Dat
ze het levende bewijs is van de ruimdenkendheid van Europa. Dat ze respect
verdient omwille van haar levenskeuze. Dat ze een symbool is van vrijheid.
Heel
even voelde ik me bijna schuldig omdat ik wat plagerige, op half geslaagde
woordspelingen gebaseerde opmerkingen had gemaakt over Conchita Wurst, de
Oostenrijkse (m/v) die zaterdagavond het 59ste Eurovisiesongfestival had
gewonnen, die jaarlijkse Nacht van de Wansmaak, dat festijn voor wie van kitsch
en camp houdt, die eindeloos lang durende liedjeskermis die de jongste
jaren meer op carnaval lijkt dan op een wedstrijd om het beste lied uit de
Eurovisielanden te kiezen.
Heel
even. Bijna. Omdat ik gelachen had met ‘de vrouw met de baard’, een fenomeen
dat we vandaag vooral associëren met vroeg-twintigste-eeuwse rondtrekkende
circussen die op zoek naar aanlokkelijke attracties uitpakten met freaks om de
bezoekers geld uit de zakken te kloppen: de sterkste man ter wereld, de
acrobaat zonder armen en benen, de vrouw met de baard. Spektakel! “Komt
dat zien, komt dat zien!”
Achteraf
dacht ik dat ik een transgender had beledigd. Dat was even schrikken – ik lag
er zelfs een uur van te woelen in bed – want ik ben een progressieve jongen die
vindt dat ieder individu het recht heeft om zijn eigen leven te leiden, binnen
de wettelijke beperkingen van het land waar je leeft en goed wetende dat je
eigen vrijheid ophoudt waar die van een ander begint.
Ik
wil dat iedereen normaal kan doen en onder ‘normaal’ versta ik voor alle
duidelijkheid niet heteroseksueel: wees jezelf, wat dat verder ook moge
betekenen. Beleef je seksualiteit met die mensen die je graag ziet en waar je
je goed bij voelt, op voorwaarde dat die mensen dat ook bewust willen.
(Pedofielen uitgesloten!) Het maakt mij niet uit of je hetero, homo, lesbienne,
biseksueel, transgender of wat dan ook bent.
***
Ik
sta niet mee te juichen met de ruime overwinning van Conchita Wurst, né
Tom Neuwirth, een ambitieuze jongeman van 26, en ik heb daar vier goede redenen
voor.
1)
Rise Like a Phoenix is een draak van een nummer. Zo gaan er elk jaar
dertien in een Eurosongdozijn. Afvoeren die handel. We zijn twee dagen later
allemaal al vergeten hoe deze James Bond-van-den-Aldi-tune nu weer precies
klinkt.
2)
Echt zuiver stond la Wurst niet te zingen. Een valse noot zou in het verleden
de winstkansen onherroepelijk hebben doen dalen, in 2014 maakt dat niet zoveel
meer uit. Als je er maar staat, letterlijk. En opvalt.
3)
Zijn/haar act riekt naar marketing en aandachttrekkerij. Je moet steeds verder
gaan om op te vallen op dit festival en Conchita Wurst heeft de lat nu nog iets
lager (of hoger, zo u wil) gelegd. Als je de volgende jaren ook maar een schijn
van een kans wil maken, moet je al een Siamese tweeling zijn, in de gevangenis
hebben gezeten voor meervoudige moord en doodslag of minimaal drie
seksoperaties ondergaan hebben. U kan mooi zingen? Sorry, volstaat niet. Next!
4)
Ik ging ervan uit dat Neuwirth/Wurst een transgender was en daar heb ik alle
respect voor. Ik hou bijvoorbeeld zielsveel van de muziek van Antony Hegarty
van Antony and the Johnsons: bloedmooi vind ik dat. Antony is een transgender:
een man die zich vrouw voelt, maar geen geslachtsveranderende operatie laat
uitvoeren. Ik vroeg me onmiddellijk af waarom die Neuwirth/Wurst (hij/zij) dan
een baard droeg, want een man die vrouw wil zijn, zou normaal toch nooit
gezichtsbeharing laten staan?
Tot
ik in de nabeschouwingen las dat Neuwirth/Wurst hélemaal geen transgender
blijkt te zijn, maar een travestiet. Een drag queen. Een man die zich
graag verkleedt in vrouw. Dat is een waanzinnig groot verschil. Ook daar heb ik
geen probleem mee, maar dan blijft die baard een belachelijk attribuut. Vrouwen
hebben namelijk geen baard (en ik hoed me nu voor flauwe grappen over vrouwen
met snorren). Wat is dan de boodschap van Neuwirth/Wurst? Of is het puur
provocatief bedoeld? Kijk eens wat ik durf! Kijk eens, mama, zonder handen.
Kijk eens, wereld: zonder scheermes!
Hoe
meer ik erover nadenk, hoe meer ik denk dat punt 3 van tel is: marketing en
aandachttrekkerij. Dat werd nog benadrukt door de Oostenrijkse presentatrice
die de punten van haar land mocht voorlezen en dat lachend deed met een opgeschilderde
baard. Als je écht respect hebt voor een landgenoot/-genote die zich op deze
manier aan de wereld wil tonen en die vooral emancipatie voor zichzelf en
lotgenoten wil bewerkstelligen, dan doe je dat niet. Oostenrijk lachte zelf met
Neuwirth/Wurst, maar hij/zij mocht wel winnen, natuurlijk.
***
Ik
kan me vergissen, hoor, ik doe dat wel vaker. Mocht ik iemand persoonlijk
geschoffeerd hebben, weet dan dat dat zeker niet mijn bedoeling was. Al moet er
mij wel iemand van overtuigen dat wat Conchita Wurst heeft gepresteerd, oprecht
en taboedoorbrekend was, en dat het de wereld wérkelijk heeft doen nadenken
over seksualiteit in al zijn vormen en ontplooiingen. Ik vrees ervoor. De
wereld heeft gretig gelachen met de vrouw met de baard en zich danig geamuseerd
met een lang niet geziene freakshow. Op NOS Teletekst werd kort nadat het
eindresultaat vaststond overigens gemeld dat ‘de man met de baard’ had
gewonnen. Een foutje, zou je dan denken, maar neen: het bleek in alle commotie
de enige juiste interpretatie.
Wat
ik vooral vrees is dat deze op het eerste gezicht ogen openende ‘performance’
eerder vooroordelen zal bevestigen dan doorbreken. En dat is dan bijzonder
jammer voor al die mannen en vrouwen die worstelen met hun geaardheid, die zich
moeizaam en discreet een weg proberen te banen in een seksistische en nog
altijd paternalistische samenleving, en die na zaterdagavond misschien wel tot
het besef zijn gekomen dat ze ofwel brutaal moeten uitdagen, ofwel braafjes in
de kast blijven zitten.
“We
are unstoppable”, riep Conchita Wurst toen hij/zij de trofee in ontvangst
mocht nemen en vervolgens bij wijze van bis nog iets valser Rise Like a
Phoenix triomfantelijk mocht aanheffen. Denken we echt dat de Russen, die
acht punten gaven aan Oostenrijk, nu massaal homo’s en lesbiennes in de armen
zullen sluiten dank zij dit optreden? Ik vermoed eerder het tegenovergestelde,
ook in de rest van het volgens sommigen plots zo tolerante Europa trouwens.
Morgen wordt er ergens weer een homo afgeranseld. In Amsterdam werd de affiche
van het toneelstuk Anne beklad met hakenkruisen. Helaas voelen de
onverdraagzamen zich ook ‘unstoppable’. De tijdelijke triomf van Wurst en de
valse gevoelens van een verdraagzaam Europa die daarbij werden geuit en geout,
zouden dan al snel kunnen omslaan in – komt-ie! – een Wurst Case Scenario.
***
Voorts
geef ik grif toe dat ik alleen maar naar het Eurovisiesongfestival kijk om er
eens goed mee te lachen. Dit is voor mij veel betere uitlachtelevisie dan welke
reality show ook. Ik heb deze bijeenkomst van middelmatige zangers en
zangeressen die ondermaatse en snel bij elkaar geflanste drieminutensongs
debiteren nooit kunnen appreciëren omwille van zijn culturele karakter. Maar
vroeger werd er tenminste nog echt gezongen, bleef de lichtshow beperkt tot
aan/uit en werden de artiesten nog begeleid door een groot orkest. Met andere
woorden: het ging om de muziek, stel u voor!
De
jongste decennia is het van kwaad naar erger gegaan. Alleen wie opvalt met zijn
kostuums, zijn randanimatie of zijn opvallende attitude op of naast het podium
maakt nog kans om te winnen, al was Nederland er zaterdag met een verrassende,
countryachtige Springsteen meets Sting-bijdrage dichtbij. Het
Songfestival was al een mop. Nu is het een mop met een baard geworden en zal
het mij verder wurst wezen wie er in de toekomst wint. De winnaar van vorig
jaar waren we trouwens met z’n allen al collectief vergeten, geef toe.
