Maandans

Even recapituleren. Student richt
Vlaamsnationalistisch, extreemrechts actiegroepje op. Beperkte bekendheid.
Spreekt zich via de sociale media uit over de geslachtsverandering van een
journaliste bij de commerciële omroep, dat we dit allemaal niet zomaar normaal
moeten vinden. Wordt plots opgevoerd in een duidingsmagazine als iemand met een
uitgesproken mening over de transgenderproblematiek. Wakkere journalist op een
andere redactie denkt: hé, wie is dat en wie is dat clubje dat hij
vertegenwoordigt? Hij gaat op onderzoek. Andere journalist gaat de jongeman
interviewen omdat hij ‘nieuwsgierig’ is. Geeft
hem verschillende pagina’s in een prestigieus weekendmagazine. Een forum, zeg
maar. Een half jaar later heeft de wakkere journalist zijn reportage klaar.
Spraakmakend, onthullend, verbijsterend. Journalistiek op topniveau. Relevant.
Maar de student weet zijn aanhang nog uit te breiden. En krijgt nog meer
persaandacht. En wordt nu lijsttrekker voor een extreemrechtse partij. Noem het
gerust: thuiskomen, al wil hij nog altijd dat mensen hem aanspreken met
‘onafhankelijke’. Krijgt vervolgens weer uitgebreide persaandacht en gebruikt
die om te kappen op de media die hem die aandacht geven.

Vat ik het zo goed samen, wat er de afgelopen
week en, bij uitbreiding, het afgelopen jaar is gebeurd? Mijn oordeel: sommige
media hebben zich gedragen als Dokter Frankensteins en creëerden een monstertje.
Goed dat het fascistoïde clubje ontmaskerd is — niet dat het helpt, de populariteit
stijgt alleen maar, maar dat kan je de wakkere journalist niet euvel duiden:
hij heeft zijn job gedaan. (Hij wel!) —, maar waarom moest dat jonge heerschap
worden opgevoerd omdat hij een mening had over transgenders. Wat is zijn
expertise? Wat is zijn maatschappelijke visie hierop? Ik zal het u zeggen: hij
heeft er geen, hij uit gewoon een populistische mening, zoals honderden,
misschien wel duizenden Vlamingen hebben gedaan nadat die journalist
aankondigde dat hij een zij zou worden. Zijn wij, de pers, de media, nu pure
dragers van de meest onzinnige boodschappen geworden?

Noem me ouderwets, maar ik vind dat
journalisten, eindredacteuren, hoofdredacteuren en uitgevers wat meer ballen
moeten tonen. Wij zijn de professionals, wij moeten beoordelen of iets of
iemand nieuwswaardig is, iets toevoegt aan een maatschappelijk debat, relevant
is. Wij moeten naar eer en geweten, zo onpartijdig en onafhankelijk mogelijk,
met de nodige afstand knopen doorhakken: waar besteden we onze — ondanks de
komst van talloze nieuwssites — nog altijd beperkte ruimte aan? Dat is onze
verdomde job, daarvoor worden we betaald.

Aan een loodgieter wordt toch ook niet
gevraagd om de klussende buurman inspraak te geven als hij een lek komt
dichten? De bakker laat toch niet toe dat de handige buur mee taartjes komt
bakken, omdat die dat zo goed doet als er een familiefeestje is? Staat de
notaris toe dat lieden die weleens een juridische tekst in de verte hebben
bekeken, zelf een akte komen opstellen?

Blijkbaar zijn politici en journalisten
tegenwoordig de enigen die hun taak uit handen hebben gegeven: ze laten zich
voeden door populisme. De schreeuwende vox populi zijn meer de norm geworden
dan de bedaarde stem van experten. Omdat we zo graag hebben dat het botst, dat
er controverse van komt, dat we de dagen nadien nog iets hebben om over te
schrijven en praten. Het is zo makkelijk, in de meningenfabriek wordt elk uur
van de dag wel iets geroepen. Uitzonderlijk is dat geniaal en bruikbaar voor de
samenleving, soms nuttig, meestal overbodig en irrelevant. U vertoeft momenteel
in zo’n meningenfabriekje (welkom, trouwens!), oordeel zelf in welke categorie
mijn hersenspinsels thuishoren.

***

Journalisten en politici moeten weer ergens
voor staan: een visie, een voldragen mening, beroepsethiek, een zekere vorm van
verhevenheid in het domein waarin ze gespecialiseerd zijn. Wij zijn volksvertegenwoordigers:
de ene legitiem, want verkozen, de andere eveneens legitiem, want professioneel
geschoold of door ervaring stielman geworden, en daardoor in staat geacht om
het belangrijke te onderscheiden van het belangwekkende (en het futiele). Zijn
we perfect? Verre van. Lopen er charlatans rond in de stiel? Wees gerust,
knoeiers lopen overal rond, ook onder de loodgieters, bakkers en notarissen. Daarom
moet je de stiel nog niet laten bederven of jezelf niet meer ernstig nemen.

Beroepseer, daar gaat het om.

***

Leve de spijbelende scholieren!

In een samenleving waarin de mensen die het
voor het zeggen hebben duidelijk niet door hebben of niet willen zien waar de
échte prioriteiten voor de toekomst liggen, zouden we met z’n allen wat vaker
moeten ‘spijbelen’.

***

Gelukkig is er nog de muziek. Ik heb deze week
Van Morrison nog eens op repeat
gezet. De man wordt tegenwoordig vergeten of verzwegen in de muziekmedia.
Toegegeven, zijn platenproductie is de voorbije decennia veel minder
opzienbarend dan in het verleden. Af en toe een parel, meestal songs die een doorslagje
zijn van dingen uit het verleden (maar aangezien die dingen uit het verleden
doorgaans zeer te pruimen waren, blijft ook het nieuwe werk grotendeels overeind,
maar het is een beetje makkelijk).

In 2017 bracht ’the Man’ twee jazzplaten uit.
Gewoon doen, dacht hij wellicht in een liberale bui, hij doet toch al jaren
zijn goesting. Najaar 2018 was er alweer een nieuwe plaat, The prophet speaks. Zes van de veertien songs, ongeveer de helft
dus, zijn eigen composities, de rest blues- en soulklassiekers van onder
anderen John Lee Hooker, Sam Cooke, Solomon Burke en Willie Dixon.

De eigen composities steken erbovenuit. Als
Morrison een klassieker covert, doet hij dat nogal werktuiglijk, een beetje
zoals je zou hopen dat een loodgieter zijn job doet: zonder al te veel franjes,
keurig, netjes. In eigen songs creëert hij een aparte leefwereld op het
kruispunt van rock, soul, blues en jazz. Dan wordt Van Morrison the Man.

‘When the prophet speaks, mostly no one listens
/ When the prophet speaks and no one hears / Only those who have ears to listen
/ Only those that are trained to hear’, zingt hij in het titelnummer. Denk voor de muzikale achtergrond aan een
regenachtige maar zwoele avond in Manhattan. Die sfeer.

‘Spirit will provide beyond the light / Spirit
will provide beyond the white’, klinkt het in een ander eigen nummer. Dit is de Van Morrison van de good
old days: mystiek, zweverig, ver weg van de aardse waan van de dag.

Maar als ik één nummer
blijf draaien is het Got to go where the
love is. Sublieme zachte soul, vrij rechttoe rechtaan, met blazers die
altijd weer de juiste impulsen geven. Muziek om bij weg te dromen. Muziek om
afstand te nemen van het alledaagse. Muziek om van te genieten. Bovendien: wat
een mooi motto.

Got to go where the love is!

***

Daarom is Van Morrison
‘Van the Man’ en zal die student van hierboven altijd ‘Van het fascistoïde ettertje’
blijven.

(Deze bijdrage verscheen afgelopen maandag in De Standaard, als onderdeel van de wekelijkse reeks ‘De Bankzitter’.)

In 2018 waren er uitzonderlijk knappe prestaties van
Belgische teams en atleten. Red Lions, Rode Duivels, Belgian Cats, Nina
Derwael, Nafi Thiam, Koen Naert… het kon niet op. Maar de figuur waarover het
vaakst gepraat werd, was een official in een busje: de video assistant referee,
kortweg: VAR.

Noem me ouderwets, maar een jaaroverzicht
hoort niet te gebeuren in het lopende jaar, maar in de eerste dagen van het
nieuwe jaar. Dan heb je alle feiten gehad, kan je rustig overschouwen en de
hoogte- en dieptepunten nog eens opdiepen. Denk aan de farce rond de verkiezing
van Sportploeg van het Jaar, waar de Red Lions eerst niet, dan weer wel in
aanmerking kwamen voor de trofee, en uiteindelijk zelfs wonnen.

Het argument van de organisatoren, onder wie
collega’s van de sportpers, was niet: op 5 december is het sportjaar afgelopen
(op die datum moesten de stemformulieren oorspronkelijk binnen zijn). Het was
evenmin: op 22 december is het jaar voorbij (op die dag werd het sportgala
georganiseerd). Neen, het had te maken met zo veel mogelijk bekende gezichten kunnen
verzamelen op het feest, altijd aardig voor de rode loperfoto’s. In januari
zijn sporttoppers minder beschikbaar dan vlak voor Kerstmis. Aanwezig zijn is
belangrijker dan winnen.

De tijden dat het gala in een prestigieus
casino werd georganiseerd, met kreeft, langoestines en kaviaar à volonté, zijn
voorbij. Nu wordt er al uitgeweken naar een evenementenhal bij een groot
winkelcentrum, de Docks Home Event Hall. Al wie naam en faam heeft in de
gesloten sportwereld, of al wie iemand kent die naam en faam heeft vergaard,
diept zijn chicste smoking of haar diepst gedecolleteerde lange jurk op, maar
videorefs zullen daar niet bij geweest zijn. Hun busje staat anoniem achter een
tribune geparkeerd.

Tooggesprekken

Al van bij het begin van de proefperiode van
het nieuwe systeem, in de zomer van 2017, was het raak: het voetbal had een
nieuwe schietschijf. En daar hoorde een acroniem bij: de ‘video assistant
referee’ werd niet ‘videoref’ genoemd, maar ‘VAR’. Bekt makkelijker en – als
het moet – agressiever. In tegenstelling tot de scheidsrechter, die zeer
zichtbaar aanwezig is in dat fluo-shirt, gaat het om een onzichtbare die in
een, soms nogal aftands, busje in oncomfortabele omstandigheden naar een paar
beeldschermen zit te turen en in een paar seconden moet beslissen of een
spelfase wel of niet juist beoordeeld werd. Een extra paar ogen, dus, maar die
waren vorig seizoen nog niet in elk stadion voorzien. Ze hadden bijvoorbeeld
van pas gekomen bij de fameuze strafschopfase in Antwerp-Eupen.

De kritiek barstte pas goed los tijdens de
play-offs. ‘Dat ze hem maar afschaffen’ riep Yves Vanderhaeghe, op dat ogenblik
trainer van AA Gent. Ook Hein Vanhaezebrouck, toen nog bij Anderlecht in de dug-out,
zwaaide geregeld ostentatief met beide armen tot Christus-aan-het-kruishouding
om beslissingen aan te vechten. Clubvoorzitter Bart Verhaeghe insinueerde in
volle titelstrijd zelfs manipulatie door de wedstrijdleiding: als de
ondervoorzitter van de voetbalbond dat doet, is dat een verregaande vorm van
beïnvloeding. Het passeerde alsof het doodnormaal is.

Voor de horeca, daarentegen, was de
introductie van de videoref een zegen. Tooggesprekken gaan weer ergens over, en
ze duren langer dan ooit. Als de uitbaters van café Sportvriend & co elke
keer dat er over de VAR wordt gediscussieerd, tien euro in de pot zouden gooien
en dat bedrag doorstorten naar de Scheidsrechterscommissie, dan hadden we de
bestbetaalde refs ter wereld.

Matchvervalsing

Scheidsrechtersbaas Johan Verbist gaf vorige
week cijfers vrij. In de eerste negentien speeldagen van de Jupiler Pro League
moest de videoref zeventig ‘key decisions’ nemen. Daarvan waren er, volgens Verbist,
52 juist, goed voor 74 procent. Drie op vier, dus, net iets minder dan in Duitsland
(vier op vijf). Maar ook dat is interpretatie, want het zijn mensen die andere
mensen beoordelen. Sommige spelfasen blijven hangen in een grijze zone en worden
alleen aan de toog opgelost.

Dat de aanwezigheid van een videoref een absolute
noodzaak is in het moderne voetbal, werd vorig seizoen bewezen in de
terugwedstrijd van de halve finales van de Champions League. Een doelpunt van
Manchester City werd kort voor de rust afgekeurd vanwege vermeend buitenspel,
terwijl de aanvaller scoorde nadat ie de bal had ontvangen van een Liverpoolspeler.
De beelden maakten dat duidelijk, maar noch de lijnrechter, noch de assistent
achter de achterlijn, noch de scheids hadden dat opgemerkt. Hoe je het ook
draait of keert: dat is matchvervalsing.

In diezelfde onderlinge confrontatie, maar dan
in de Engelse competitie, was er afgelopen week een perfect bewijs dat
technologie superieur is aan het menselijk oog. Een bal die visueel over de
lijn leek, was dat niet. Een kwestie van millimeters. Doellijntechnologie is
bijzonder duur en hoeft niet in elke wedstrijd toegepast te worden, maar het
systeem wérkt en zorgt voor eerlijkere resultaten.

Ooit werd een wereldbekerfinale beslist door
een bal die voor de lijn stuitte, maar door de grensrechter als doelpunt werd
beoordeeld. 1966, Geoff Hurst, Engeland-West Duitsland, de prehistorie. In de
WK-finale van dit jaar was het de videoref die een hoofdrol opeiste.

Audioref

Hoe meer geld er omgaat in het voetbal, hoe
gevoeliger negatieve beslissingen en slechte uitslagen liggen bij clubbesturen,
trainers en spelers. Ze reageren niet meer, ze overreageren. En hoe
ongenuanceerder de ene wordt, hoe meer de andere geneigd is om nog een
beledigende uitroep toe te voegen.

Misschien moeten internationale en nationale
bonden overwegen om een audioref te introduceren: iemand die uitspraken
achteraf beoordeelt en op basis daarvan schorsingen suggereert. In de Premier
League kunnen managers zich niet eender wat permitteren, bij ons wordt er af en
toe een trainer naar de tribune gestuurd en dan een paar partijen geschorst,
maar uitlatingen ná een wedstrijd bleven tot voor kort onbestraft. Kort voor
nieuwjaar heeft de profliga wel beslist om boetes op te leggen aan
bestuursleden, stafleden of spelers die de wedstrijdleiding respectloos
benaderen.

En zo eindigde het jaar van de VAR toch op een
positieve noot. We kijken nu al uit naar dinsdag 5 februari: dan vieren de
Chinezen hún nieuwjaar en begint het jaar van het VARken.