Als u
morgen op het middaguur in het centrum van Brussel rondloopt, bedenk dan even
dat zich daar in de buurt precies vijftig jaar geleden een van de grootste
rampen uit onze geschiedenis voltrok. In de Nieuwstraat, waar nu het
spuuglelijke winkelcentrum City 2 geflankeerd wordt door het al even saaie
gebouw van Galeria Inno, reden toen nog auto’s rond, in één richting vanaf de
Kruidtuinlaan. Aan beide zijden van de smalle straat stonden auto’s geparkeerd.
Mensen flaneerden de drukke winkelstraat op en af: de mannen keurig in het pak mét
das, de vrouwen in een zedige rok tot net onder de knie, de jongens in korte
broek, de meisjes in een fleurig rokje. Beetje saai, als je dat nu terugziet in
nostalgisch zwart en wit.
Iets voor
halftwee brak de hel los. U mag dat letterlijk opvatten. Een vonk werd een
vuurtje, een vuurtje werd een brand, een brand werd een inferno. En dat alles
binnen het kwartier. De imposante inkomhal van het stijfdeftige warenhuis A
l’Innovation, waar zowat iedereen Frans sprak, zoals dat toen hoorde in de beau monde, fungeerde als schoorsteen. Lichterlaaie,
geen ander woord drukt het juister uit. U moet zich dat proberen voor te
stellen: mensen die kriskras door elkaar lopen, die elkaar verdringen om eerst
bij de trap te komen, die niet weten waar de uitgangen zijn, die zonder
nadenken moeten beslissen: ga ik naar beneden? Of naar boven? En als ze naar
boven gingen, drong zich al snel een nieuwe vraag op: laat ik mij door de brand
inhalen of spring ik, ook al maak ik nauwelijks kans om het te overleven?
Hulpverleners
konden niet meer naar binnen: dat zou hun eigen dood betekend hebben.
Persoonlijke drama’s speelden zich af. Zoals: een moeder die zich een weg
baande door de dikke rook en op straat vaststelde dat het kind aan haar hand
niet haar eigen dochter was. Ze had andermans kind gered, het hare bleef achter
in de brand. Geen enkele scenarioschrijver kan zoiets verzinnen. De
werkelijkheid overtrof fictie, alweer.
Als u
morgen rond één uur niet in Brussel bent, sta dan toch even stil bij iets wat
zo lang geleden gebeurde, wellicht lang voor uw geboorte. Tweehonderd
eenenvijftig doden (driehonderd drieëntwintig volgens andere bronnen) vielen er
te betreuren. Een veelvoud aan familieleden en vrienden bleef verweesd achter.
Het onbegrijpelijke was gebeurd. We begrijpen het vandaag nog altijd niet.
Ik zag
toen, als jongen van acht, de beelden van die gigantische rookpluim om
halfzeven ’s avonds op Brussel Vlaams,
de enige Nederlandstalige tv-zender die er was toen. Het nieuwsbericht begreep
ik niet goed, maar het beeld bleef wel hangen. Onheilspellend was het. Het was
een van de drijfveren om er zoveel jaar later een boek over te schrijven. Het werd een
onvergetelijke ervaring. Collega-auteur Geert De Vriese dook in het archief en
deed dat op zijn typische manier: zeer grondig, met oog voor de meest
pietluttige en toch relevante details, op zoek naar verbanden die niemand anders zou zien. Ik
zocht de zeldzaam geworden geredden, nabestaanden, hulpverleners en getuigen op
en sprak uitgebreid met hen. Nooit eerder was ik zo onder de indruk van
interviews. Elk beeld dat werd opgeroepen nam ik mee naar huis: het bleef uren,
soms nachten door mijn hoofd spoken. Ik zag de vlammen, ik hoorde het
knetteren, ik kon me zo voor de geest halen hoe dat moet geweest zijn, mensen zien
springen en horen vallen. Alsof ik er zelf bij was.
Ik zit
morgen van half één tot twee in een panel in het Literair Salon van Muntpunt
voor wat de organisatie vooraf al omschrijft als een “aangrijpend” en
“bloedstollend” panelgesprek. Precies op het moment dat het driehonderd
meter verderop begon te branden. Precies vijftig jaar later. Mijn bloed zal
heus niet stollen, maar de kans is groot dat mijn stem even stokt op dat
moment.
www.muntpunt.be
Geert De Vriese en Frank Van Laeken, INferNO.
De brand in de Innovation, Houtekiet, 21,99 euro.
