Kudos voor
de toeschouwers die gratis waren binnengeslopen tussen de ontelbare eregasten
in de eindejaarsshow van Geert Hoste en die weigerden op commando mee te doen met
de ingestudeerde lachsalvo’s bij de getelefoneerde grappen. Het deed me even hopen
dat niet iedereen braafjes in de pas loopt in dit land. Even maar. Minder
grappig dan vorige jaar, maar daarom des te scherper en maatschappelijk
relevanter was die andere eindejaarsconférencier, Michael Van Peel. Twee shows,
twee stijlen, een wereld van verschil. Het verschil tussen de volgzame en de
spontane lach. Bij Hoste wordt je geacht om collectief uit je dak te gaan, de
camera’s registreren nu eenmaal graag billenkletsende en hun spierwitte tanden
bloot lachende BV’s. Bij Van Peel komt de zaal niet in beeld. Het is een keuze.
Die tussen makkelijk scoren en hard werken voor elke glimlach. Die tussen niet
hoeven nadenken en blijven doordenken. Ik heb het altijd meer gehad voor
creatieve, dribbelvaardige, ietwat eigenzinnige middenvelders dan voor spitsen
die alleen maar inleggertjes scoren.
***
Jaaroverzichten:
ze komen tegenwoordig steeds sneller klaar, meneer. De meeste kranten waren er
al half december mee begonnen. Het lijkt wel het Sinterklaasfenomeen. De
goedheiligman zet al een maand voor zijn feestdag voet aan wal. Kunnen wij ook,
denken hoofd- en eindredacteuren en nieuwschefs. Nog even en ook de
jaaroverzichten maken op 6 december hun opwachting. Zoals een sportman of
sportvrouw van het jaar alleen maar kan winnen omdat hij of zij de eerste tien
maanden van het jaar iets gepresteerd heeft. Deze samenleving heeft geen geduld,
of dat is althans de mening van mediabonzen en marketeers: ram ze de
jaaroverzichten door hun strot vóór iedereen collectief de media de rug
toekeert omdat er kommerloos gefeest moet kunnen worden in
komkommernieuwstijden. Met lachsalvo’s op commando, we zijn nu eenmaal beleefde
gewoontedieren.
***
Aylan.
Charlie Hebdo en #jesuischarlie. Schietincidenten op Amerikaanse scholen en op
andere publieke plekken in the land of
the free (wapenverkoop). Massagraf in Mekka. De aarde beeft in Nepal.
Collectieve onthoofdingen. Aanslagen in Europa (daar weten we alles van), op
een populair toeristenstrand in Tunesië (daar weten we ook heel veel van), op
tientallen doelwitten elders in de wereld (daar weten we haast niets van).
Turteltaxhift, of zoiets, ja, er was ook een binnenland vorig jaar. Vluchtelingen.
Véél vluchtelingen. Nóg meer vluchtelingen. Wir schaffen das (nicht). Wir
wollen das nicht schaffen. Froome. Vanhaezebrouck. Blatter blijft, Blatter gaat,
Platini komt, Platini gaat. Wilmots is de beste coach van de wereld (als de
verkiezing wordt georganiseerd door zijn eigen makelaar met een door de man
zelf samengestelde jury, die die makelaar voor de zesde keer — op zes — tot
‘beste makelaar’ uitroept terwijl de beau monde van het voetbal toekijkt en met
de linkerhand de bij wijze van erkenning voor hun aanwezigheid toegestoken
petrodollars discreet in de jaszak propt: niet alleen Geert Hoste kiest zijn
publiek zorgvuldig uit). We gaan naar het WK. Honderden drenkelingen op de
Middellandse Zee. Salah Abdeslam komt (niet) uit de kast. We krijgen allemaal
100 euro cadeau van Vadertje Staat, die wel een veelvoud van dat bedrag van
onze spaarrekeningen komt plukken, maar ach.
***
Op zoek
naar een rode draad voor het afgelopen jaar kom ik uit bij: collectief egoïsme.
Onze Grote Leider zegt: Aylan, dat is spijtig, maar niet onze schuld. En die
vluchtelingen moeten maar onderdak zoeken in een buurland. Als er ooit opnieuw
oorlog uitbreekt in onze contreien weet u waaraan en waaraf: vluchten kan
alleen naar Nederland, Luxemburg, Duitsland of Frankrijk (voor alle zekerheid nog
even checken bij de Grote Leider of Groot-Brittannië wel in aanmerking komt als
buurland). De gedweeë volgelingen knikken: Hij heeft gelijk. Hij heeft altijd
gelijk. De rest van het volk kijkt de andere kant uit, er is een populaire show
op tv, versleten meidengroep zoekt frisse meidengroep, of zoiets. Straks kakken
ze met z’n allen op die flauwe Geert Hoste, maar eerst hashtaggen ze zich een
voorspelbaar eindje weg: de lach die daarbij ontstaat is even spontaan als die
in de zaal waar Jump wordt opgevoerd.
Collectief
egoïsme: proef de woorden, het klinkt contradictorisch. Want egoïsme, is dat
niet iets van, voor en door jezelf? Niet in Vlaanderen, niet in 2015. Als de
Nummer 1 in alle jaaroverzichten zegt dat we ons niet schuldig moeten voelen,
dan doen we dat ook niet. Vergeet even dat die mensen vluchten uit gebieden die
al jaren werden mismeesterd door de geopolitieke beslissingen van een
bondgenoot die we nooit openlijk hebben teruggefloten (de laatste die het
probeerde, de premier die in 2003 weigerde mee te stappen in de
anti-Irakcoalitie, wordt nu weggehoond door diezelfde mensen die vinden dat wat
er in de rest van de wereld gebeurt niet, nooit, jamais, never onze schuld
is). Vergeet even dat we in de eerste plaats menselijk moeten zijn: dat we
allemaal Brüder zouden zijn is naïeve
prietpraat van een componist die niet wil en kan luisteren, akkoord, maar een
beetje meer medemenselijkheid had wel gemogen, nee? “Goed dat die Aylan
niet tot hier is geraakt, dan kunnen we tenminste onze eigen sukkelaars
helpen”, roepen steeds meer anonieme lafaards, die van ‘Eigen volk eerst’
hun adagium hebben gemaakt en nog nooit in hun leven zelf een sukkelaar van bij
ons geholpen hebben, “want het is zijn eigen schuld”.
De Duitsers
hebben het meer dan zeventig jaar geleden nicht
gewusst — tenminste, dat beweren ze toch! —, maar wij weten het maar al te
best. Wir wollen das nicht schaffen. En
al wie dat beweert, ook al wordt die internationaal uitgeroepen tot persoon van
het jaar, verkondigt nonsens: zeg dat onze Nationale Persoon van het jaar het gezegd
heeft. Zijn partij (Hij, dus) heeft gelijk, dat zullen we binnenkort wel beseffen.
Wij, idioten. Pardon: wij, volgzame idioten.
En terwijl
het jaar straks zes dagen oud zal zijn, zal blijken dat dit collectieve egoïsme
geen alleenrecht van rechts of van het liberalisme is, want dan zullen de
Waalse spoormannen doen waar ze zo in uitblinken: passagiertje pesten. Eigen
actie eerst.
***
Bret Easton
Ellis schreef het begin december al in The
New York Times, een vertaling kunt u vandaag lezen in De Morgen: “To be accepted we have to follow an upbeat
morality code where everything must be liked and everybody’s voice respected,
and any person who has a negative opinion — a dislike — will be shut out of
the conversation. Anyone who resists such groupthink is ruthlessly
shamed.”
En dan moet
je er nog niet aan denken dat in november de ongekroonde koning van het
neoliberale egoïsme verkozen zou worden tot president van de ondanks alles nog
altijd machtigste natie ter wereld. Het lachen zou ons snel vergaan.
Schiet mijn
mening gerust af, of lees ze niet (tijd gespaard!): ook in 2016 ga ik de roeper
langs de zijkant zijn die passanten een spiegel voorhoudt. Ook mezelf,
overigens, ik heb het af en toe nodig om te zien dat mijn tronie minder
mooi is dan ik op het eerste gezicht had gedacht. Op het gevaar af dat u mij
een tsjeef gaat noemen (“Waar een wij is, is een weg!”, weet u wel!)
moeten we met z’n allen iets meer het venster op de wereld openzetten en zelf
aanschouwen wat er gebeurt, zonder dat iemand ons voorkauwt hoe we ons moeten
gedragen. Een hele rake opmerking van Michael Van Peel: “We hebben nood
aan onze eigen lobby. Aan mensen die voor ons opkomen en die ons vertegenwoordigen,
en die we dan samenzetten in één kamer. Volks-ver-te-gen-woor-di-gers wil ik ze
noemen”. Zou er in de zaal één politicus hebben gezeten? En zou die
spontaan geapplaudisseerd hebben bij die opmerking, wetende dat de camera niet
op hem of haar gericht was en er dus geen gevaar was om zich betrapt te voelen.
Collectief
egoïsme, we moeten ervan af.
