Moeten we ’t nu weer over racisme hebben?
Ja, we moeten het alweer over racisme hebben.
Diepe zucht.
Na het ‘Handjes kappen, de Congo is van
ons’-incident op Pukkelpop reageerde iemand op een boze tweet van mij dat
racisme een complex gegeven is. Neen, dus, racisme is hoegenaamd niet complex.
Het is zelfs zeer makkelijk te herkennen. “Mijn ras is superieur aan alle
anderen.” Dat is racisme. En dat is fout. Altijd. Overal. De lightversie
daarvan is xenofobie: angst voor het vreemde. Of voor de vreemde. Xenofobie zit diep in ons, is onze voorvaderen zelfs
vaak van pas gekomen, toen we nog jagers-verzamelaar waren en onze buur, een
paar kilometer verderop, niet konden vertrouwen. Xenofobie is een soort
beschermende reflex. In het beste geval nuttig, maar meestal onnodig. En daarom
zelden aangewezen. Bij racisme hoef je die twijfel niet te hebben: dat is nóóit
aangewezen. Jamais. Never. Nie. En
kom niet af met “Er is ook omgekeerd racisme”. Dat hoef je niet
‘omgekeerd’ te noemen, het is racisme, punt. Zoals er onder de hashtag #metoo
ook verhalen opduiken van mannen die seksueel misbruik van vrouwen ondervonden.
Of van transgenders, wat mij betreft. Elke vorm van raciaal
superioriteitsgevoel is misplaatst, maatschappelijk ongezond, verwerpelijk en –
gelukkig bij ons – strafbaar, zoals ook elke vorm van grensoverschrijdend
gedrag misplaatst, maatschappelijk ongezond en verwerpelijk is. Moeten we
vooral iets tegen doen. En blijven doen. En er nooit de rug naar toekeren,
zoals de omstanders op Pukkelpop blijkbaar deden.
Als een stel jongeren ‘Handjes kappen…’
begint te zingen wanneer twee zwarte vrouwen passeren, is dat geen jeugdzonde.
Het is geen vergissinkje in de trant van monsterieur Vangheluwes ‘relatietje’. Je
moet dat niet relativeren. Probeer het niet. Het is racisme. Daarom zijn die
lallende jongeren nog geen diehard
racisten, dat weet ik immers niet. Alcohol en kuddegedrag brengen het laagste
in de mens naar boven. Misschien schamen ze zich oprecht, achteraf. Maar wat ze
op dat ogenblik doen, is het platst denkbare racisme. Ja, maar, we moeten dat
toch niet overroepen, hoor je dan. Wat is dat, ‘overroepen’? Er overdreven veel
aandacht aan schenken? Hadden we er dan geen aandacht aan moeten besteden,
misschien? Het als een bagatelletje bestempelen? Was het uitlokking, zegt u,
omdat de jongeman die de zwarte vrouwen begeleidde, vroeg om opnieuw te
beginnen zingen, zodat hij het kon registreren met zijn smartphone? Ach, heeft
er iemand die kerels werkelijk verplicht om in herhaling te vallen? Neen, hoor,
ze deden dat met alle plezier en uit volle borst. Met heel veel overtuiging. Ja,
maar, die jongens werden brutaal opzij geduwd door die Kendrick Lamarfans. Kan
best zijn. Hoogst irritant is dat, van die zogeheten fans die op het
allerlaatste moment tot op de eerste rij proberen te dringen. Ik zet me dan
schrap – ‘zette’, eigenlijk, want het is al een poos geleden dat ik naar grote
festivals ging. ¡No pasarán! Die
jongens hebben het recht om daar te staan en die vrouwen hoeven niet te duwen.
Roep dan “Ik sta hier, ik blijf hier staan”. Of: “Je had maar op
tijd moeten zijn”. Desnoods: “Wat denken jullie wel, stomme trutten?”
Er zijn nog wat varianten denkbaar. Maar niet, nooit, iets racistisch roepen.
‘Handjes kappen, de Congo is van ons’ is
racistisch. Het getuigt van een superieur gevoel ten aanzien van mensen die
eruitzien alsof ze afkomstig zijn van de vroegere Belgische kolonie. Het beste
idee dat ik deze week las, was afkomstig van staatssecretaris voor Gelijke
Kansen Zuhal Demir. Je hoeft die jongeren niet op te sluiten of een hoge boete te
laten betalen: neem hen mee naar het Afrikamuseum in Tervuren, vond ze. Daar
zit iets in. Laat hen begeleiden door een deskundige gids die hen de ware
geschiedenis van de Belgische aanwezigheid in Congo uit de doeken doet
(‘Handjes kappen…’, inderdaad), confronteer hen met de rauwe realiteit en
praat er daarna uitgebreid met hen over. Als dát niet helpt, zijn het ‘pure’
racisten. Educatie helpt meer dan repressie, want dat is een zwaktebod, maar
soms wel nodig en onvermijdelijk.
En dan nog iets. Eigenlijk was er op Pukkelpop
sprake van dubbel racisme. Een van die belaagde zwarte vrouwen was van Rwandese
origine. Tegen haar ‘De Congo is van ons’ roepen, getuigt van een afschuwelijk dedain
voor de identiteit van die vrouw. Het komt erop neer dat je alle zwarten
gelijkschakelt: allemaal Congolezen, allemaal gepeupel, allemaal de handjes
eraf. Als een Congolees ons een Pool, een Roemeen of een Hongaar zou noemen,
zouden we dat ook niet appreciëren. Dubbel racisme, dat is: twee keer een geleid
bezoek aan het Afrikamuseum.
