Ik heb deze week drie dingen geleerd: wat whataboutism is, hoe je meme correct uitspreekt en dat er geen
verschil is tussen 1988 en 2018.

Whataboutism, weet ik nu, is de — bij sommigen onverbeterlijke — neiging om een
vervelende vaststelling te counteren met een andere vervelende vaststelling.
Ja, er lopen racisten rond bij Schild & Vrienden, maar hebben jullie al
onderzocht hoe dat zit met het extremisme bij de moslims? Dat soort
observaties. Op zich niet verkeerd, trouwens: er loopt best wat vreemd volk
rond bij andere extremistische groeperingen en die verdienen ook nader
onderzoek, misschien zelfs een volledige uitzending van Pano, maar daar gaat het nu even niet over. Wel over de 67.000
haatdragende berichten in een besloten Facebook-groep en op een forum dat ik
niet eens kende, Discord.

Daar worden massaal fascistische en
racistische memes gedeeld, uit te spreken als ‘miems’ en niet als ‘mémés’,
zoals ik dat tot voor kort — laten we zeggen: tot woensdagavond rond halftien —
deed. Een foto van een wenend zwart kindje, met daarop de tekst “I don’t
care – I love it”, ondersteund door een flard uit de gelijknamige song van
Icona Pop featuring Charlie XVX (waar ik ooit nog nooit van gehoord had, het
was een bijzonder leerrijke week!). Láchen, maar dan op het niveau van lieden
die al eens ’88’ op hun voorarm laten tatoeëren en een vlag voor
verdraagzaamheid van een kasteelmuur sleuren. Dolfjes in spe. Voorlopig nog
ettertjes met een beperkt IQ, nul empathie en een groteske neiging om achter
een uiteraard onaantastbare leider aan te marcheren. Iemand als Dries Van
Langenhove. Volgens sommigen welbespraakt, volgens mij een clichés spuwend stuk
onbenul met een uit de kluiten gewassen hang naar denkbeeldige perfectie. Het
perfecte lichaam, de perfecte ideologie, de perfecte wereld: wit is altijd
schoon, om een boektitel van Leo Pleysier te citeren.

Dat 1988 gelijk is aan 2018 leerde ik dankzij
de eerste aflevering van Dank dat u bij
ons was, waarin zowel nieuwsanker Martine Tanghe als veertig jaar
journalistieke hoogtepunten gefêteerd worden. Krasse knarren komen daarin
vertellen over de Tijd van Toen, herinneringen, aan leuke liedjes, melodietjes
uit vervlogen tijd (met mijn meest welgemeende excuses voor deze oorwurm van
wijlen Jan Theys). Vroeger was het beter. Of op z’n minst anders. Waarna er aan
die destijds spraakmakende reportage van precies dertig jaar geleden in de
Antwerpse Seefhoek werd gerefereerd. Racistische (achter)klap die krek
hetzelfde klonk als die van vandaag. Tsjoektsjoeken,
bananenfretters, wandluizen, ze zwermden uit van een verloederde wijk en
door de lokale machthebbers aan hun lot overgelaten buurtbewoners in het
noorden van ’t stad naar de rest van
Vlaanderen. Zwaanst na ni hé!, bulderde
een man met een brilmontuur dat de helft van z’n gezicht bedekte. Legendarische
televisie. Zwaanst na ni! Antwerps
voor: wees nu eens even ernstig. (Ik geef toe: dat klinkt veel minder spitant.)
De kettingrokende, op het middaguur vlotjes pinten drinkende vijftiger of
zestiger of zeventiger (wie zal het zeggen, hijzelf allicht al een tijdje niet
meer) spuwde de vremdelinge uit.
Allemaal dieven en schoeljes, wat natuurlijk niet van de brave originele
bevolking van de Seefhoek gezegd kon worden: stuk voor stuk naarstige luitjes,
die alleen nog maar hun sjofele huizen uit durfden omdat er een meneer met een
camera hun mening kwam registreren. Lezersfora avant la lettre.

Het racisme, het dedain en het over één kam
scheren van álle vreemdelingen zijn gebleven. De leden van Schild &
Vrienden roepen iets moderner dan zwaanst
na ni!, maar ze bedoelen hetzelfde. Eigen volk eerst. Eigen huidskleur
eerst. Eigen vreemdelingenhaat eerst. Daar draait het om. En het draaide
vierentwintig uur later op Canvas vrolijk verder, maar dan internationaal, met
een undercoverreportage van een Zweedse journalist die onder een schuilnaam was
doorgedrongen in de alt-rightbeweging. Alt-right, dat is een eufemistisch
synoniem voor ouderwets fascisme, maar dan in een hip jasje. Dat zijn al ietwat
grotere Dolfjes in spe. Witte mannen — vrouwen zijn in fascistoïde kringen
alleen maar goed om nieuwe pinten klaar te zetten — die een idee hebben hoe de
wereld van morgen er moet uitzien. De Ideale Wereld, maar dan zonder Jan-Jaap
van der Wal en zonder humor. Iedereen wit en wie de pech heeft er een beetje
anders uit te zien, in reservaten of achter Expo ’58-achtige omheiningen. Een
rariteitenkabinet. En wij, superieure blanken, dan allemaal maar hut, jungle en
primitieve volkeren roepen tegen die primitieven. Omdat het kan. En omdat het
mag.

Er zijn er die betreuren dat Dries Van
Langenhove — een onbeduidende jongen tot ie airplay kreeg in media die hijzelf
steevast links blijft noemen en die daardoor zijn narcistische Ik nog meer in
de verf mocht zetten — door de mand is gevallen en door de Gentse universiteit
geschorst werd. Want wat heeft hij verkeerd gedaan? Ik zal het kort zeggen: hij
heeft een fascistoïde bende rond zich verzameld, die in hem een Grote Leider
zien en die gedwee zijn marsorders volgen. Op dit ogenblik is Driesje een Dolfje
in spe, in gedachten is hij veel meer. Ach, dat overkomt wel meer narcistische
persoonlijkheden. Maar soms wordt er zo eentje president van Amerika. Of wordt
hij vierkant uitgelachen, schrijft hij een volstrekt onleesbaar dik boek over
een virtuele Nieuwe Wereld (laten we ’t het Derde Rijk noemen) en krijgt hij
vervolgens de macht in de schoot geworpen door politieke leiders die het zelf
ook niet meer weten. Van een semi-militaristisch kamp voor gelijkgezinden in
Overijse over Mein Kampf naar
uitroeiingskampen is een lange weg, maar die weg is er wel. En hij is
uitgestippeld. En er worden wegwijzers naartoe opgesteld door salonfähige
politici die met hun harde taal een megafoon aanreiken aan de extremisten.

Als je zo iemand ontmaskert — hulde aan Tim
Verheyden en de ploeg die heeft meegewerkt aan die knappe Pano! —, laat dat dan een waarschuwing zijn voor gelijkgezinden.
Zet die jongen buitenspel. Hij is vijfentwintig, geen naïeve, met nogal vreemde,
een klein beetje achterlijke ideologische droomwerelden dwepende puber meer.
Iemand die zou moeten beseffen waar hij mee bezig is. Een potentieel gevaarlijk
sujet. Onschuldig, zegt u? Volstrekt ongevaarlijk? Wat dan met het feit dat ze infiltreren in organisaties als de Vlaamse Jeugdraad en daar hun mannetjes posteren. Invloed à volonté in gerespecteerde kringen. We moeten intolerant durven te zijn voor intolerantie, anders lopen er
straks geen toleranten meer rond. Hitler mocht z’n gangen gaan, onze (groot)ouders
hebben gezien wat de gevolgen waren. Anders Breivik mocht een dodelijk
privé-feestje organiseren in Noorwegen. Ongetwijfeld ook een onschuldige
dweper, neen? Misschien riep er net voordien wel een Noorse whataboutist: zouden we niet beter de
islamfundamentalisten op de voet volgen, in plaats van die onschuldige blonde
jongen? En nu we toch bezig zijn: what
about Fouad Belkacem? Die clown van dat onbeduidend organisatietje,
Sharia4Belgium. Vinden we dat nu nog altijd zo’n onschuldig tijdverdrijf? Ik
dacht het niet. Dus hou die Van Langenhove en de leden van zijn groupuscule
maar goed in het oog. Voor je het weet is er een meeloper die zich plots de
Vlaamse Breivik acht en die de leider een plezier denkt te doen met een
aanslagje. In naam van een soort Sharia4Flanders.

Je kunt extremisten, van welke zijde ook, niet
goed genoeg in het oog houden. Je kunt als samenleving beter in de kiem smoren
dan de scherven opvegen. Het is met fascistoïde neigingen zoals met de
afzichtelijke foto’s op pakjes sigaretten: je houdt de diehards niet tegen. Die
willen, zoals het woord het zegt, desnoods ‘hard sterven’. En voor wie dat niet
gelooft: zwaanst na ni hé!