Maandans

(Deze bijdrage verscheen afgelopen maandag in De Standaard, als onderdeel van de wekelijkse reeks ‘De Bankzitter’.)

In 2018 waren er uitzonderlijk knappe prestaties van
Belgische teams en atleten. Red Lions, Rode Duivels, Belgian Cats, Nina
Derwael, Nafi Thiam, Koen Naert… het kon niet op. Maar de figuur waarover het
vaakst gepraat werd, was een official in een busje: de video assistant referee,
kortweg: VAR.

Noem me ouderwets, maar een jaaroverzicht
hoort niet te gebeuren in het lopende jaar, maar in de eerste dagen van het
nieuwe jaar. Dan heb je alle feiten gehad, kan je rustig overschouwen en de
hoogte- en dieptepunten nog eens opdiepen. Denk aan de farce rond de verkiezing
van Sportploeg van het Jaar, waar de Red Lions eerst niet, dan weer wel in
aanmerking kwamen voor de trofee, en uiteindelijk zelfs wonnen.

Het argument van de organisatoren, onder wie
collega’s van de sportpers, was niet: op 5 december is het sportjaar afgelopen
(op die datum moesten de stemformulieren oorspronkelijk binnen zijn). Het was
evenmin: op 22 december is het jaar voorbij (op die dag werd het sportgala
georganiseerd). Neen, het had te maken met zo veel mogelijk bekende gezichten kunnen
verzamelen op het feest, altijd aardig voor de rode loperfoto’s. In januari
zijn sporttoppers minder beschikbaar dan vlak voor Kerstmis. Aanwezig zijn is
belangrijker dan winnen.

De tijden dat het gala in een prestigieus
casino werd georganiseerd, met kreeft, langoestines en kaviaar à volonté, zijn
voorbij. Nu wordt er al uitgeweken naar een evenementenhal bij een groot
winkelcentrum, de Docks Home Event Hall. Al wie naam en faam heeft in de
gesloten sportwereld, of al wie iemand kent die naam en faam heeft vergaard,
diept zijn chicste smoking of haar diepst gedecolleteerde lange jurk op, maar
videorefs zullen daar niet bij geweest zijn. Hun busje staat anoniem achter een
tribune geparkeerd.

Tooggesprekken

Al van bij het begin van de proefperiode van
het nieuwe systeem, in de zomer van 2017, was het raak: het voetbal had een
nieuwe schietschijf. En daar hoorde een acroniem bij: de ‘video assistant
referee’ werd niet ‘videoref’ genoemd, maar ‘VAR’. Bekt makkelijker en – als
het moet – agressiever. In tegenstelling tot de scheidsrechter, die zeer
zichtbaar aanwezig is in dat fluo-shirt, gaat het om een onzichtbare die in
een, soms nogal aftands, busje in oncomfortabele omstandigheden naar een paar
beeldschermen zit te turen en in een paar seconden moet beslissen of een
spelfase wel of niet juist beoordeeld werd. Een extra paar ogen, dus, maar die
waren vorig seizoen nog niet in elk stadion voorzien. Ze hadden bijvoorbeeld
van pas gekomen bij de fameuze strafschopfase in Antwerp-Eupen.

De kritiek barstte pas goed los tijdens de
play-offs. ‘Dat ze hem maar afschaffen’ riep Yves Vanderhaeghe, op dat ogenblik
trainer van AA Gent. Ook Hein Vanhaezebrouck, toen nog bij Anderlecht in de dug-out,
zwaaide geregeld ostentatief met beide armen tot Christus-aan-het-kruishouding
om beslissingen aan te vechten. Clubvoorzitter Bart Verhaeghe insinueerde in
volle titelstrijd zelfs manipulatie door de wedstrijdleiding: als de
ondervoorzitter van de voetbalbond dat doet, is dat een verregaande vorm van
beïnvloeding. Het passeerde alsof het doodnormaal is.

Voor de horeca, daarentegen, was de
introductie van de videoref een zegen. Tooggesprekken gaan weer ergens over, en
ze duren langer dan ooit. Als de uitbaters van café Sportvriend & co elke
keer dat er over de VAR wordt gediscussieerd, tien euro in de pot zouden gooien
en dat bedrag doorstorten naar de Scheidsrechterscommissie, dan hadden we de
bestbetaalde refs ter wereld.

Matchvervalsing

Scheidsrechtersbaas Johan Verbist gaf vorige
week cijfers vrij. In de eerste negentien speeldagen van de Jupiler Pro League
moest de videoref zeventig ‘key decisions’ nemen. Daarvan waren er, volgens Verbist,
52 juist, goed voor 74 procent. Drie op vier, dus, net iets minder dan in Duitsland
(vier op vijf). Maar ook dat is interpretatie, want het zijn mensen die andere
mensen beoordelen. Sommige spelfasen blijven hangen in een grijze zone en worden
alleen aan de toog opgelost.

Dat de aanwezigheid van een videoref een absolute
noodzaak is in het moderne voetbal, werd vorig seizoen bewezen in de
terugwedstrijd van de halve finales van de Champions League. Een doelpunt van
Manchester City werd kort voor de rust afgekeurd vanwege vermeend buitenspel,
terwijl de aanvaller scoorde nadat ie de bal had ontvangen van een Liverpoolspeler.
De beelden maakten dat duidelijk, maar noch de lijnrechter, noch de assistent
achter de achterlijn, noch de scheids hadden dat opgemerkt. Hoe je het ook
draait of keert: dat is matchvervalsing.

In diezelfde onderlinge confrontatie, maar dan
in de Engelse competitie, was er afgelopen week een perfect bewijs dat
technologie superieur is aan het menselijk oog. Een bal die visueel over de
lijn leek, was dat niet. Een kwestie van millimeters. Doellijntechnologie is
bijzonder duur en hoeft niet in elke wedstrijd toegepast te worden, maar het
systeem wérkt en zorgt voor eerlijkere resultaten.

Ooit werd een wereldbekerfinale beslist door
een bal die voor de lijn stuitte, maar door de grensrechter als doelpunt werd
beoordeeld. 1966, Geoff Hurst, Engeland-West Duitsland, de prehistorie. In de
WK-finale van dit jaar was het de videoref die een hoofdrol opeiste.

Audioref

Hoe meer geld er omgaat in het voetbal, hoe
gevoeliger negatieve beslissingen en slechte uitslagen liggen bij clubbesturen,
trainers en spelers. Ze reageren niet meer, ze overreageren. En hoe
ongenuanceerder de ene wordt, hoe meer de andere geneigd is om nog een
beledigende uitroep toe te voegen.

Misschien moeten internationale en nationale
bonden overwegen om een audioref te introduceren: iemand die uitspraken
achteraf beoordeelt en op basis daarvan schorsingen suggereert. In de Premier
League kunnen managers zich niet eender wat permitteren, bij ons wordt er af en
toe een trainer naar de tribune gestuurd en dan een paar partijen geschorst,
maar uitlatingen ná een wedstrijd bleven tot voor kort onbestraft. Kort voor
nieuwjaar heeft de profliga wel beslist om boetes op te leggen aan
bestuursleden, stafleden of spelers die de wedstrijdleiding respectloos
benaderen.

En zo eindigde het jaar van de VAR toch op een
positieve noot. We kijken nu al uit naar dinsdag 5 februari: dan vieren de
Chinezen hún nieuwjaar en begint het jaar van het VARken.