Herinner u de volkstoeloop aan het koninklijk paleis na de dood van Boudewijn, in de zomer van 1993. Siegfried Bracke, toen politiek verslaggever van de BRTN, sprak zelfs overdreven plechtstatig van ‘een nieuw politiek feit’.

Herinner u 9/11, en hoe dat het begin zou zijn van een cultuurstrijd op leven en dood met de islam.

Wie oud genoeg is, zal zich nog herinneren dat na de Tweede Wereldoorlog de slogan ‘Nooit meer oorlog’ opgang maakte. Nooit meer oorlog was de toekomst. Nooit meer oorlog was zelfs het verleden, want het stond al in 1930 te lezen aan de voet van de IJzertoren in Diksmuide. Minder dan tien jaar later was het wéér oorlog. Nooit werd ooit. Pacifisten hadden hun wensen voor werkelijkheid gehouden.

Boude voorspellingen en voorbarige conclusies horen thuis in het museum van de Grote Vergissingen, dat vele hectaren over vele verdiepingen in beslag neemt.

Dat ‘nieuw politiek feit’, die opstoot van liefde voor de monarchie, is allang vergeten, in de eerste plaats door die reporter, die aansloot bij een republikeinse partij. De meerderheid van de Belgische bevolking mag dan nog wel een koning willen en die mag zelfs gerust Filip heten, maar echt gehecht aan die koekendozensymboliek zijn we niet. Steeds meer mensen stemmen op partijen die het land willen splitsen, terwijl ze wel België willen behouden en ook niets tegen de monarchie hebben, wel tegen al die vette dotaties voor koningen, prinsen en prinsessen. Dubbelzinniger kan niet.

De cultuurstrijd is er niet gekomen — of is er permanent, zo u wilt, maar gelukkig niet in de vorm van een open oorlog. Al-Qaeda en zelfs IS zijn naar de achtergrond verdrongen. Het vijandbeeld van ‘de moslim’, opgedrongen door extreemrechts, slaat nergens op. Islamfundamentalisme maakt pas op de plaats, waakzaamheid blijft geboden. Naast de duizenden slachtoffers die vielen tijdens terroristische aanvallen, is ‘de moslim’ nog het grootste slachtoffer van 9/11 en consoorten. Altijd en overal verdacht.

En die ‘Nooit meer oorlog’, ach… Behalve in West- en Noord-Europa zijn er de voorbije vijfenzeventig jaar tal van kleine en grote conflicten geweest, oorlogen en burgeroorlogen, miljoenen slachtoffers kunnen het niet meer navertellen, voor hen was die goedbedoelde slogan finaal betekenisloos. En zelfs dat ‘vredige’ West-Europa moet gerelativeerd worden, denk aan het conflict in (Noord-)Ierland.

***

Bij het begin van de coronacrisis, en zeker na de afkondiging van de lockdown half maart, was de veronderstelling dat ons leven drastisch zou veranderd zijn eens dat virus was bedwongen. We zouden beter met elkaar leren omgaan. We zouden toleranter zijn geworden. We zouden meer en blijvende aandacht hebben voor de zwakkeren in de samenleving. De ‘brave new world’ zou lieflijk zijn, veel warmer — en niet alleen dankzij de klimaatopwarming — dan de Oude Wereld, solidariteit zou geen loos begrip meer zijn voor de meeste mensen.

Nauwelijks zeven maanden later mag die prognose, noem het gerust een fata morgana, de virtuele brandstapel op. Komt niets van in huis. Mensen zijn niet veranderd en zullen niet veranderen. Altruïsten zijn altruïsten gebleven, egoïsten zijn nog altijd egoïsten, narcisten komen nog altijd klaar van hun eigen spiegelbeeld. Zo was dat in maart 2020, zo is dat in oktober 2020 en zo zal dat zijn wanneer Covid-19 ons leven niet langer beheerst.

Wie voorheen bekommerd was om zijn medemens die twee huizen verder woonde, is dat nog altijd, misschien zelfs sterker dan tevoren. Wie voorheen alleen bekommerd was om de bewoners van zijn eigen huis, eventueel nog de buren, is dat nog altijd, en ook hier geldt wellicht: sterker dan een half jaar geleden. Zowel internationale solidariteit als ‘Eigen volk eerst’ bestaan nog, wie tot die groepen behoorde, zit er nog altijd bij en roept nog net iets luider dan in de lente. Polarisering is hyperpolarisering geworden.

Wie braafjes de opgelegde maatregelen volgde — en niet alleen omdat het verplicht werd, maar omdat dit het beste was voor ons allen —, doet dat vandaag nog altijd. Wie er toen al de kantjes afliep, doet dat vandaag nog altijd. En wie toen lockdownfeestjes organiseerde of bezocht, veegt ook vandaag nog zijn egoïstische, kortzichtige voeten aan de maatregelen.

Wie elke avond klokslag acht uur de voordeur opende om te applaudisseren voor het zorgpersoneel, had voordien ook al respect voor die sector. Wie alleen voor zichzelf applaudisseert, hield de deur gesloten: toen, nu en in de toekomst.

Wie geen gezond verstand had, heeft dat ondertussen ook niet gekregen. Dom werd dommer, zelfzuchtig zelfzuchtiger.

Wie laf was, is dat nog altijd, en dat geldt ook voor de dapperen onder ons.

Wie eerlijk was, is dat nog altijd, en dat geldt ook voor de leugenaars.

Wie arm was, is nog armer geworden, wie rijk was, is rijk gebleven en blijft erop hameren dat hij al genoeg bijdraagt tot de samenleving.

Wie oog had voor de mensen in de marge, ziet vandaag nog veel meer waar de problemen zich situeren. Wie niet omkijkt naar zijn naaste, ziet niets.

***

Naast ontkenners van de klimaatproblemen hebben we nu ook corona-ontkenners. Het gaat niet zelden om dezelfde figuren. Zien zichzelf als arenden, maar zijn in feite struisvogels. Kop in het zand, niets aan de hand. Dat zou op zich niet erg zijn, mochten ze niet zoveel toehoorders verzamelen, mede dankzij de fora die de media hen gretig aanreiken. Controverse verkoopt. Clickbait, nietwaar. Dat er vervelende bijwerkingen zijn, och ja, dat mag je de media niet aanrekenen hé. ‘Mensen hebben toch een keuze?’

Covid-19 ging het beste in de mens naar boven brengen, zo werd voorspeld. De realiteit is dat de contrasten nog groter zijn geworden en dat wie goed was, misschien wel beter is geworden, en wie slecht was, misschien wel nóg slechter. De coronacrisis verandert juist niets, tenzij dan dat de zaken meer dan ooit op scherp staan. Om het met de woorden van een falende en in een verbijsterende en onthullende Pano-reportage arrogant haar eigen verantwoordelijkheid opzijschuivende ex-minister te zeggen: ‘Het is wat het is.’ We zijn wie we zijn. Daar zal een wereldwijde gezondheidscrisis nauwelijks iets aan veranderen. Trumpisten blijven, met God aan hun zijde, lachen met ‘dat griepje’, lifestylecoaches en motivatiepsychologen blijven u overstelpen met nietszeggende, opbeurende oneliners, optimisten zien licht aan het eind van de tunnel, pessimisten zien zelfs de tunnelopening niet. Wie iets te verkopen heeft, zal nog iets luider zeuren dat zijn product het beste is, wie niets te verkopen heeft, zwijgt.

Wie introvert is, is dat meer dan ooit. Wie extravert is, zal wel weer op het voorplan treden eens het normale leven hervat. Wie nog geen misantroop was vóór het uitbreken van de coronacrisis, maakt veel kans om dat nu wel te zijn.

‘De mens, ge kunt gij daar niet aan uit,’ wist Gerard Walschap al. En ge zult gij daar nooit aan uit kunnen, schrijft Frank Van Laeken. Het is wat het is.