We zijn gewaarschuwd: drones zullen in de feestperiode-zonder-feest boven onze hoofden circuleren en proberen te detecteren waar er te veel volk op dezelfde plek vertoeft. In de openbare ruimte, moet ik daar in principe aan toevoegen, maar weet zo’n drone veel of hij zich boven een tuin of de aanpalende straat bevindt. Zeer luid klonk de voorbije dagen en uren het gezoem van meningen op de sociale media. Van ‘Wie denkt de overheid wel dat ze is?’ tot ‘Als je niets te verbergen hebt, moet je daar toch geen schrik van hebben?’ De vraagtekens stonden er doorgaans niet bij. Uitroeptekens des te meer. Iemand die Orwell gelezen heeft, schreef: “1984 was een waarschuwing, geen handleiding”. Goed gezegd!
Avondklok. Verbod op samenscholingen. Controlerende drones. Niet binnen naar toilet mogen gaan als je niet het knuffelcontact bent. Een perimeter rond ons huis waarbinnen we ons nog mogen bewegen. Bestaande verboden en luidop geformuleerde denkpistes. Op zich is het niet onlogisch dat onze overheden en allerlei -ologen stevig nadenken over het indammen van dat verdomde virus, dat niet alleen ons voorjaar, onze zomer en ons najaar gedomineerd heeft, maar ons gezelschap zal blijven houden tijdens de feestdagen-zonder-feest en een flink deel van voorjaar 2021. Het virus als gedwongen metgezel, als een ongenode gast die zelfs na het einde van het feestje blijft hangen, we kennen allemaal wel zo iemand. Dat virus moet weg, zoveel is duidelijk. Maar heiligt het doel dan de middelen?
Eerlijk, ik denk niet eens dat ik een boven mijn hoofd vliegende drone zou opmerken. En ik heb inderdaad niets te verbergen. Kerstmis wordt dit jaar in mineur gevierd, zoals het in deze omstandigheden hoort. Ik pas mij aan, al wie mij lief is doet dat ook. We behoren tot die 80 procent, als ik een peiling naar het coronagedrag mag geloven. Op zich zou het makkelijk zijn om dan te zeggen: laat de drones maar zoeven. Té makkelijk. Want eigenlijk geven onze overheden — of ze nu federaal, regionaal of provinciaal zijn — toe dat ze het zelf ook niet meer weten, hoe ze die verdomde tweede golf van die verdomde pandemie verdomd snel kunnen laten verdwijnen. Wie zich voordien al niet of amper aan de strenge maatregelen hield, zal zich wellicht niet laten afschrikken door drones. Die zoekt wel een desnoods letterlijk ondergrondse uitweg. Kelderfeestjes met Kerstmis, zomaar een idee. Wie zich tot nog toe zo strikt mogelijk aan de regeltjes hield, wordt nu even hard bespied als de klojo’s die gewoon hun gangetje gingen. Zo gaat dat meestal: wie braaf is, wordt mee gestraft voor het aberrante gedrag van de stouteriken.
En dan is er nog ons recht op privacy, dat ongetwijfeld wordt geschonden. Er valt wat voor te zeggen dat de overheid in geval van grote calamiteiten in staat moet zijn om tijdelijk strenge maatschappelijke leefregels op te leggen en buitensporige controle uit te oefenen. Fair enough. Het landsbelang primeert dan op het individuele belang. Geldt dat ook nu? Moeilijk uit te maken. Volgens de Raad van State alleszins niet, want ons hoogste rechtsorgaan maakte deze week komaf met het verbod op erediensten. Het grondwettelijke recht moest gevrijwaard worden, coronacrisis of niet, besmettingsrisico of niet, zo oordeelde het eminente college. Ik respecteer de rechtsstaat, ga dus niet ‘Wereldvreemde rechters’ roepen zoals sommigen systematisch doen, maar dat verbod op erediensten leek me nu net wel een beslissing die logisch uit te leggen valt. Wat, trouwens, met het grondwettelijke recht van vereniging? Dat wordt ongetwijfeld ook geschonden dit jaar. Stel dat iemand daarmee naar de Raad van State stapt, wat kunnen die juristen dan anders beslissen dan te ordonneren dat mensen ook nu het recht behouden om samen te komen? En wat dan? Ik vind: een overheid moet in staat blijven om draconische maatregelen te nemen wanneer dat nodig is, maar ze moeten altijd proportioneel blijven. Een avondklok is op het randje, of er net over, drones zijn dat nog veel meer. Moeten politieagenten binnenkort tellen hoeveel pizza’s er ten huize van meneer X of mevrouw Y worden geleverd? En mag je echt-echt-echt niet dringend-dringend-dringend naar toilet tijdens dat feestje bij de vuurkorf, omdat je niet het knuffelcontact bent in dat huis? Absurde, n’est il pas?
Wat een overheid met die drones vooral aantoont, is haar eigen onmacht. Hadden ze ons al niet heel snel tijdens de lockdown van maart beloofd dat die testing-and-tracing snel op punt zou worden gesteld? Euh, we wachten nog steeds. In november kwamen er meer dan honderdduizend landgenoten terug uit een rode zone, meldde Het Laatste Nieuws, slechts 154 werden daadwerkelijk getest.Als je als overheid je beloften niet waarmaakt, moet je niet verwachten dat onderdanen dat wel doen, of blijven doen, of blindelings vertrouwen blijven etaleren. Zo werkt dat namelijk niet. Eigenlijk zijn die drones een ultieme bekentenis: we kunnen het niet aan en we weten het zelf ook niet meer. Een overheid moet aan preventie, controle en repressie doen. Preventie? Er zijn de bekende gulden regeltjes (handen wassen, handgel gebruiken, anderhalve meter afstand houden), maar voor de rest: niet of nauwelijks. Controle? Veel te weinig. Repressie? Ach, een beetje, die GAS-boetes, die worden weggelachen door wie ze moet betalen. Noem ze gerust lachgasboetes. Voor 250 euro heb je toch maar lekker de regels overtreden. Dat schept een band, kleine criminelen onder elkaar. Er bestaan efficiëntere straffen: een nacht in de cel, bijvoorbeeld, of nog beter — en maatschappelijk veel nuttiger — een verplicht aantal uren helpen in de zorgsector. Zal hen leren.
Het is met de coronaregels zoals met de verkeersregels. Er zijn er steeds meer, die zelden strikt worden toegepast of opgevolgd. Dus komen er nieuwe, nóg strengere regels, die opnieuw zelden strikt worden toegepast of opgevolgd. En bijgevolg komen er daarna alweer nieuwe, veel strengere regels, enzovoort. Spelregels opleggen is één, niet onbelangrijk ding: ze doen opvolgen is even fundamenteel. Ging men niet optreden tegen die irritante middenvakrijders? Wat met hardleerse chauffeurs die nog altijd bellen en sms’en achter het stuur, worden ze ooit betrapt en gestraft? Waarom rijden er bij hevig regenweer nog altijd vrachtwagens op het tweede rijvak, zoals ik gisteren kon vaststellen tussen Brussel en Antwerpen en vice versa? Ook op de weg geldt: wie zich aan de regels houdt, wordt met een verstrenging gestraft, want hij of zij zal zich ook aan die nieuwe afspraken houden, hoe absurd je ze ook vindt, terwijl de overtreders zullen blijven overtreden, bij gebrek aan redelijke pakkans.
Als de ordebewakers nu eens zouden beginnen met de orde te bewaken op basis van de bestaande regeltjes, dan zouden we niet moeten discussiëren over orwelliaanse toestanden. Plus est en vous, regeringen, parlementen, provincieraden en lokale besturen. En laat die drones maar op stal. Zoals de Nederlandse wijsgeer Marco Borsato al wist: “Drones zijn bedrog”.
