Maandans

‘Het circus van cynisme’ noemde editorialist Bart Eeckhout
het vandaag in De Morgen. In Terzake waren politoloog Carl Devos en
Isabel Albers, hoofdredactrice van De
Tijd, het maandagavond roerend eens: het dossier van de politieke
benoemingen, dat door de regering wegens tijdsgebrek én interne onenigheid over
de vakantie heen getild werd, stinkt.

Beide opmerkingen zijn niet nieuw. Telkens er een
topambtenaar met pensioen gaat of de poten van onder zijn stoel ziet weggezaagd,
keren zowel het plaatsen van de eigen mannetjes en vrouwtjes op invloedrijke
functies, als de luide kritiek daarop terug. Déjà vu. Déjà entendu. Alles komt terug, was begin deze eeuw de titel van een
zondagavondprogramma van en met Mark Uytterhoeven. Ook in de Belgische politiek komt alles terug.

***

‘Nieuwe Politieke Cultuur’. Kent u die slogan nog? Hij dook
voor het eerst op in de tweede helft van de jaren negentig, toen OpenVLD nog
gewoon VLD heette en in de oppositie zat te tandenknarsen. Toen het Blauwe
Fabriekje in 1999, mede dank zij een stel dioxinekippen, in de regering kwam,
werd de NPC – de afkortingenmaffia is zeer actief in ons taalgebied! –
onderdeel van het beleid. Althans, in theorie. Zelfs de gescleroseerde CVP, die
voor het eerst sinds mensenheugenis in de oppositie belandde, ging overstag en
begon NPC te koesteren. De naamswijziging tot CD&V was er een gevolg van,
want zo gaat dat: verander je naam en het verleden zal vergeten en vergeven
worden, denken de marketeers die dit bedenken. Window dressing is een term uit de economie, maar het is vooral ook een bekende praktijk
in politieke middens.

Zo ging het jarenlang van NPC hier en NPC daar, maar wie
bereid was zijn ogen open te houden en niet zomaar meeliep achter de vlag of
goedkope mantra’s herhaalde, wist het al snel: de NPC lijkt verdacht veel op de
OPC, de Oude Politieke Cultuur. Dus kan je maar beter gewoon spreken van
‘politieke cultuur’. Of het gebrek eraan.

Zaterdag zei sp.a-boegbeeld Johan Vande Lanotte in De Tijd nog dat de nieuwe CEO van de
NMBS best een liberaal mag zijn, op voorwaarde dat die dezelfde visie van de
sp.a heeft. Je moet het Vande Lanotte nageven: hij is tenminste eerlijk.
Bekwaamheid is een secundaire factor; in de eerste plaats moet Marc
Descheemaecker worden opgevolgd door iemand die het partijbelang boven het
algemeen belang stelt. Reizigers, mor gerust nog wat verder op de perrons,
wachtend op een trein die Fyra of Godot heet en u naar Sint-Juttemis moet voeren.
U bent niet prioritair. Gehoorzaamheid en partijtrouw, daar gaat het werkelijk
om.
Cynisch van Vande Lanotte, zeer zeker. Buitengewoon eerlijk, dat ook.
Duidelijk en niet mis te verstaan, ’t zal nog niet zijn! Maar het tekent vooral
de mentaliteit in de hoogste politieke kringen, ondanks de druk van
een partij die uitpakt met de slogan ‘De kracht van verandering’, die in
recordtijd veruit de grootse van Vlaanderen is geworden en die vooralsnog niet
kan worden aangewreven dat zij het cynische spelletje in de toekomst zal
voortzetten. Dat ziet de kiezer. En dat zal hij ook belonen in het stemhokje.
Of de N-VA, eens aan de macht, wel voluit zal gaan voor bekwaamheid boven
aanhankelijkheid, voor cv boven partijkaart, voor de beste kandidaat boven de
nuttigste, dat moeten we nog zien, maar ze geniet hoe dan ook het voordeel van
de twijfel. Dat voordeel genieten de huidige federale regeringspartijen al een tijdje niet meer.

In dat licht is het helemaal onbegrijpelijk waarom die
contraproductieve benoemingspolitiek blijft duren. Zien de traditionele
partijen dan niet in dat het zo echt niet verder kan? Beseffen ze niet dat het
signaal dat ze uitsturen die ene partij alleen maar nóg populairder, groter en
dus machtiger zal maken? Of gaat het cynisme zo ver dat ze gauwgauw nog enkele
postjes willen bezetten, zodat ze na de te verwachten en voor hen te vrezen
machtsoverdracht toch nog wat getrouwen kunnen aanspreken, misschien wel in de
hoop dat die de nieuwe regeringsploeg zal tegenwerken?

Het zou me niet eens verbazen. En denk vooral niet dat het
alleen Vande Lanotte of de sp.a zijn, die zich van dit soort machtsspelletjes
bedienen. De anderen doen vrolijk mee. Gisteren schreven de kranten dat de
positie van Alain Winants, topman van de Staatsveiligheid, in het gedrang komt.
Waarop vanuit CHD-hoek al meteen de naam van een ‘ideale opvolger’ werd
genoemd. Zo ver gaat dat cynisme: het lijk is niet eens koud – wat zeg ik: er ís
niet eens een lijk! – of de aasgieren staan al in de coulissen klaar om zich de
lekkerste hapjes toe te eigenen. En ongetwijfeld kan je nog een handvol voorbeelden van andere topbenoemingen boven halen, waarbij andere
regeringspartijen hun gang mochten gaan.

Kandidaten voor topjobs profileren zich nu uitgebreid via de
media. De gedoodverfde favoriete voor de hoogste NMBS-post bleek gelogen te
hebben over haar diploma. Of het headhuntingkantoor heeft een tikfout gemaakt. Whatever! (Tussen haakjes: waarom is
Selor niet verantwoordelijk voor de selectieprocedure of beperkt de rol van het
selectiekantoor van de overheid zich tot het aanwerven van wc-madammen en
kantinejuffrouwen (m/v) en moet ze haar handen afhouden van de o zo gevoelige topjobs?) Wat
ook de waarheid is in het onverkwikkelijke NMBS-verhaal: de kandidate is verbrand,
zowel voor haar huidige werkgever, als voor haar mogelijke toekomstige. Alweer
een slachtoffer van de benoemingsspelletjes. Ach, er komt wel weer een ander
konijn uit de hoed.

***

Dames en heren, welkom in het circus van het cynisme. De
tent is zo goed als leeg, net als de kassa, de clowns dissen alleen maar flauwe
grappen op, de goochelaar heeft zichzelf weggetoverd, de leeuw heeft nog maar
drie poten en een vals gebit, de eenarmige acrobate is net neergeknald door de
blinde cowboy, de wulpse blondine is per abuis doormidden gezaagd, de dansende
beer heeft te veel naar de video van Gangnam
Style gekeken waardoor zijn epilepsie weer begint op te spelen, maar hé, we
gaan vrolijk door. Op de rand van de afgrond roepen we met z’n allen
‘Voorwaarts mars!’. In een hoekje van de
tent applaudisseren enkele vrolijke toeschouwers uitbundig. Zij weten:
binnenkort is het circus van ons!

Alles komt terug, schreef ik al. Behalve de politieke
benoemingen: die zijn er altijd geweest. Alsof ze onlosmakelijk deel uitmaken
van onze politieke cultuur. Onze Zo-Oud-Als-De-Straat Politieke Cultuur, moet
dat in feite zijn. Alles kan beter,
was een andere titel van een fel gesmaakt Uytterhoeven-programma. In dit geval
moet dat zijn: alles kan véél beter. Maar dan moet de Belgische overheid eerst
willen. En durven! Open je ogen voor de N-VA ze sluit, om een oude anti-Vlaams Blokslogan te parafraseren. Of ben ik nu té stout?