Vraag: wat is er erger dan een scheidsrechter die een
verkeerde beslissing neemt?
Antwoord: een scheidsrechter die géén beslissing neemt.
***
‘Verneuken’ is een uit Nederland overgewaaid werkwoord dat
sinds afgelopen zondag onze woordenschat heeft verrijkt. De term werd gebezigd
door Anderlechttrainer John van den Brom, die zich na de verloren uitwedstrijd
bij Zulte Waregem, rechtstreekse concurrent in de titelstrijd, een uitermate
slechte verliezer toonde en vond dat zijn kick-and-rush-spelend
ex-champagnevoetbal-elftal gefnuikt werd door de spelleiding van Alexandre
Boucaut, de scheidsrechter met dienst in het Regenboogstadion.
Anderlecht dat klaagt over slechte scheidsrechters, dat is
het equivalent van Bart De Wever die zou klagen over te weinig media-aandacht,
Roger Vangheluwe die vindt dat zijn neefje in de fout is gegaan bij dat
relatietje en Pol Van den Driessche die van oordeel is dat vrouwen in sexy
kleding het zelf zoeken en niet moeten morren wanneer mannen een beetje
handtastelijk worden. Het is, met andere woorden, een compleet zinledige
klacht.
Andere clubs klagen al vele jaren over het bevoordelen van
de meest succesrijke club uit de Belgische voetbalgeschiedenis en daar zijn
vaak wél gegronde redenen voor. Ik herinner me nog dat Rik Coppens in de jaren
zeventig, als trainer van Beerschot, uit razernij omwille van een resem aberrante
scheidsrechterlijke beslissingen een bal achterwaarts over de hoofdtribune van
het, toen nog, Emile Verséstadion keilde. (Terloops: u moet dat eens proberen,
het was een zelden gezien staaltje van technisch kunnen!) Ik was op 5 augustus
2008 zelf in het Constant Vanden Stockstadion aanwezig, toen met het blote oog
zichtbaar was dat Boussoufa ruim een meter buiten het strafschopgebied werd
neergehaald en Anderlecht toch een penalty kreeg, die netjes werd binnen
getrapt door Ahmed Hassan: 1-0, meteen ook de eindstand. (Er is inderdaad een
tijd geweest, nog niet zo lang geleden, dat een strafschop krijgen nog een
voordeel opleverde voor Anderlecht…)
Er zijn honderden voorbeelden van dubieuze beslissingen die
in de loop van de jongste vijftig jaar ’toevallig’ in het voordeel van les-mauves-et-blancs uit het Astridpark
uitdraaiden. In Europa was dat vaak net andersom, vandaar dat de Anderlechtfans
geregeld uitpakten met kreten als ‘Vendu!’ en ‘UEFA Maffia!’.
Van den Brom heeft dus een kans laten liggen om te zwijgen
of om zijn opponent Francky Dury oprecht te feliciteren met de overwinning en
de leidersplaats. Nu heeft de Nederlander, die tijdens de eerste helft van dit
seizoen zo geroemd werd omwille van het positieve voetbal dat hij zijn elftal
liet brengen, zijn rustige uitstraling en zijn vlotte omgang met de media, zich
opgeworpen als een nerveuze, slechte verliezer. Dat belooft voor de komende
weken. Dat hij ervan af komt met een minimale boete van 300 euro is een slecht
signaal van de voetbalbond, dat zijn scheidsrechter in bescherming had moet
nemen. Het tegendeel gebeurt echter: Boucaut mag nu voorlopig geen wedstrijden
van Anderlecht fluiten, waarmee de bond Anderlecht de facto gelijk geeft.
***
Terug naar mijn openingsstelling. Gaat het goed met de
wedstrijdleiding in het voetbal? Ik vind van niet. Niet omdat één of andere club
systematisch wordt bevoor- of benadeeld, maar omdat internationale
voetbalbonden niet de juiste beslissingen nemen. In het oude systeem met één
scheidsrechter en twee grensrechters werden er fouten gemaakt. Mensen zijn feilbaar en maken fouten, zo gaat dat nu eenmaal.
Daarna werd er een vierde man toegevoegd, die beide trainers
in het oog moest houden en de administratieve plichtplegingen langs de lijn
uitvoerde, en werd de functietitel van “grensrechter” vervangen door
het in deze tijden van extreem marketing-denken voornamer klinkende
“assistent-scheidsrechter”. Mààr: er werden nog altijd fouten
gemaakt.
Na enkele schandelijke en letterlijk “dure”
vergissingen, onder meer op het WK voetbal in Zuid-Afrika, begingen de
internationale voetbalbonden, FIFA en UEFA, alweer een catastrofale vergissing.
In plaats van voluit in te zetten op ‘goal
line technology’, om aan te geven of een bal al dan niet de doellijn heeft
overschreden, werd er geïnvesteerd in nog meer assistent-scheidsrechters,
waardoor er nu langs de achterlijn nog iemand de boel in het oog moet houden.
Waarom die aan dezelfde kant van het doel moet staan van de assistent langs de
zijlijn, is mij een raadsel, omdat de dode hoek zich aan de andere zijde van
het doelvlak bevindt, maar dit nog enigszins terzijde. Het probleem is: er
worden nog altijd fouten gemaakt en wellicht niet minder dan in de dagen dat we
nog van een scheidsrechterlijk trio konden spreken. En niet alleen in België,
want onze scheidsrechters hebben heus niet het monopolie op dwalingen en
flaters.
De Hongaar Viktor Kassai en zijn assistenten demonstreerden
dat afgelopen dinsdag uitvoerig in de Champions League-wedstrijd tussen Bayern
München en FC Barcelona. De 37-jarige Kassai, twee jaar geleden nog fluitenier
van de Champions League-finale, zag twee duidelijke strafschopgevallen in het
nadeel van Barcelona over het hoofd (er was ook nog één minder duidelijk
handspel van een Barça-speler in het eigen doelgebied), keurde een
buitenspeldoelpunt van Gomez goed voor Bayern en zag ook een duidelijke
overtreding van Müller door de vingers toen Robben voor de thuisploeg op weg
was naar de 3-0. Team Kassai floot
dus niet in het voordeel van de ene en het nadeel van de andere ploeg, het was
gewoon een verschrikkelijke slechte arbitrage. Punt aan de lijn.
Een collectieve off-day? Dat geloof ik niet. Het probleem
zit ‘m erin dat het steeds maar toevoegen van assistent-scheidsrechters alleen
maar zorgt voor meer twijfel, minder alertheid en meer angst om te beslissen.
Scheids- en lijnrechters schuiven de verantwoordelijkheid systematisch van zich
af. Waar een referee in het verleden zelf een knoop moest doorhakken –
strafschop of niet? – aarzelt hij nu en wacht op een signaal van zijn
assistenten. Die aarzelen op hun beurt (stel je maar voor dat de ene wél een
strafschop aangeeft en de andere niet, hoe belachelijk zou dat wel niet zijn!)
en uiteindelijk gebeurt er… niets. En natuurlijk zien zes paar ogen meer dan drie paar, maar ze doen er minder mee!
Dit is een puur menselijke reactie. Als je in de
bedrijfswereld één iemand verantwoordelijk maakt voor een bepaald domein, dan
voelt die persoon zich hoofdelijk aansprakelijk en zal hij zich daar ook naar
gedragen. Als hij bekwaam is, zal hij meer juiste dan foute beslissingen nemen,
maar hij zal wel altijd beslissen. Omdat hij weet dat hij daarop zal worden
afgerekend. Als je vaag blijft over de eindverantwoordelijkheid of je laat die
aan een collectief over, dan hebben mensen de neiging zich te verschuilen
achter de groep en nemen ze vaak géén beslissingen meer. Dat is des mensen, je
moet geen filosoof of psycholoog zijn om dat te kunnen verklaren. In de
voetbalwereld wordt dit uitstelgedrag zwaar uitvergroot, omdat er drie tot
twintig camera’s zijn om alles te registreren, zodat de hele wereld ziet waar
de refs in de fout zijn gegaan.
***
Het systeem met assistent-scheidsrechters achter de doellijn
is gedoemd om te falen. Hun rol is onduidelijk, hun bevoegdheid vaag, hun angst
om verantwoordelijkheid op te nemen groot. FIFA en UEFA moeten investeren in
doellijntechnologie op de grote toernooien (Wereldbeker, Europees
Kampioenschap, Champions League, Europa League) en ze zouden voor alle andere
beslissingen dan ‘Bal over de lijn of niet?’ ruimte moeten laten om
beslissingen aan te vechten. Je zou bijvoorbeeld de trainers de mogelijkheid
kunnen geven om maximaal drie keer per wedstrijd protest aan te tekenen en een
fase onmiddellijk op een monitor te herbekijken. Het spel ligt dan wel een
minuutje stil, maar je krijgt – in geval van een foute beslissing van de
scheidsrechter – wel een eerlijker wedstrijdverloop, omdat fouten kunnen worden rechtgezet en resultaten nu eenmaal ook ernstige financieel-economische
repercussies hebben in de big business
die het internationale voetbal is geworden. Door het aantal
protestacties te beperken, vermijd je ook dat het spel voortdurend stil ligt. En
de eindbeslissing ligt nog altijd bij de scheidsrechters.
Maak je daarmee alle fouten goed die dinsdag in München werden
gemaakt? Neen, want zelfs bij het bekijken van een herhaling kan een
scheidsrechter oordelen dat de handsballen geen strafschop waard waren en dat
de charge van de Bayern-speler bij de derde goal geen overtreding was. Maar het
buitenspelgeval zou wel teruggefloten zijn geweest.
In landen waar geen geld is om te investeren in
doellijntechnologie, stel ik voor dat men terug overschakelt naar het ‘oude’ systeem
met één scheidsrechter en twee lijnrechters, aangevuld met iemand die voor de
administratie zorgt tussen de dug-outs. Ieder neemt zijn verantwoordelijkheid,
er zullen nog altijd fouten worden gemaakt, maar – om terug te komen op mijn
basisstelling – er zal tenminste beslist worden. Want een scheidsrechter die
niet durft beslissen, dat is pas fout!
