De jaren 30. Reductio ad Hitlerum. Gaan we niet doen,
hé. Mógen we niet doen! En toch… Reductio
ad Goebbelsum, mag dat wel? Een poging…
***
‘Propaganda
werkt het best wanneer diegenen die gemanipuleerd worden ervan overtuigd zijn
dat ze uit eigen vrije wil handelen.’
***
Ja, het gaat over díe
campagne, die officieel niet meer bestaat, vanwege: ingetrokken. Maar uiteraard
bestaat ze nog wel: 1) omdat de (des)informatie is blijven hangen, 2) omdat
alles wat ooit verspreid wordt in deze internettijden, niet zomaar kan
verdwijnen, en 3) omdat de boodschap in de hoofden van wie het moest lezen —
dus niet de opiniemakers, journalisten en politieke tegenstanders —, wel
degelijk is overgekomen.
Slechte reclame is ook
reclame, zo wordt weleens badinerend gezegd. En dus zijn de zes plaatjes die
N-VA dinsdag op het middaguur de wereld instuurde, gewoon reclame. Ze hebben
hun doel bereikt, de commotie achteraf is niet meer dan collateral damage, en dan nog. Voor de camera’s namen kopstukken
afstand, maar ’s avonds plaatste de voorzitter tijdens nota bene een
crisisvergadering op Instagram een ‘grappig’ fotootje van een chocolade
zwartepiet, die hem was overhandigd. ‘Ze hebben mij de Zwarte Piet gegeven.’
Onderliggende boodschap: alles onder controle, we kunnen er alweer om lachen.
***
‘De
meest briljante propagandatechniek zal niet tot succes leiden als er niet aan
één fundamenteel principe wordt voldaan – het moet beperkt blijven tot enkele
punten die keer op keer herhaald worden.’
***
Hoe komt zo’n politieke top topical campagne tot stand? De communicatieverantwoordelijke
geeft een opdracht, het communicatieteam komt met een voorstel, de
verantwoordelijke geeft zijn fiat of stuurt bij, een laatste versie wordt
bekeken, de communicatie wordt gelanceerd. De woordvoerder van Vlaams minister
Weyts was, zoals gebruikelijk, een van de eersten om de boodschap gretig te
delen. Begrijp: dit is zo afgesproken en ik sta er zoals altijd honderd procent
achter.
Enkele uren wordt er dan geretweet en geliket
dat het een lieve lust is. De achterban heeft de boodschap begrepen. Alleen
kniesoren en opponenten roeren de kritische trom. Maar de negatieve reacties
zijn behoorlijk massaal, dus wordt er van hogerhand ingegrepen. Campagne een
beetje ongepast, we zijn te ver gegaan, bla en bla. Ben ik een machiavellist
als ik denk dat dit ingecalculeerd was? Mogelijkheid 1: weinig of geen reactie,
er is geen probleem. Mogelijkheid 2: sterke negatieve respons van de buiten- én
een deel van de binnenwereld, we trekken de campagne in. Wat dus gebeurd is. Maar
wat écht telt, is dat de fanatieke achterban mee is.
***
‘Het is
niet de taak van propaganda om intelligent te zijn, haar taak is om tot succes
te leiden.’
***
De beelden van de campagne waren ronduit
ranzig, op het randje van fascistoïde en racistisch. De tekst overleefde in
vijf van de zes gevallen een eenvoudige factcheck niet. Leugentjes om bestwil,
die al een tijdje circuleren in sommige kringen. Ze worden met zulke
hardnekkigheid verspreid, dat het waarheden worden. Zo werkt dat nu eenmaal bij
ongeïnformeerde burgers. Zo móet dat werken, volgens de wetten van de
propaganda. Vlaams Belang zei: goed gedaan en dankuwel, we nemen het met veel
plezier over. Dat zegt alles over vorm en inhoud van de campagne.
***
‘Alleen
geloofwaardigheid moet bepalen of propaganda-output waar of onwaar zou moeten
zijn.’
***
To add insult to injury, is een bekend Engels spreekwoord. Een
belediging toevoegen aan een kwetsuur, vrij vertaald. Dat deed de
communicatiedienst van de N-VA dinsdagnamiddag na het intrekken van de infame
campagne. Ik heb de tekst een keer of zeven gelezen en vind hem steeds
beledigender klinken.
Lees even mee: ‘De
afgelopen uren is er commotie ontstaan rond de Facebookcampagne die de N-VA
vandaag lanceerde. We vinden het belangrijk dat het inhoudelijke debat over het
Migratiepact wordt gevoerd en dat onze bezwaren gekend zijn bij de bevolking.’ (Door halve waarheden en hele leugens te
vertellen?)
‘De bedoeling was om
laagdrempelig te zijn.’ (Versta: u bent
dom, we zakken af tot op úw niveau.)
‘Maar de campagne
heeft door de gekozen beelden haar doel voorbijgeschoten en wordt daardoor
verkeerd begrepen.’ (Alleen door de ‘gekozen
beelden’? De tekst was minstens even fout. En die ‘verkeerd begrepen’ is
intussen een stoplap geworden bij de partij en haar functionarissen. Ook hier weer
klinkt de onderliggende boodschap: jullie begrijpen ons niet, het probleem zit
bij júllie.)
‘Het bevordert het
debat niet en is nu een politiek feit geworden. Daarom stoppen we de campagne.’
(Versta: wie ons standpunt moest weten,
wéét het nu, daar draait het om.)
***
‘De
essentie van propaganda bestaat erin om mensen zodanig van een idee te
overtuigen, dat ze zich er uiteindelijk helemaal aan overgeven en er nooit meer
aan kunnen ontsnappen.’
***
Heikele kwestie: mag je wel een vergelijking
maken tussen een periode waarin Joden vervolgd en uiteindelijk systematisch
uitgemoord werden, en de vluchtelingenkwestie vandaag? Er is nu eenmaal die
holocaust, een onuitwisbare schandvlek in de geschiedenis van de mensheid, met weinig
te vergelijken, en al zeker niet met de behandeling van vluchtelingen en
migranten in 2018. Je kunt ook niet stellen dat de N-VA een fascistoïde en
racistische partij is, ook al doen sommigen geregeld hun best om het tegendeel
te bewijzen. Het gaat nog altijd om enkelingen.
Laten we die jaren 30-vergelijking dan ook
niet maken. Maar sta me toe te benadrukken dat de onmenselijkheid en de
ontmenselijking gelijkenissen vertoont. De manier waarop migranten, asielzoekers
en vluchtelingen door een niet te onderschatten (significante!) minderheid in
de samenleving op één hoopje worden gegooid — niet welkom! — is wel degelijk
vergelijkbaar met de manier waarop de Joden tachtig jaar geleden ontmenselijkt
werden. Allemaal dezelfde. Onbetrouwbaar. Ze willen onze leefruimte inpikken.
Onze identiteit is in gevaar!
Meedoen aan die beeldvorming is ronduit gevaarlijk
en onverantwoordelijk. Tenzij het zo bedoeld is.
***
‘Propaganda
moet zorgvuldig getimed zijn. De communicatie moet het publiek bereiken vóór
concurrerende propaganda. Een propagandacampagne moet op het optimale moment
starten. Het propagandathema moet herhaald worden, maar niet voorbij een punt
van verminderend effect.’
***
Als je een leefloon wil, zal je moeten
aanvaarden dat je aan anticonceptie doet. Een multicultureel feest zullen we
niet sponsoren. Als hier een stel Afghanen een voetbalploeg wil oprichten,
zullen we dat niet aanvaarden.
Aalst, 2018. Waar CD&V en Open Vld een coalitie
hebben gevormd met de N-VA van burgemeester D’Haese. Bovenstaande ‘ideetjes’
werden de afgelopen dagen gelanceerd.
Ik voel mee met oprechte Vlaams-nationalisten
die vanuit de bekommernis dat Vlaanderen beter af zou zijn als het
onafhankelijk is — niet mijn standpunt, maar wel een democratisch verdedigbare
piste — nu moeten vaststellen dat de partij die hen daarnaar moet leiden — en
die zich in een nog niet zo ver verleden niet wenste te vereenzelvigen met het
racistische discours van die andere, extremere partij — tot op dit niveau
gedaald is. Begrijpelijk dat ze met alle postjes die vasthangen aan meer dan
dertig procent halen tijdens verkiezingen niet onmiddellijk opstappen, maar wat
moet het verdomd knarsetanden zijn om de voorbije weken te hebben beleefd. Die
ranzige campagne was slechts de kers op een wansmakelijke taart. Hoe lang houd
je dit vol?
***
‘Propaganda
naar het thuisfront moet een maximaal angstniveau creëren.’
(Alle citaten
zijn afkomstig van of worden toegeschreven aan Joseph Goebbels (1897-1945), minister
van Volksvoorlichting en Propaganda in nazi-Duitsland.)
