Ik stond
voor de Antwerpse bioscoop en dacht: hoe geraak ik hier verdorie binnen? Het
bordje ‘Verboden onder 16′ klonk onverbiddelijk. Maar de affiche en de foto’s in
de hal deden een jongen van dertien kwijlen voor wat gemeenzaam een
‘schandaalfilm’ werd genoemd. Last Tango
in Paris. Met Marlon Brando als vieze oude man. (Hij was nog maar 48, een
pak jonger dan ik zelf nu ben, maar hij zag er verwilderd uit, afgeleefd, en we
waren zelf toch niet van plan om zó oud te worden, zeker!)
Die Maria
Schneider mocht er ook best wezen. Een meisje dat vrouw aan het worden was. De
naam van de regisseur interesseerde me op dat moment niet zo erg. Heel eerlijk:
het verhaal ook nauwelijks. Maar de mond-tot-mondreclame van de vierde- en
vijfdejaars deed z’n werk, al is het best mogelijk dat de meesten het ook maar
van horen zeggen hadden. Stoere binken onder elkaar, u weet hoe dat gaat. Het
zou nog jaren duren voor ik de film zag in het Filmhuis in de Lange Brilstraat,
waar destijds de ‘betere films’ draaiden, en dacht: is het dit maar?
***
De naam van
de regisseur ken ik ondertussen. Bernardo Bertolucci. Italiaan. Maakte lekker
linkse films: marxistisch, anti-fascistisch, leve de revolutie! Prima della rivoluzione. Il conformista, het meer dan uur vijf
uur durende epos Novecento. La Luna.
Oscarwinnaar The Last Emperor. Little Buddha. En dus ook Last Tango in Paris. Marxist tot in de
kist. Maar blijkbaar ook viezentist. Zo
eentje die op z’n Hitchcocks vond dat een regisseur zich alles mag permitteren.
Zeker tegenover wulpse, jonge actrices. Filmgoden in het diepst van hun
gedachten. Die mogen wat meer. Die mogen de vrouwelijke ster na de opnamen in
een duister hoekje drijven en aanranden. Die mogen doen alsof ze hun piemel
laten zien om de gewenste reactie op een onschuldig gezicht te toveren. Die
mogen zonder dat de actrice het weet boter gebruiken om een verkrachtingsscène
realistischer te doen lijken.
In tijden dat het nieuws vaak sneller rondreist dan de
realiteit zelf, is het bevreemdend dat een drie jaar oude uitspraak van
Bertolucci in het Nederlandse interviewprogramma College Tour nu opnieuw opduikt en door het Amerikaanse magazine Elle werd opgepikt om zijn gedrag aan de
kaak te stellen. En nu heeft Bertolucci — komt-ie, de drievoudige flikflak! —
de boter gegeten omdat ie boter op het hoofd heeft, maar de kans is groot dat
het al boter aan de galg is. De reactie van de regisseur en zijn cameraman
achteraf was om te lachen — of om te huilen, zo u wil. Nee, natuurlijk is Maria
Schneider niet echt verkracht door Brando, alleen wist ze dat niet van die
boter. Is dat nu zo erg?
Ja, dat is zo erg. Het getuigt van een onwaarschijnlijk
dédain voor een debuterende actrice, een jonge vrouw van negentien, de vrouwen
in het algemeen. Als het voor de kunst beter uitkomt, dan mag je gerust boter
op haar kont smeren, want dan kun je haar reactie als meisje filmen en niet als
actrice. Ja, zo zei ie het, die Bertolucci. Hij zei deze week nog meer. Dat die
Schneider op de hoogte was van de scène, alleen dat pietluttige detail van de
boter werd haar onthouden. Dat alles in het scenario stond.
Schneider kan het niet meer tegenspreken, al deed ze dat wel
al in een interview uit 2007, vier jaar voor ze op haar 58ste stierf aan de
gevolgen van kanker: “Ik had mijn agent moeten bellen of mijn advocaat
naar de set laten komen, want je kunt iemand niet dwingen om iets te doen dat
niet in het script staat. Op dat ogenblik wist ik dat echter niet. Marlon zei me: ‘Maria, don’t worry, it’s
just a movie’. Maar op het ogenblik dat we de scène draaiden en
hoewel Marlon me niet echt verkrachtte, huilde ik échte tranen. Ik voelde me vernederd.
Eerlijk waar: ik voelde me een beetje verkracht, zowel door Marlon als door
Bertolucci.” Gelukkig was er maar één take nodig, zei Schneider nog in dat
interview.
Voor de kunst is alles geoorloofd? Nee, echt niet. Je gooit
geen levende katten omhoog op de trappen van een stadhuis om te zien wat voor effect
dat geeft, om maar iets te zeggen. En je manipuleert geen onervaren actrice.
Dat is een vorm van aanranding en dat staat helemaal los van de vraag of Last Tango in Paris een goede film is,
ja dan nee. Ik denk nu: als dit nodig was om de film te draaien, dan had die er
nooit mogen komen. Vier of vijf sterren wegen niet op tegen ongewenst gedrag.
Sta je dan maar als dertienjarige onwetende onnozelaar op te
geilen voor een paar bewegingsloze beelden!
***
Bij de aanval van de N-VA op de rechterlijke macht kwam geen
boter te pas. Droog in de poep gepakt. Hashtag #iksteuntheo. Scheiding der
machten, ammehoela! Leve de Theocratie, met in de hoofdrol een staatssecretaris
die zich een God in het diepst van zijn gedachten waant.
Dat sommige rechters wereldvreemde beslissingen nemen, het
is zo (al heb ik vanop enige afstand de indruk dat dit in dit 22 pagina’s lange
vonnis zeker niet het geval is). Zelfs dan nog moeten politici de eersten zijn
om de scheiding der machten te respecteren. In een rechtsstaat moet je
uitspraken aanvaarden. Of betwisten. Maar je kunt niet de rechterlijke macht
bij het groot huisvuil zetten omdat die in jouw gekleurde ogen een
wereldvreemde uitspraak heeft gedaan. ‘Wereldvreemd’, in dit geval: toelaten
dat een Belgisch gezin een gezin uit oorlogsgebied Aleppo zou opvangen in hun eigen
huis, zonder dat dit onze staat iets kost. Nu kost het ons 4.000 euro per dag,
de dwangsom die werd opgelegd zolang de Belgische regering het vonnis niet
uitvoert.
Dit gaat niet meer over een niet te stuiten
vluchtelingenstroom die het opvangen van dat ene gezin teweeg zou brengen. Dit
gaat over electorale spelletjes, de onderbuik van de samenleving strelen, Orbánnetje
spelen. Of Erdogannetje: andersdenkenden verdacht maken. Dan mag je dingen
zeggen als “Bootje nemen mag geen toegangsticket voor Europa zijn”,
omdat je weet dat de achterban niet vies is van ranzige, onmenselijke reacties.
De vluchtelingencrisis is in het westen een
beschavingscrisis geworden. Er sijpelen dan wel nauwelijks nog vluchtelingen
binnen, maar onze beschaving staat zwaar onder druk. Hoe beschaafd zijn we nog?
Hoe beschaafd wíillen we zijn? Hechten we daar überhaupt nog belang aan? Willen
we nog een humanitaire oplossing nastreven, waarbij we zowel rekening houden
met het opvangen van vluchtelingen als met de maatschappelijke beperkingen die
er zeer zeker zijn, of kiezen we resoluut voor Fort Europa? Dat ze het zelf
maar oplossen, ginder. Niet ons probleem. Hadden ze maar niet in Syrië moeten
geboren worden. Zoiets?
***
Het.
Gaat.
Om.
Mensen.
In.
Nood.
Mensen.
Nood.
Mensen.
