Zouden ze bij gentenaar.be ondertussen al iemand gevonden hebben die gratis en
voor niets – nou ja, in ruil voor twee tickets voor de volle tien dagen – verslag zal
uitbrengen van Klankfest, het dancefestival dat van 17 tot en met 26 juli
plaatsvindt in de Vooruit? Ik vermoed van wel. Ietwat liefhebber van
dancemuziek denkt al snel: 15 euro in voorverkoop, 29 euro de dag van
Snoopadelic, mijn lief, vriend of vriendin mag mee, dat bespaart mij – even snel
uitrekenen – 328 euro, daar doe ik het voor! 328 euro, dat is een flink bedrag
voor een festivalganger. En je kan er mee uitpakken dat je je lief, vriend of
vriendin een fijn cadeau schenkt. Waarna je vervolgens minstens 32,8 euro per
avond uitgeeft aan drank en eten, maar dit vergeten we even.

328 euro, dat is een bescheiden kost voor de
website van De Gentenaar. Die tickets
hebben ze wellicht gratis gekregen van de organisator (‘accreditatie’, heet
dat), kostprijs dus in realiteit nul euro. Die verslagjes – hoe krakkemikkig
geschreven ook – kosten eveneens nul euro. Occasionele dt-fout, ach, wie maalt
erom, het gaat om dance, vrienden, niet om een essay over een heel moeilijk
onderwerp. En het is, laten we wel wezen, máár een website. Een freelancer
ernaartoe sturen kost zelfs in crisistijden waarin alles en iedereen als een
citroen wordt uitgeknepen – freelance journalisten op kop – meer dan 328 euro
voor tien dagen. Tel uit je winst!

***

Ik heb me boos gemaakt. Journalistiek wordt in
dit fijne land bij de Noordzee hoe langer hoe meer als een uit de hand gelopen
hobby beschouwd en wie betaalt er nu voor een vrijetijdsbesteding?
Journalistiek is in Vlaanderen onderdeel geworden van een bucket list: wat heb
je vandaag gedaan, o, ik heb een stukje laten publiceren in de krant, tof, ik wil dat ook doen!
Journalistiek kampt met een negatief imago: is het dan wel een goed idee om het
toe te vertrouwen aan amateurs? Ik dacht het niet.

Journalistiek is een vak, dat traditioneel
bedreven werd en – gelukkig nog in de meeste gevallen – wordt door
professionals. Ze lopen soms wel nukkig rond, zijn een tikkeltje arroganter dan
de doorsnee burger, hebben een air van hier tot in Tokyo, zijn uiteindelijk
niet altijd even bekwaam, kortom: journalisten zijn mensen zoals u en ik, met
dien verstande dat ik journalist ben, dus: zoals u. Mensen die iets kunnen – analyseren,
synthetiseren, de juiste vragen stellen, een verstaanbaar stukje schrijven in een heldere taal – dat andere mensen niet kunnen, maar dat is niet
erg, want die kunnen dan weer andere dingen die die journalist niet kan. Laat
mij niet behangen of een waterleiding herstellen, bijvoorbeeld, maar ik kan er
wel iets over schrijven. Ieder zijn métier.

Burgerjournalistiek is al een tijdje in
opmars. Ik vind het goed dat individuele burgers problemen of bijzondere
voorvallen signaleren aan de pers, al heb ik wel bedenkingen bij de manier
waarop. Vaak is het niet veel meer dan buurtje-pesten. Als die burger zijn
semi-journalistieke bijdragen tot de mensheid dan ook nog eens onverkort kan
laten opnemen in een medium, zitten we helemaal verkeerd. Een vak is een vak,
een vakman is een vakman. Vraag me niet als behanger, zelfs niet wanneer ik mij
gratis aanbied. Uw behang zal schots en scheef hangen en na er twee weken
goedwillend naar gekeken te hebben, zult u alsnog een specialist inhuren, tégen
betaling, met nieuw behangpapier, waardoor u meer zult betalen dan
oorspronkelijk de bedoeling was.

***

Om diezelfde reden huiver ik voor
burgerwachten, om een ander voorbeeld aan te halen dat al een tijdje in is en –
hoe kan het anders? – komt overwaaien uit de Verenigde Staten. Noem mij
ouderwets, maar ik vind dat onze veiligheid in handen moet liggen van
professionals: politieagenten, militairen, brandweerlieden. Vrijwilligers zijn
oké in uiterste nood – als er een brand woedt na die uit de hand gelopen barbecue
hoop je toch maar dat die overbuur die vier dagen opleiding brandjes doven
heeft gehad een handje komt toesteken bij het blussen -, maar het mag geen
regel worden.

Vrijwilligheid wordt ook bij ons steeds vaker gestimuleerd,
maar om de verkeerde redenen. Een vrijwilliger is iemand die een surplus moet
kunnen bieden op piekmomenten, wanneer de vaste krachten de plotse hoeveelheid
werk niet meer aankunnen. In geval van een overstroming juich ik het toe dat de
zandzakjes gratis en voor niets worden gelegd door attente mensen voor wie
solidariteit geen vies woord is. Maar om de dijken te versterken reken ik op
professionals, mensen die daar verstand van hebben en die daar correct voor
betaald worden.

Door werkzoekenden en andere thuiszitters met
zachte dwang richting vrijwilligerscircuit te duwen, krijg je een perverse
vicieuze cirkel: vrijwilligheid wordt normaal, betaalde jobs verdwijnen. En dan
klagen we nog wat verder over de stijgende werkloosheid en knelpuntberoepen.
Dat laatste zijn jobs die zo levensnoodzakelijk zijn voor een moderne
samenleving dat we ze uit principe onderbetalen, ja, zo gaat dat.

***

‘Gratis bestaat niet’, riepen de tegenstanders
van wijlen Steve Stevaert, toen die busreizen ‘gratis’ maakte voor senioren. Ze
hebben gelijk: iemand betaalt op het einde van de rit de rekening. Is het niet
de bejaarde, dan is het de overheid: wij allemaal, dus.

Gratis bestaat ook in de journalistiek niet.
De (ludiek bedoelde?) actie van De
Gentenaar is niet gratis, maar gratuit. Profiteren van de goodwill van
amateurs om betaald werk over te nemen, terwijl er steeds meer professionele
journalisten rondlopen die het moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te
knopen. Zullen we een Groot Woord van stal halen? Dit is broodroof. Niet meer,
niet minder. Dit is trappen op de ziel van de echte journalist. Dit is het werk
van vakmannen belachelijk maken.

Zullen we nog wat ideeën lanceren? U mag
tweehonderd dagen per jaar gratis rondlopen in het parlement, op voorwaarde dat
u de dingen die u in de wandelgangen opvangt – die ruzie tussen
partijvoorzitters, die amoureuze uitspatting tussen twee vergaderingen door, die wenende parlementariër die zijn wetsvoorstel net gekelderd zag worden –
netjes rapporteert aan de krant. U mag een heel jaar vlieg op de wand spelen
bij een tournee van uw favoriete zanger, als u in ruil uiteraard alle roddels
eventjes uitschrijft. (Gratis, belangeloos, voor niets) Enzovoort, enzoverder.

***

Denk vooral niet dat ik dit epistel heb
geschreven uit persoonlijke frustratie. Ik werk momenteel voor een andere
mediagroep dan die van gentenaar.be,
waar naar Vlaamse normen goed betaald wordt en mijn maandelijkse bedrag ook nog
eens correct (dat wil zeggen: het juiste bedrag binnen de dertig dagen na
indienen van de factuur op mijn bankrekening) wordt verrekend. Ik prijs me
gelukkig in het besef dat dit – alweer naar Vlaamse normen – hoogst
uitzonderlijk is tegenwoordig. Waardoor dit eerbare beroep van journalist –
waar ‘de’ mensen ooit zo naar opkeken, overdreven veel zelfs – steeds minder
ernstig wordt genomen. Nog even en het is een knelpuntberoep, dat vooral wordt
uitgeoefend door vrijwilligers.