Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen. De derde roman van schrijfster-columniste Ann De
Craemer vertelt het levensverhaal van haar grootmoeder, Paula Van Hauwaert, de moeder van haar moeder, een
eenvoudige vrouw over wiens eenvoudige leven niemand ooit een roman zou
schrijven, omdat het zo verdomd normaal verliep zonder al te veel spectaculaire uitschieters, en die op hoge leeftijd verplicht
werd om de vertrouwde omgeving van haar bescheiden huis in te ruilen voor een
serviceflat in het centrum Adagio, een Italiaanse muziekterm die aangeeft dat een compositie in een langzaam
tempo moet gespeeld worden. Wie bedenkt zulke toepasselijke namen?

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen, omdat het zo herkenbaar is, Vlaams én familiaal. We
hebben allemaal wel een familielid gehad dat gedwongen werd te verhuizen. We
kennen allemaal wel een ‘nonkel Wilfried’ en een ’tante Martha’ die na een
korte maar hevige ruzie over een achteraf bekeken bijna onbeduidend onderwerp
de familie de rug toekeren om pas jaren later bij een begrafenis weer op te duiken. We herkennen de grote en de kleine miseries, de grote
en de kleine drama’s, de grote en de kleine momenten van geluk, de grote en de kleine
kantjes van de mensen. Ik heb zelf een grootmoeder die over tweeëneenhalve week
101 wordt en die pas anderhalf jaar geleden haar appartementje heeft verlaten
omdat het fysiek onmogelijk bleek om verder alleen te blijven wonen. Mijn
andere grootmoeder werd net geen 93. Ook zij verbleef de laatste jaren van haar
leven in een seniorenresidentie, zoals dat dan zo verbloemend heet. Ik ken
Paula Van Hauwaert dus ook een beetje. Kijk, dat is mijn grootmoeder.

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen, omdat het in een hele mooie taal geschreven werd
zonder ooit pretentieus te klinken. Heel af en toe wordt een volzin
gedeclameerd die als doel heeft te blijven hangen. Deze bijvoorbeeld:
“Meer dan alleen een geografische ruimte, is een landschap ook een
geheugen: onaangetast is het een bevroren vergezicht in de tijd.” Of deze:
“De vloertegels van de keuken waarover Camiel daarnet de voeten sleepte
toen hij naar de begrafenis van zijn zoon vertrok, getuigden van alle vierkante
meters in het huis het sprekendst van de slijtage die ze door de voetstappen
van de bewoners hadden ondergaan.” En ook nog: “Verdriet is een mes
waarvan de tijd de vlijmscherpe punt botter maakt, maar onder het litteken
blijft het gemis ook na twintig jaar sluimeren”. Het zijn uitzonderingen
in een autobiografische roman waarin het effectbejag grotendeels achterwege blijft. De
Craemer beheerst de Nederlandse taal, maar probeert er niet mee te imponeren.

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen, omdat de schrijfster zich niet laat vangen aan
valse of overdreven sentimentaliteit. Laat Dirk Leyman, de schrik van alle
Vlaamse auteurs, maar recenseren in De
Morgen dat dit ‘mierzoet’ is en dat ‘pathos om de hoek loert’. Hij dwaalt.
Je kan dit niet schrijven zonder de onvoorwaardelijke liefde uit het echte
leven tentoon te spreiden. Je kan je gevoelens niet ‘on hold’ zetten als je je
autobiografisch laat gaan. Bovendien wordt het nooit tranerig. Ann De Craemer
observeert, memoriseert en herbeleeft, maar het blijft natuurlijk wel haar
eigen vlees en bloed waarover ze schrijft, dus heeft ze het recht om haar
gevoelens bloot te leggen, zoals u het recht hebt dit boek al dan niet te lezen
of het al dan niet goed te vinden.

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen, omdat dit boek zich zeer vlot laat lezen in enkele
rustige treinritten. Je moet niet elke zin lezen en herlezen, omdat je jezelf te dom voelt wanneer je de betekenis niet direct kunt vatten. Het is geen Godenslaap, om maar één unaniem lovend
onthaald ‘meesterwerk’ te noemen, waarin Erwin Mortier in elke zin een
statement lijkt te willen maken. Kijk. Eens. Hoe. Prachtig. Ik. De. Meest.
Eenvoudige. Dingen. Kan. Opschrijven. Over dat boek heb ik weken gedaan. Ik
legde het telkens opzij omdat ik door de opdringerige taal werd weggezogen van
het thema. Is dat dan hoogstaande literatuur? Is Joyce geniaal omdat hij onleesbaar is?

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen, omdat ik nooit het gevoel had dat dit een
onbereikbaar hoog literair niveau was, zodat mijn eigen bescheiden literaire
pretenties – ooit schrijf ik die roman, echt waar, nu nog niet, eerst een
onderwerp zoeken, personages, een pakkend begin, toch maar even mijn mails
checken, o kijk er is voetbal op tv, wat zeg je: iets gaan eten?, bah toch maar
liever uitslapen vandaag – niet begraven hoeven worden. Dat lijkt kritiek, in
de zin dat ik het boek van Ann De Craemer niet goed genoeg vind, maar het is
als compliment bedoeld: het heeft me geïnspireerd om dat waakvlammetje weer wat aan te wakkeren.

Ik heb Kwikzilver
met veel plezier gelezen. Of heb ik dat al gezegd?

Ann De
Craemer – Kwikzilver – Uitgeverij De Bezige Bij, 222 pagina’s, 19,99 euro.