepen dat
vijftigplussers nog van enorme waarde kunnen zijn op de arbeidsmarkt. Oudere
werknemers vormen geen last maar een opportuniteit, zo staat te lezen in de
persmededeling (die, terloops gezegd, nergens in de Vlaamse pers werd
overgenomen); het gaat om bekwame mensen die nog van groot belang kunnen zijn
voor hun (werk)omgeving. Met dit Europese Jaar hoopt de Commissie dat de
lidstaten eveneens hun senioren zullen koesteren.

Zeven prijzen werden er verdeeld. De “ontmoeting tussen de
generaties op school”-trofee ging naar het Gravity Racer Project van de Huolin Koulu
School in Finland. Twaalfjarige leerlingen werkten er samen met een grootvader
aan een project om een racewagen te ontwikkelen.

De prijs voor “schrijvende journalistiek” werd uitgereikt
aan The Generation Gap van JP/Politiken Hus uit Denemarken. Vier journalisten
van het dagblad Politiken focusten uitgebreid op de samenwerking tussen de generaties. Bij
de “audiovisuele pers” viel de eer te beurt aan The Senior at Work van productiehuis Cultfiction Oy uit Finland, een 18-delige reality reeks op de openbare omroep
Yle TV1 over mensen die niet met pensioen wensen te gaan.

Prijs nummer vier, de individuele “lifetime achievement
award”, ging naar Bruno Pöder uit Kersti Svogaard, Estland. Pöder besliste om
als chirurg te blijven doorwerken tot zijn tachtigste en zo een positieve bijdrage
te blijven leveren voor de samenleving.

Voorts werd het “Sociaal ondernemerschap” van Typhaine de
Penfentenyo uit Frankrijk bekroond, een project waarbij jongeren gratis of aan
een lage huur gingen inwonen bij een senior en in ruil huishoudelijke hulp en gezelschap
boden. Op die manier wil men het isolement van ouderen in de maatschappij
doorbreken.

In het kader van “Leeftijdvriendelijke leefomgevingen” mocht
Life-Long Living uit Frederikstad in Denemarken juichen. Het gaat om een nieuw
model waarbij de oudere inwoners in voortdurend contact worden gebracht met de
sociale diensten van de stad, zodat ze enerzijds sociaal bezig zijn en
anderzijds de kwaliteit van hun leven gegarandeerd blijft. Dank zij die intense
samenwerking bespaart men er maandelijks 70.000 euro, die men anders zou
uitgeven aan individuele begeleiding!

Tenslotte was er een prijs voor een project uit de Finse
hoofdstad Helsinki waarbij de verschillende generaties nauw met elkaar verweven
worden op de werkvloer, met de nadruk op betrokkenheid en wederzijds respect.

Wat valt op: op het Franse project na, komen de bekroonde
projecten allemaal uit Noord-Europa. Eén uit Estland, twee uit Denemarken en
maar liefst vier uit Finland. Opmerkelijk, maar niet zo verbazend, want vooral
in de Scandinavische landen is het sociaal model het best ontwikkeld.
Ultraliberalen zullen dat ongetwijfeld socialistisch of zelfs communistisch
noemen, maar feit is dat gezondheidszorg nergens een hogere prioriteit geniet
dan in het noorden van Europa. Dat is overigens geen teken van communistische
indoctrinatie, maar van beschaving en respect.

In ons land is er nog heel veel werk voor de boeg als het
gaat over het aan het werk houden van oudere werknemers. Er wordt dan wel al een tijdje uitvoerig gepalaverd over het verhogen van de pensioenleeftijd en er zijn
maatregelen op til om vanaf volgend jaar werkgevers te compenseren voor het
aanwerven van 50-plussers, maar in de praktijk werkt dat niet of, in het beste
geval, nog niet. Werkgevers hebben te veel argwaan; ze beschouwen oudere
werknemers als lastig, betweterig, weinig flexibel en te dominant.

Ook de vakbonden hebben nog altijd niet door dat oudere
werknemers een zegen zijn voor de arbeidsmarkt. Ze zijn tegen het verhogen van
de pensioenleeftijd en ze zijn voor brugpensioen vanaf vijftig in het geval van
collectief ontslag, kijk maar naar Ford Genk. Topsyndicalisten klampen zich
vast aan een hopeloos verouderd economisch en demografisch model. Werkgevers
zijn wantrouwig, vakbonden zijn ronduit negatief. En zo blijft de actieve
50-plusser in de kou staan.

Alle respect voor de Europese Commissie, dat ze deze
belangrijke thematiek een heel jaar lang onder de aandacht heeft gehouden, maar
zolang er – buiten Scandinavië – geen serieuze mentaliteitswijziging komt of
Europese maatregelen worden opgedrongen, zal de situatie van de oudere
werknemers helaas niet verbeteren. En dat is bijzonder jammer.

Beeldt u zich het volgende even in: u heeft drie volwassen kinderen,
één dochter en twee zonen. Uw dochter, de oudste, doet het goed in het leven,
al is het met vallen en opstaan. Uw oudste zoon heeft een gat in zijn broekzak,
zoals dat heet. Toffe pee, de voortrekker op school en in zijn vriendenkring,
altijd de eerste en de laatste om te tracteren op café. Altijd. Met een lege
portefeuille tot gevolg. Maar hij redt zich uiteindelijk wel, zo voelt u het aan.

De jongste zoon is het echte probleemkind. Was als puber al
een rebel, zonder enige aanleiding, stak vanalles uit, van kattenkwaad tot
kleine criminaliteit. Maar sinds hij alleen woont, is ie helemaal zotgedraaid.
Liegt-bedriegt-steelt-zit aan de drugs-spendeert uren in het casino (waar hij
vanzelfsprekend veel meer verliest dan wint). Als hij u bezoekt, zo één keer om
de twee-drie weken, zijn het doorgaans korte, nietszeggende, kille bezoekjes,
waarbij hij telkens eventjes verdwijnt in huis. Achteraf merkt u dan dat er
geld uit uw portemonnee is verdwenen. U vindt dat erg, maar het blijft
natuurlijk uw zoon. U wil hem helpen, maar dat wil hij zelf dan weer niet. Elke
keer dat u erover begint, schiet hij in een colère en rent hij woedend het huis
uit, de deur ostentatief achter zich dicht slaand.

En zo gaat dat jaren aan een stuk. U ergert zich aan zijn
gedrag, hij is niet bereid om zich te laten bijsturen. Meer nog: zijn gedrag
wordt agressiever, hij is buitengewoon arrogant, niets of niemand kan hem nog raken, zo lijkt het. U vreest
het ergste, maar u laat begaan. Het is uw zoon en dat zal altijd zo blijven.
Het was uw taak om uw kinderen op te voeden (dat is niet echt gelukt, zo
blijkt), nu moet u hen steunen, dingen door de vingers blijven zien, hen niets
opdringen wat ze niet willen. Zo vindt u tenminste, en dat ondanks het feit dat
verschillende goede vrienden u al gezegd hebben dat u strenger moet zijn, meer
afstand moet nemen, niet meer toegeven aan al zijn grillen. Maar wat moet u
doen? U bent radeloos.

Vervang in het bovenstaande verhaaltje “u” door “Belgische
overheid”, “jongste zoon” door Dexia/Belfius, “liegt-bedriegt-steelt-zit aan
de drugs-spendeert uren in het casino” door “licht op-neemt onverantwoorde
risico’s met andermans centen-speculeert tegen de sterren op”, en “geld uit uw portemonnee” door “vraagt geregeld overheidssteun”.

Dexia heeft jarenlang boven zijn stand geleefd. Toen het
mede door een waanzinnig speculatiegedrag kopje onder dreigde te gaan, staken
de directie en leden van de Raad van Bestuur schaamteloos hun lege hand uit,
met de eis dat de overheid hen zou redden. De overheid kon moeilijk anders,
want een failliete overheidsbank zou geleid hebben tot vele duizenden werklozen
en het in rook opgaan van miljoenen euro’s spaargeld van haar burgers. Het was
een Catch 22-situatie: geen enkele oplossing was de goede, dus koos men
(enigszins begrijpelijk) voor het minste kwaad en werd er opnieuw geld gepompt
in het noodlijdende bedrijf. ‘De crisis bij Dexia zal noch de spaarder, noch de
belastingbetaler geld kosten,’ zei ene Yves Leterme. Herinnert u zich die man
nog? Tussen haakjes: heeft u hem ooit geloofd?

Enfin, vervolg verhaal: er bleef een slechte bank (Dexia) en
er werd een goede bank (Belfius) gecreëerd. En nu mag de overheid opnieuw voor
beide opdraaien, op hetzelfde ogenblik nog wel. Bad timing, it happens. De slechte bank krijgt bijna 3
miljard euro van België, om te kunnen overleven, de goede bank ontslaat meer
dan 900 “oude” werknemers. Als Wiedergutmachung worden er wel een dikke 200
aangeworven, jongeren welteverstaan. Nog meer welteverstaan: goedkopere
werkkrachten. (Uit een denkbeeldige interne memo: “En laten we als excuus
gebruiken dat de piramide moet omgedraaid worden, want we hebben zogezegd te veel
oude medewerkers. De mensen zullen dat wel geloven!”) De overheid mag
binnenkort 670 verse werklozen ondersteunen.

En zo geschiedde: de Belgische overheid, dus: wij allemaal,
als belastingbetalers, duiken in onze bijna lege portemonnee, om de slechte en de
goede bank te redden, op naar het volgende crisismoment en bijna-faillissement.
Beste overheid, beste ouder: als u dit aanvaardt, moet u niet meer afkomen met
de bedenking dat we allemaal langer zullen moeten werken in de toekomst, want de werkgevers
willen dat blijkbaar niet. Of waren die zelf vragende partij? Ik snap het
allemaal niet meer zo goed.

Misschien moeten ze bij Belfius intussen een nieuwe
naamswijziging overwegen: maak van Belfius Malfidus en gebruik het bijhorende
toverstokje om stoute oude werknemers te laten verdwijnen.

Ik ben het helemaal eens met de opinie-bijdrage van Yves
Desmet, politiek hoofdredacteur van De Morgen, die gisteren schreef dat alleen
al de idee van het brugpensioen bij de vijftigplussers onder de binnenkort
werkloze Ford Genk-arbeiders een belediging is. Je kan niet aan de ene kant
benadrukken hoe capabel en flexibel die mensen zijn en aan de andere kant eisen
dat ze de rest van hun leven kunnen doorbrengen met op café te gaan en
uitgesteld tv te kijken (de commerciële zenders hebben het daar al zo moeilijk
mee). Als ze dan zo capabel zijn – wat ik best wil geloven – dan moet je er
alles aan doen dat die mensen niet verloren gaan voor de arbeidsmarkt.

Wat de vakbonden bij Ford Genk wel moeten doen – en waar ook
federale en Vlaamse regering het voortouw in moeten nemen – is een zo ruim
mogelijk afscheidspakket samenstellen voor de zowat tienduizend mensen die
getroffen worden door deze beslissing van de Ford Motor Company. Als de
directie van Ford twee jaar geleden schriftelijk beloofd heeft dat er werkzekerheid
gegarandeerd werd tot 2020, is dat dan niet juridisch afdwingbaar? Kan er dan
niet, in plaats van het nu over een percentje links en een cijfer achter de
komma rechts te hebben, geëist worden dat de 4.300 werknemers van Ford Genk
effectief hun salaris uitbetaald krijgen tot 2020, in de vorm van een soort
verbrekingsvergoeding? En dat er meteen ook een vergelijkbare compensatie wordt
betaald aan de bijna zesduizend werknemers bij de toeleveringsbedrijven die
eveneens de deuren moeten sluiten?

Terug naar vijftigplussers en hun positie op de
arbeidsmarkt. Als ervaringsdeskundige, die na bijna vijf maanden thuis zitten
serieus nerveus begint te worden, wil ik benadrukken dat gezonde, dynamische,
ambitieuze mensen van 50 of ouder nog altijd graag een bijdrage willen leveren,
het verschil willen maken, hun ervaring en wijsheid willen delen. Ik vind het
een persoonlijke belediging dat je als opzij gezette vijftiger blijkbaar moet
bezig zijn met de brug te maken naar je officiële pensioenleeftijd. Anderzijds
heb ik er alle begrip voor dat je in een aantal omstandigheden wél de
mogelijkheid creëert om ex-werknemers de kans te bieden anders te gaan leven.
Daarvoor bestaat er zoiets als een sociale zekerheidssysteem, waarbinnen
solidariteit een sleutelbegrip is. Mààr, beste vakbonden, plaats mij – en ook
de meeste vijftigplussers bij Ford Genk, daar ben ik van overtuigd – niet in
een hokje. Dwing de directie van Ford tot exuberante ontslagvergoedingen, maar
zadel de eigen samenleving niet op met een sociaal-economisch deficit.

Vijftigplussers hebben het vandaag al moeilijk genoeg om
zichzelf te verkopen. Ik heb vaak de indruk dat personeelsdiensten van
bedrijven alleen maar lezen tot het vierde lijntje op mijn cv, daar waar de
geboortedatum vermeld staat. Ondertussen zoeken ze zelf wel iemand die “out of
the box” durft denken.

Zelden klonk een slogan cynischer in deze harde tijden dan
die van Ford Motor Company. “Go further”. Ga verder, met het sluiten van
fabrieken en het ontslaan van werknemers. Sinds huidig CEO, Alan Mulally (67),
op 5 september 2006 zijn job als CEO Burgerluchtvaart bij Boeing inruilde voor
de toppositie bij Ford, is het aantal werknemers van dat bedrijf wereldwijd
gereduceerd van 280.000 tot 160.000. 120.000 mensen, inclusief de 4.300 van
Ford Genk gisteren, werden de laan uitgestuurd. Dat zijn er, afgerond, 54 per
dag. En het einde is nog niet in zicht.

Natuurlijk is er sprake van een zware economische crisis,
die ook de automobielindustrie op zijn grondvesten doet daveren. Natuurlijk kan
je deze crisis niet overleven door níet in te grijpen, want dat zou de toekomst
van het bedrijf alleen maar meer in gevaar brengen. Natuurlijk is Mulally erin
geslaagd om op zes jaar tijd Ford om te vormen van een bedrijf dat 13 miljard
dollar verlies leed, naar een bedrijf dat voor bijna 9 miljard in de zwarte
boekhoudkundige cijfers ging. (Ford
Europa blijft echter een zorgenkind, dat zware verliezen leed en blijft lijden.
De verwachting voor dit jaar is dat Ford Europa voor 1,2 miljard euro in het
rood zal gaan.) Maar is het wel zo natuurlijk dat dit altijd weer ten koste
van de “gewone” werknemers moet gaan? Is het zo natuurlijk dat het
topmanagement op zo’n moment waanzinnige salarissen en bonussen blijft
opstrijken?

Business Week rekende uit dat Mulally in 2011 bijna 30
miljoen dollar ontving, zo’n 23,1 miljoen euro. De helft daarvan in aandelen
(zijn basiswedde bedraagt “amper” 2 miljoen dollar). De man is 67, maar liet
onlangs weten dat hij nog lang niet van plan is om op te stappen. “Go further”,
is ook zijn eigen Leitmotiv.

De arbeiders in Valencia, Keulen, Saarlouis, Craiova en
Sint-Petersburg zijn gewaarschuwd. Die van Genk, Southampton en Dagenham weten
intussen al dat het einde verhaal is voor hen. Benieuwd wat de beloning voor de
CEO dit keer zal zijn voor deze drastische ingrepen. Ongetwijfeld riant.
Misschien mag hij gewoon aanblijven als CEO, onder het motto ‘Doe zo voort,
Alan’. Go further, jawel.