(Hieronder leest u het voorwoord en een stukje uit het eerste hoofdstuk van 50 jaar Top 30, het boek van Geert De Vriese en mezelf over de geschiedenis van wat begon als BRT Top 30 en nu bekend staat als Radio 2 Top 30. Een boek vol lijstjes, achtergrondverhalen over hits en allang vergeten artiesten, lijstjes, interviews met artiesten en presentatoren, lijstjes, ontelbare weetjes, en lijstjes, of had ik dat al gezegd. Het ligt sinds deze week in de — online — boekhandel.)
***
Dit is de allereerste keer
Neen, natuurlijk is die BRT Top 30 van 2 mei 1970 niet écht de allereerste keer, want een hitparade bestaat dan al veel langer. Bij ons en elders. Het heeft ook niets te maken met de gelijknamige hit van Rita Deneve, want haar allereerste keer komt er pas een jaar later aan.
Op 20 april 1935 zendt het NBC Rednetwerk in de Verenigde Staten een aanvankelijk titelloos radioprogramma van een uur uit met 15 songs die live gebracht worden door het Lucky Strike Dance Orchestra. De samenstelling is gebaseerd op een combinatie van platenverkoop en airplay. De eerste nummer 1 is Soon van Bing Crosby. De uitvoering van de 15 songs gebeurt door onbekende zangers en zangeressen die 100 dollar per aflevering opstrijken. Sympathieke jongelui als Doris Day en Frank Sinatra. Pas na zes en een halve maand krijgt het programma een definitieve titel: Your Hit Parade. Het jaar daarop wordt het al uitgezonden op NBC én CBS, en in de jaren 50 komt Your Hit Parade op tv.
Op 4 januari 1936 pakt ook het muziekmagazine Billboard uit met een eigen, nog bescheiden hitparade. Een probeersel. Alles verandert op 27 juli 1940. Dan wordt de National Best Selling Retail Recordschart geïntroduceerd: I’ll never smile again van het orkest van Tommy Dorsey (gastzanger: Frank Sinatra) staat 12 weken lang op 1. Weer 18 jaar later, op 4 augustus 1958, wordt de Billboard Hot 100 gelanceerd, sinds die dag dé referentiehitlijst van de hele wereld. Poor little fool van Ricky Nelsonstaat die 4de augustus op 1. Op dat moment is de lijst gebaseerd op informatie die Billboard verzamelt bij platenwinkels en radiostations: wat wordt er verkocht, wat wordt er veel gedraaid?
De eerste diskjockey van Nederland, Pete Felleman, neemt in 1949 de lijst van Billboard gewoon over in zijn radioprogramma Hitparade. De platen laat hij overvliegen door KLMkennissen die geregeld in New York moeten zijn. Het weekblad Elsevier publiceert begin jaren 60 maandelijks een overzichtje van de best verkopende platen, net als het radioprogramma Tijd voor Teenagers. Het blijft bij voorzichtige aanzetjes, tot Willem van Kooten, beter bekend onder zijn dj-pseudoniem Joost den Draaijer, in Amerika aangestoken wordt door het hitvirus. Het resultaat is begin 1965 de Veronica Top 40. Andere piratenzenders hebben hun eigen lijst. Op de ook bij ons legendarische Hilversum 3 Top 30 is het wachten tot 23 mei 1969.
In Vlaanderen houdt men het in den beginne, eind 1954, bij een maandelijkse lijst, aangestuurd door de Belgische muziekindustrie. Perry Comovoert die als eerste aan, met het aanstekelijke Papa loves Mambo. Pas in 1966 wordt overgeschakeld naar een wekelijks ritme. Een deurwaarder belt rond en vraagt welke platen er die week het best verkocht werden. Honderd procent betrouwbaar is dat niet. Will Tura, Engelbert Humperdinck, Tom Jones, Cliff Richard en The Beatles zijn vaste klanten. De Ultratop 50, zoals de lijst tegenwoordig heet, wordt naar voren geschoven als de officiële hitparade in Vlaanderen en Wallonië. Een onderscheid dat de industrie wil maken omdat er heel veel hitparades zijn, want ondertussen hebben bijna alle radiozenders en weekbladen hun persoonlijke ‘afrekening’ op wekelijkse basis.
***
2 mei 1970. De BRT Top 30 wordt voor het eerst op Vlaanderen losgelaten, twee jaar na Mei ’68, bijna één jaar na Woodstock en de eerste volwaardige rockfestivals bij ons. De tijd is er rijp voor. Op een zaterdag, de geschiktste dag om een hitlijst uit te zenden, en dat vindt de
VRT vandaag – 50 jaar later – nog steeds. Rond het middaguur, dan zijn de mensen thuis, zitten ze samen aan tafel te eten, staat de radio aan… en, ja, het volume mag 2 uur lang op 9.
Twee uur volstaat ruimschoots, songs duren doorgaans nauwelijks langer dan 3 minuten. Less is more, bij het begin van het decennium dat de golden sixties moet opvolgen. De Top 30 komt op het juiste moment. De populaire piratenzenders Veronica en Noordzee zijn opgejaagd wild, ze bevinden zich letterlijk in woelige wateren. Dj’s als Mike Verdrengh en
Zaki bij ons blijken al even populaire jongens als Wolfman Jack of Joost den Draaijer, rekening houdend met de schaal. De single is immens populair.
Gerechtsdeurwaarder Jo Van Backlé heeft aan de hand van de mondelinge informatie van platenwinkels over het hele Vlaamse land deze allereerste Top 30 samengesteld. Samen 28 Engelstalige nummers, 2 Nederlandstalige: Will Turabezingt op 24 M’n airhostess, Ronny Temmer zingt op 20 Ik ben verliefd.
Presentator Roger Troch praat ze in de intussen vertrouwde omgekeerde volgorde de huiskamer binnen. En de allereerste single die ooit gedraaid wordt in de Top 30 is… Woodstock van Crosby, Stills, Nash & Young. Een klassieker, maar verder dan 1 weekje op 30 raakt de single niet in de Top 30.
50 jaar Top 30, Geert De Vriese & Frank Van Laeken, uitgeverij Houtekiet, 21,99 euro.
Mag ik erop wijzen dat ik die zaterdag 2 mei 1970 naast de betreurde Roger Troch co-presentator was van de eerste aflevering van de BRT Top 30? We verdeelden de blokken (30-21, 20-11, 10-1) tot Roger eind dat jaar de BRT verliet. Nadien deed ik het een tijdje met Paul Codde, later solo tot ik het half 1980 afbolde na een incident omtrent de Vogeltjesdans. De auteurs van het boek over 50 jaar Top 30 hebben zich blijkbaar niet erg verdiept in de geschiedenis van de hitlijst. Ik weigerde aan het boek mee te werken omdat in die Top 30 maar een onbenullig detail vond van mijn twaalf vruchtbare jaren op de BRT. En ik had ook geen vertrouwen in de journalistieke capaciteiten van auteur Van Laeken, wat met het bovenstaande wordt bevestigd.