Laat me van wal steken met een bekentenis: ik hou niet van The Great Gatsby, het boek. Ik weet het,
als intellectueel word je geacht met F. Scott Fitzgerald te dwepen, maar ik
vind dat hele boek stinkvervelend: er gebeurt lange tijd niets (ja, in boekvorm
zijn die decadente feesten het equivalent van ‘niets’ voor mij!), behalve op
het einde, en dan kan je weer niet volgen van de plotse opeenvolging van
dramatische gebeurtenissen. Deze Great
American Novel uit 1926, over het Amerika van de roaring twenties en de drooglegging, werd overigens pas een succes
na de dood van zijn schrijver in 1941.

Vier bioscoopfilms en één tv-film lieten zich inspireren
door de roman. Reeds in 1926, het jaar van de publicatie van het boek, was er
een film van Herbert Brenon, gevolgd door die van 1949 (regisseur: Elliott
Nugent) met Alan Ladd en Betty Field in de hoofdrollen. Veel bekender werd de
verfilming uit 1974 van Jack Clayton, naar een scenario van Francis Ford
Coppola, waarin Robert Redford en Mia Farrow de rollen van Jay Gatsby en Daisy
Buchanan vertolken. In 2000 was er ook nog een tv-film. Alle vier bleven ze
nauwgezet en trouw het boek volgen.

Maar nu is er dus The
Great Gatsby anno 2013, geregisseerd door Baz Luhrmann, en je kon er vooraf
al donder op zeggen dat de eigenzinnige Australiër niet braafjes het
platgetreden pad zou bewandelen. En om er zeker van te zijn dat niemand hem zou
tegenhouden was hij meteen ook maar co-producer en co-scenarioschrijver. Luhrmann heeft een verleden in het theater en als regisseur van
videoclips en dat merk je aan al zijn langspeelfilms: die zijn onveranderlijk
theatraal, vaak over the top, visueel
indrukwekkend, maar het verhaal is ondergeschikt aan de beeldenpracht.

Luhrmann neemt zijn tijd. In iets meer dan twintig jaar tijd
is dit nog maar zijn vijfde film, na Strictly
Ballroom (1992), Romeo + Juliet
(1996), Moulin Rouge! (2001) en Australia (2008). Zijn fetisjacteurs
zijn Nicole Kidman (te zien in Moulin
Rouge! en Australia) en Leonardo
DiCaprio (Romeo + Juliet en The Great Gatsby), en de bedoeling is
dat die ooit – als het er van komt! – samen te zien zijn in een
biografische film over Alexander de Grote, één van die Hollywood-projecten die
blijven hangen in de ontwerpfase en daardoor mythische proporties aannemen lang
voor ze (eventueel) worden gerealiseerd. Bij wijze van vingeroefeningen
regisseerde Luhrmann tussendoor ook nog de videoclip van Love is in the Air van John Paul Young, de veelbesproken (en duur
betaalde) Chanel No. 5-reclamespot met Nicole Kidman en de in zijn geboortestad
Sydney opgevoerde opera La Bohème. In
1999 scoorde hij zelfs een wereldhit met de single Everybody’s Free (To Wear Sunscreen). Een veelzijdig man, zoveel is
duidelijk.

Luhrmann houdt van in een bepaald tijdperk gewortelde
verhalen, maar vertikt het vervolgens om er epoquefilms van te maken.
Integendeel, hij propt ze vol met anachronistische onderdelen, die de kijker de
hele tijd op het verkeerde been zetten. Shakespeare zou de setting van Romeo + Juliet
niet begrepen hebben, net zomin als dat Toulouse-Lautrec zich zou hebben thuis gevoeld
in de moderne interpretatie van Moulin
Rouge!. Ook Scott Fitzgerald zou zijn eigen pennevrucht niet meer
herkennen, want de spectaculaire dansfragmenten worden auditief ondersteund
door moderne jazz, hiphop en hedendaagse evergreens. Veel van Jay-Z op de
soundtrack en dat zal wel geen toeval zijn want diens alter ego Shawn Carter
produceerde de film mee. Het kleurenpalet gaat van exuberant en veelkleurig tot
grijs en grauw. Ja, die Luhrmann weet altijd weer de toon te zetten.

Het basisverhaal blijft ongewijzigd ten opzichte van het
boek: de would be-schrijver Nick
Carraway (vertolkt door Tobey Maguire), ten prooi aan alcoholisme en
depressieve buien, vertelt met veel warmte en toewijding over de korte periode
dat hij mocht kennismaken met zijn rijke buurman, Jay Gatsby (Leonardo
DiCaprio). De charismatische Gatsby lijkt een joviale wilde weldoener, maar hij
heeft een donker kantje. Zijn ouders waren niet rijk, zoals hij steeds beweert,
want hij heeft zijn identiteit opgebouwd met leugens en halve waarheden, en
zijn rijkdom is een gevolg van zijn samenwerking met de grootste gangster van
New York. De massaal bijgewoonde parties in zijn gigantische kasteel moeten
Gatsby’s gemis camoufleren. Hij wil zijn grote liefde Daisy Buchanan (Carey
Mulligan) heroveren, maar die is inmiddels getrouwd met de rijke bullebak en
vrouwenloper Tom Buchanan (Joel Edgerton) en woont aan de overkant van de baai. Nick is de neef van Daisy en moet haar naar Gatsby lokken. De rest moet
u zelf maar ontdekken.

DiCaprio zet een onderkoelde Gatsby neer: een personage dat
zowel warmbloedig als hardvochtig is, charmant en meedogenloos. Een rol die hem
op het lijf geschreven is, DiCaprio houdt nu eenmaal van personages waar een
hoek af is. Op zijn 38ste begint hij ook steeds meer fysieke gelijkenissen te
vertonen met Marlon Brando in diens gloriejaren van On the Waterfront, A
Streetcar Named Desire en The Wild
One. Achter de façade, de eeuwige babyface
waar jonge vrouwen zo dol op blijken te zijn, schuilt een briljant en
veelzijdig acteur, één van de besten van zijn generatie.

Is The Great Gatsby
ook een goeie film? Helaas, neen. En dat heeft niets met de cinematografische
capaciteiten van Baz Luhrmann te maken of met de acteerprestaties, maar alles
met het oorspronkelijke verhaal, dat in mijn ogen voor altijd oppervlakkig en
overdreven sentimenteel zal blijven. Je kan er dan wel een modernistische saus
overheen gieten, dit blijft een drama met leeghoofdige personages, die in geen
enkel opzicht sympathie opwekken. Eén langgerekte videoclip, waarin Baz
Luhrmann zich weer flink heeft laten gaan, en waar je met afwisselend be- en
verwondering naar zit te kijken, maar waarvan je tijdens de sobere eindgeneriek
beseft dat de visuele pracht en praal de inhoudelijke anorexia moet
compenseren.